Şemse Nedir?

ŞEMSE a. (ar. şems’ten şemse). Esk. Yazma kitapların cildine ve ilk sayfaların üst bölümüne, kumaşlara ya da kapı, pencere gibi yerlere işlenen ve güneşi andıran bir motif.

—ANSİKL. Şemseler, çoğunlukla, kitabın sağ kapağına yapılır (iki kapağı, iç kapağı ya da miklebi şemseli çitler de vardır). Bu tür çitlere şemseli kap denir. Anadolu Selçuklularında ve XV. yy. osmanlı ciltlerinde genellikle yuvarlak, dilimli ve az da olsa oval şemseler kullanılmıştır. XVI. yy.’dan başlayarak oval ve salbekli (şemsenin alt ve üst ucundaki uzantı süsleme) şemseler yaygınlaşmıştır. Şemse, salbek ve köşebentler, bir kenarsuyu ile çevrilidir. Klasik ciltlerde şemse ile köşebentlerin arası genellikle bezemesiz bırakılır. Şemselerde rumiler, hatayiler, geometrik motifler yaygındır. Bu motifler genellikle S biçiminde gelişir ve ters bir bakışıktık gözlenir. Şemseler, kitabın tümünü kaplayan meşin üzerine yapılabileceği gibi (yekpare’ şemse), cildin ortası oyularak buraya ayrı bir parça halinde de yerleştirilebilir (parçalı’ şemse). Oyma biçiminde ya da kızdırılmış kalıpla deri üzerine işlenen, bir merkezden ya da vazodan çıkan küçüklü büyüklü çiçekli dallardan oluşan buketli şemseter de vardır. Ayrıca ayırma’ şemse (alttan ve üstten ayırma), gömme’ şemse, kabartma’ şemse, köşeli’ şemse, mülemma’ şemse, müşebbek’ şemse, mülevven’ şemse, mürgdar’ şemse, rumi’ şemse, sıvama’ şemse, soğuk’ şemse, yapıştırma’ şemse, yazma' şemse ve zincirli’ şemse gibi türleri bulunmaktadır.

ŞEMSE Ar. şemse
MsXLabs.org & TDK, Türk Dil Kurumu

Sponsorlu Bağlantılar

1. esk. Yazma kitapların cildine, baş sayfalarının üst bölümüne veya kumaşlara, kapı, pencere vb. yerlere işlenen veya çizilen güneş biçiminde süs.
2. Gümüş kılaptandan yapılmış yazma oyası.
3. Eski cilt kapaklarının dış yüzünde, ortada bulunan oval bezeme.