Sesötesi Nedir?
SMD MiSiM
SESÖTESİ sıf. Frekansları yaklaşık 20 kHz den büyük olan ve yüzlerce kilo- hertz'e del; erişebilen titreşimler için kullanılır.
—Akust. Sasötesi titreşim, sesle aynı yapıda, ancsık frekansı işitilebilir en yüksek frekanstan daha yüksek titreşim, (Eşanl. ULTRASON., [Bk. ansikl. böl. Akust. ve Metalürj]
- işlem. Sosötesi titreşimlerle işleme, işlenecek parça ile frekansı 20kHz, genliği milimetrenin yüzde birkaçı düzeyinde olan uzunluğuna; esnek titreşim hareketi yapan bir biçimlendirme aleti arasına aşındırıcı bir madde konularak gerçekleştirilen işleme yöntemi. (Eşanl. ULTRASONLA İŞLEME.) [Bk. ar'Sİki. böl.]
-ANSİKL.. A,<ust. Sesötesi titreşimler madde içinde seslerin işitilebilirlik sınırından (yaşa göre 1:i ile 20 kHz) daha yüksek frekanslarda olı ışur. Sınır frekansı binlerce kilohertz düzeyindedir. Bu titreşimleri üretmek ya da algılamak için elektrik enerjisini akustik enerjiye, akustik enerjiyi de elektrik enerjisine dönüştürme yöntemleri kullanılır; bu işlemlerde piezoelektriklik ve manyetik daralma olaylarından yararlanılır. Sesötesi titreşimlerin çok çeşitli uygulama alanları vardır.
ilk uygulamalar, Birinci Dünya savaşı süresince denizaltı gibi engellerin saptanmasında gerçekleştirildi. Sesötesi titreşim lerin bu alandaki olanaklarını gösteren Langevin'dir. Buna göre kısa süreli bir darbe bir kaynak tarafından ortama gönderilir; bu darbe engelden yansıyarak kaynağın bulunduğu noktaya geri gelir ve burada algılanır. Ölçülen gidiş geliş süresi kaynak ile engeli ayıran uzaklığı hesapla rnaya olanak verir. Seyir sistemlerinde kullanılan sonar (uound navigation and ran- ging) bu ilkeye dayanır. Öte yandan bu yöntem, balık sıürülerinin, işaret şamandı ralarının vb. yerlerini saptamaya da olanak verir.
Sesötesi titreşimlerden yararlanan ekografi yöntemi çok gelişmiştir. Tıpta kullanılan bu yöntem ekotomografi kesitleri yardımıyla insan vücudunun içinin görüntüsünü vermeye yarar. Yarasa gibi kimi hayvanların sesötesi titreşimler yayımlayabilmek ya da bunları algılayabilirle özelliği vardır; böylece önlerindeki engelleri algılayarak yönlerini bulabilirler. Sesötesi titreşimlerin sınai denetim alanında birçok uygulaması vardır: bir malzeme yüzeyinin incelenmesi, bir parça içindeki hataların saptanması, malzemelerin kalınlığının ve madde içinde boyuna titreşimin yayılma hızının ölçümü. Bu son ölçüm esneklik modülünü belirlemeyi sağlar.
Mekanik ve ısıl etkileri nedeniyle sesötesi titreşimler kimyada ve biyolojide de kullanılır. Kaynağın doğurduğu belli bir gücün ötesinde, sıvı madde içinde küçük gaz boşluklarıyla ortaya çıkan kavitasyon olayları görülür. Sesötesi titreşimler, böylece, kararlı emülsiyonlar üretmeye karışımlar yapmaya, kurum gibi tanecikleri pıhtılaştırmaya, bir sıvı içine yerleştirilmiş parçaların yüzeylerini temizlemeye de olanak verir. Bunlardan, biyolojide bakterilere karşı savaşta te rim besin sanayisinde de sütü sterilize etmede yararlanılır.
Sesötesi titreşimlerin optik yayılma özellikleri akustik mikroskop“ta ya da hologramlar elde etmede kullanılır.
—işlem. Sesötesi titreşimlerle işleme Bir sıvı içerisinde asıll ı halinde bulunan çok küçük bor ya da silisyum karbür, elmas ya da alümın tanelerinden oluşan aşındırıcı, parçayı aşındırır; parça içersine doğru yavaş yavaş giren takım, kendi biçiminde bir oyuk oluşturur. Tamamen mekanik olan bu yöntem elektriksel ya da ısıl iletkenliği ne olursa olsun bütün malzemelere uygulanabilir. Malzeme ne kadar kırılgansa bu yöntem o kadar etkilidir, parça üzerine uygulanan basınç çok küçüktür ve tanecikleri gittikçe küçülen aşındırıcılar kullanılarak milimetrenin yüzde birinden daha küçük duyarlıklara erişilebilir.
—Metalürj.
• Sesötesi dalga, maddesel bir ortamın, özellikle sesötesi denemede kullanılan esnek titreşimi. (Sesötesi dalganın yayılması, bir dalga boyuyla belirlenir. Çeşitli yayılma biçimleri vardır, bunlar boyuna dalgalar, enine dalgalar, Rayleigh dalgaları denen yüzey dalgaları ve ince saclarda oluşan Lamb dalgalarıdır)
• Sesötesi titreşim Sesötesi titreşimlerden metal bir parça içindeki özürlerin belirlenmesinde yararlanılır. Bu, sanayide en çok kullanılan tahribatsız inceleme yöntemidir Algılayıcılar 0,5-10 MHz'lik frekanslarla beslenen kuvarslı ya da oksitli piezolektrik alıcı ve yayıcı yoklayıcılardır. Titreşimlerin dalga boyu, dalgaların yaklaşık 6 000 m/sn’lik bir hızla yayıldığı çelikte, 1 MHz için 6 mm'dir (sudaki yayılma hızı ise 1 500 m/sn'dir). Metal parçalarla kuplaj (temas) ince bir yağ filmi ya da suyla sağlanır.
iletimle denetleme alıcı ve yayıcı yok- layıcılarla yapılır; metal üzerinde ayrı ayrı yerlere yerleştirilen alıcı ve yayıcı yoklayıcılarırı çalışma ilkesi, metal içinde yayman dalgaların iç hatalar tarafından az ya da çok sönümlenmesine bağlı olarak ortaya çıkan farklılıkları algılamaya dayanır.
Yansımayla denetleme (yankı yöntemi), alıcı-yayıcı bir yoklayıcıyla yapılır (bu yöntem, parçanın yüzlerinden birine ulaşılamadığı durumlarda bile kullanılabilir), böylece özür derinlemesine saptanabilir. Değişken frekanslı rezonansla denetim, malzeme kalınlığının ya da kalınlığı bilinen bir malzemede sesin yayılma hızının ölçülmesini sağlar. Sesin boyuna yayılma hızı c biliniyorsa, E-c^d bağıntısından (d= malzemenin yoğunluğu), E esneklik modülü hesaplanabilir Otomatikleştirilmiş yankı yöntemi, klasik tarama yöntemlerinden yararlanarak örneğin bir saçtaki özürlerin dağılım haritasının çıkarılmasını sağlar.
Sponsorlu Bağlantılar
- işlem. Sosötesi titreşimlerle işleme, işlenecek parça ile frekansı 20kHz, genliği milimetrenin yüzde birkaçı düzeyinde olan uzunluğuna; esnek titreşim hareketi yapan bir biçimlendirme aleti arasına aşındırıcı bir madde konularak gerçekleştirilen işleme yöntemi. (Eşanl. ULTRASONLA İŞLEME.) [Bk. ar'Sİki. böl.]
-ANSİKL.. A,<ust. Sesötesi titreşimler madde içinde seslerin işitilebilirlik sınırından (yaşa göre 1:i ile 20 kHz) daha yüksek frekanslarda olı ışur. Sınır frekansı binlerce kilohertz düzeyindedir. Bu titreşimleri üretmek ya da algılamak için elektrik enerjisini akustik enerjiye, akustik enerjiyi de elektrik enerjisine dönüştürme yöntemleri kullanılır; bu işlemlerde piezoelektriklik ve manyetik daralma olaylarından yararlanılır. Sesötesi titreşimlerin çok çeşitli uygulama alanları vardır.
ilk uygulamalar, Birinci Dünya savaşı süresince denizaltı gibi engellerin saptanmasında gerçekleştirildi. Sesötesi titreşim lerin bu alandaki olanaklarını gösteren Langevin'dir. Buna göre kısa süreli bir darbe bir kaynak tarafından ortama gönderilir; bu darbe engelden yansıyarak kaynağın bulunduğu noktaya geri gelir ve burada algılanır. Ölçülen gidiş geliş süresi kaynak ile engeli ayıran uzaklığı hesapla rnaya olanak verir. Seyir sistemlerinde kullanılan sonar (uound navigation and ran- ging) bu ilkeye dayanır. Öte yandan bu yöntem, balık sıürülerinin, işaret şamandı ralarının vb. yerlerini saptamaya da olanak verir.
Sesötesi titreşimlerden yararlanan ekografi yöntemi çok gelişmiştir. Tıpta kullanılan bu yöntem ekotomografi kesitleri yardımıyla insan vücudunun içinin görüntüsünü vermeye yarar. Yarasa gibi kimi hayvanların sesötesi titreşimler yayımlayabilmek ya da bunları algılayabilirle özelliği vardır; böylece önlerindeki engelleri algılayarak yönlerini bulabilirler. Sesötesi titreşimlerin sınai denetim alanında birçok uygulaması vardır: bir malzeme yüzeyinin incelenmesi, bir parça içindeki hataların saptanması, malzemelerin kalınlığının ve madde içinde boyuna titreşimin yayılma hızının ölçümü. Bu son ölçüm esneklik modülünü belirlemeyi sağlar.
Mekanik ve ısıl etkileri nedeniyle sesötesi titreşimler kimyada ve biyolojide de kullanılır. Kaynağın doğurduğu belli bir gücün ötesinde, sıvı madde içinde küçük gaz boşluklarıyla ortaya çıkan kavitasyon olayları görülür. Sesötesi titreşimler, böylece, kararlı emülsiyonlar üretmeye karışımlar yapmaya, kurum gibi tanecikleri pıhtılaştırmaya, bir sıvı içine yerleştirilmiş parçaların yüzeylerini temizlemeye de olanak verir. Bunlardan, biyolojide bakterilere karşı savaşta te rim besin sanayisinde de sütü sterilize etmede yararlanılır.
Sesötesi titreşimlerin optik yayılma özellikleri akustik mikroskop“ta ya da hologramlar elde etmede kullanılır.
—işlem. Sesötesi titreşimlerle işleme Bir sıvı içerisinde asıll ı halinde bulunan çok küçük bor ya da silisyum karbür, elmas ya da alümın tanelerinden oluşan aşındırıcı, parçayı aşındırır; parça içersine doğru yavaş yavaş giren takım, kendi biçiminde bir oyuk oluşturur. Tamamen mekanik olan bu yöntem elektriksel ya da ısıl iletkenliği ne olursa olsun bütün malzemelere uygulanabilir. Malzeme ne kadar kırılgansa bu yöntem o kadar etkilidir, parça üzerine uygulanan basınç çok küçüktür ve tanecikleri gittikçe küçülen aşındırıcılar kullanılarak milimetrenin yüzde birinden daha küçük duyarlıklara erişilebilir.
—Metalürj.
• Sesötesi dalga, maddesel bir ortamın, özellikle sesötesi denemede kullanılan esnek titreşimi. (Sesötesi dalganın yayılması, bir dalga boyuyla belirlenir. Çeşitli yayılma biçimleri vardır, bunlar boyuna dalgalar, enine dalgalar, Rayleigh dalgaları denen yüzey dalgaları ve ince saclarda oluşan Lamb dalgalarıdır)
• Sesötesi titreşim Sesötesi titreşimlerden metal bir parça içindeki özürlerin belirlenmesinde yararlanılır. Bu, sanayide en çok kullanılan tahribatsız inceleme yöntemidir Algılayıcılar 0,5-10 MHz'lik frekanslarla beslenen kuvarslı ya da oksitli piezolektrik alıcı ve yayıcı yoklayıcılardır. Titreşimlerin dalga boyu, dalgaların yaklaşık 6 000 m/sn’lik bir hızla yayıldığı çelikte, 1 MHz için 6 mm'dir (sudaki yayılma hızı ise 1 500 m/sn'dir). Metal parçalarla kuplaj (temas) ince bir yağ filmi ya da suyla sağlanır.
iletimle denetleme alıcı ve yayıcı yok- layıcılarla yapılır; metal üzerinde ayrı ayrı yerlere yerleştirilen alıcı ve yayıcı yoklayıcılarırı çalışma ilkesi, metal içinde yayman dalgaların iç hatalar tarafından az ya da çok sönümlenmesine bağlı olarak ortaya çıkan farklılıkları algılamaya dayanır.
Yansımayla denetleme (yankı yöntemi), alıcı-yayıcı bir yoklayıcıyla yapılır (bu yöntem, parçanın yüzlerinden birine ulaşılamadığı durumlarda bile kullanılabilir), böylece özür derinlemesine saptanabilir. Değişken frekanslı rezonansla denetim, malzeme kalınlığının ya da kalınlığı bilinen bir malzemede sesin yayılma hızının ölçülmesini sağlar. Sesin boyuna yayılma hızı c biliniyorsa, E-c^d bağıntısından (d= malzemenin yoğunluğu), E esneklik modülü hesaplanabilir Otomatikleştirilmiş yankı yöntemi, klasik tarama yöntemlerinden yararlanarak örneğin bir saçtaki özürlerin dağılım haritasının çıkarılmasını sağlar.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
