Tümleç Nedir?

TÜMLEÇ

a. Dilbil. Cümlede, yüklemin anlamını tümleyen kesinleştiren, belirginleştiren sözcük ya da öbek. (Bk. ansikl. böl.)

—Arit. ve Bilş. Değişmez tabanlı bir sayılamada, bir sayının her rakamından belirli bir rakam çıkarmakla bu sayıdan elde edilen sayı.

• Bire tümleç, ikili sayılamada kısıtlı tümleç.
• Dokuza tümleç, onlu sayılamada kısıtlı tümleç.
• ikiye tümleç, ikili sayılamada tabana tümleç.
• Kısıtlı tümleç, her rakamdan tabanın değerinden bir birim eksiğini çıkarmakla elde edilen tümleç.
• Ona tümleç, onlu sayılamada tabana tümleç.
• Tabana tümleç ya da gerçek tümleç, kısıtlı tümlece bir birim eklemekle elde edilen tümleç.

—Ceb. z sıfır elemanlı ve u evrensel ele- manlı bir kafeste bira elemanının tümleci, kafesin a a a' = z ve av a' = u olan a' elemanı, burada a ve v sırayla kafesteki infimumu ve supremumu göstermektedir.

—Dilbilg. Geleneksel dilbilgisinde, dilbilgisel açıdan cümlenin başka bir sözcüğüne bağımlı sözcük ya da sözcük öbeği.

—Geom.

• Bir doğru İkilisinin açısının tümleci, ölçüsü, bunun ölçüsüyle toplandığında radyan olarak (modülo t) eden doğru İkilisinin açısı.
• Bir dönme açısının tümleci, iki açının radyan olarak ölçülerinin toplamı TLeden dönme açısı.
• Bir vektör İkilisi açısının tümleci, ölçüsü, bunun ölçüsüyle toplandığında radyan olarak TL eden vektör İkilisinin açısı.
• Bir yayın tümleci (eski anlamında), aynı çemberin (ya da eşit uzunluktaki bir çemberin) yayı, öyle ki bu iki yaya karşılık olan iki merkez açısının ölçüleri toplamı dörtte biri eder.
• Bir A yayının tümleci (Kümeler kuramı anlamında), aynı C çemberinin AUA'=C olan A' yayı.
• Bir S açı kesmesinin tümleci, S' açı kesmesi, öyle ki iki kesmenin ölçülerinin toplamı bir dik çıkıntının ölçüsü olur. (Bu tanım, kümeler kuramınca yapılabilen tanımla çelişkilidir.)

—Küm. kur Bir N kümesinin (elemanları bir M kümesi içinde bulunmaktadır) tümleci, M nin N ye ait olmayan elemanlarından oluşmuş küme. (Eşanl. TÜMLEYEN.) [Bk. ansikl. böl ]

♦ sıf. Geom ve Küm. kur. Birbirinin tümleri olan iki matematiksel nesneye denir.

—ANSİKL. Dilbilg. Tümleçler, düz tümleç ya da nesne (belirtisiz nesne: EKMEK yiyor; belirtili nesne: ADAMI gördüm.); dolaylı tümleç (OKULA gidiyorum. EVDE biri var. PARİS’TEN döndüm); belirteç tümleci (belirteçler) [KOŞARAK geldi. ERKEN çıkalım.]; kendilerinden önce gelen ad ya da adılla birlikte kullanılıp yüklemi etkileyen ilgeçli tümleçler (HIZIR GİBİ yetişti, ormana DOĞRU koştu.) gibi türlere ayrılırlar.

Tümleç :
Yüklemi tümleyen ya da kuvvetlendiren kelimelere tümleç denir.
Serpil kitabı yırttı. (Neyi yırttı? kitabı - tümleç)

Tümleç Çeşitleri:
a. Düz Tümleç: (Nesne) Öznenin yaptığı eylemden dorudan doğruya etkilenir
Ötede çocuk top oynuyor. (Kim oynuyor? çocuk - özne / Ne oynuyor? top - tümleç)
b. Dolaylı Tümleç: (Nesne) Yüklemin anlamını yer, yön, kalma, çıkma, bakımından tamamlayan tümleçlerdir
Annem eve gidiyor. (Nereye gidiyor? eve - d. tümleç)
c. Zarf Tümleci: Yüklemin anlamını zaman, yer, durum bakımından tamamlayan kelimelerdir.
Akşam oradan geçerek eve gittim. (oradan - zarf tümleci / eve - d. tümleç)
d. Edat Tümleci: "ile, (-le), için" edatlarıyla birleşerek yüklemi tamamlayan söz öbekleridir.
Özne ile yüklem arasındaki edat tümleçleri "ne, niçin, ile, kim, için" soruları getirilerek bulunur.
Babamı görmek için iş yerine gittim. (kimi görmek için? babamı görmek için - edat)

DEVAMI Cümle Nedir? Cümlenin Çeşitleri ve Ögeleri