Sıçan Nedir?

SIÇAN a
1. Kemirgen memeli hayvanların pek çoğuna, özellikle Rattus cinsinden olanlara, sıçangiller ve cırlaksıçangiller gibi birçok ayrı familyanın üyelerine günlük dilde verilen ad. (Bk. ansikl. böl.)
2. Sıçan, fare deliğe sığmamış, bir de kuyruğuna kabak bağlamış, bir kimse birinin yanında sığıntı olmasına karşın yanına birini de alması durumunda söylenir; bir kimsenin üstüne aldığı bir işi başaramayacak durumdayken bir yeni işi daha üstlenmesi karşısında alay yollu kullanılır. || Sıçan deliği bin altın, bir tehlike karşısında "kaçıp gizlenilecek yer yok" anlamında söylenir. || Sıçan deliğine paha biçilmez olmak, güç ve tehlikeli koşullar içinde sığınacak bir yer bulmakta çok güçlük çekmek. || Sıçan deliğine düşse başı yarılır, bir yerde ya da evde yiyecek, kullanılacak hiçbir şeyin bulunmadığını belirtmek için söylenir. || Sıçan km - SİÇANKIRI. || Sıçan kuyruğu -SIÇANKUYRUĞU. || Sıçan olmadan çuval delmek, bir konuda gerekli bilgileri öğrenmeden ya da öğrenmeye yeni başlamışken üstün işler yapmaya kal kışmak. || Sıçan otu - SIÇANOTU. || Sıçana dönmek, tepeden tırnağa ıslanmak.

—El sant. Sıçan kulağı, kulak biçimli bir tür oya motifi.

—Teknol. Sıçan kuyruğu eğe, biçimi nedeniyle bu şekilde adlandırılan ve delikleri büyütmeye, yarıyuvarlak eğenin giremeyeceği yuvarlak bölümleri işlemeye yarayan yuvarlak eğe.

—Zool. Boyu poşuyla ve biçimiyle sıçana yakın ve benzer otan bazı memeli hayvanlara verilen ad. || Sıçan köpeği, sıçan avlayan köpek. I] Hortumlu sıçan, Petrodromus cinsi üyelerinin ortak adı. || Karoo sıçanı, Parotomys cinsinden (Otomyinae oymağı) bir türün adı. || Su sıçanı, köstebek sıçanı, bir yersıçanı çeşidi. || Yeleli sıçan, Doğu Afrika'da ağaçların üzerinde yaşayan,başparmağı öteki parmaklarını karşılayan, uzun kıllı, yuvarlak başlı, gececi sıçan.

—ANSİKL. Sıçan ortak adıyla bilinen kemirgen türlerinin sayısı 500’e yakındır ve bu adla çok değişik hayvanlar belirtilmektedir. Örneğin günlük dilde kullanılan "bambu sıçanı" terimi, hem bambular içinde yaşayan ve onlarda yuvalanan Ha- palomys longicaudatus (sıçangiller familyası), hem bambuların altında toprakta yuvalanan, Rhizomys cinsinin üç türü ve Cannomys badius (köstebeksıçanıgiller familyası) için kullanılır (bunların hepsi Güney-Doğu Asya’da yaşar). Aynı şekilde postunda çok sert kıllar ya da dikenler bulunan birçok kemirgen türüne "dikenli sıçan” adı verilir: örneğin Afrika'da ve Ortadoğu'da yaşayan Acomys cinsi üyeleri, Ryukyu adasında yaşayan Tokudaia osı mensis (bunların ikisi de sıçangillerdendir), Tropikal Amerika'da yaşayan Neacomyser (cırlaksıçangiller familyası) ve Güney Amerika'da yaşayan dikenlisıçan- giller familyası üyeleri.
Rattus cinsinin pek çok türü bilinirse de bunların ikisi çok yaygındır: göçmen sıçan ya da göçmen keme (R norvegicus) ve büyük bir olasılıkla XII. yy.’da Yakındoğu'dan Batı Avrupa'ya yayılarak vefıa salgınlarını da beraberinde buralara götüren ev sıçanı ya da ev kemesi (R rattus).
Orta Asya kökenli olan ve XVII yy.' da deniz ulaşımı yoluyla bütün dünyaya yayılan göçmen sıçan, kendisinden daha ufak ve daha az doğurgan olan ev sıçanının yavaş yavaş ortadan kalkmasına neden olmaktadır. Ama ev sıçanı tropikal ülkelerde hâlâ yaygındır. Gemilerde ve kentlerde sıçanları yok etmek için alınan sıkı önlemler sayesinde ev sıçanı sayısı önemli ölçüde azalmıştır; ama sıçanlar, günümüzde de, insanlar için tehlikeli olan birçok bulaşıcı hastalığın taşıyıcısıdır ve depolanmış yiyecek mad delerine büyük ölçüde zarar vermektedir.
Sıçan adıyla anılan diğer türler arasında şunlar sayılabilir: Gambiya sıçanı (Cri cetomys gambianus; sıçangiller familyası). Güney Afrika'da yaşayan ve lezzetli eti için aranan çok büyük bir hayvandır (boy 90 cm); memelilerin en küçüklerinden biri olan (7 g ağırlığa 13 cm uzunluk), buğdaygillerle beslenerek Avrupa'dan Doğu Sibirya’ya kadar bütün ülkelerde bulunan ekin sıçanı (Micromys minutus; sıçangiller familyası), Afrika’da Sahra'nın güneyinde yarı sucul bir yaşam süren bataklık sıçanları (Peiomys ve Stomys cinsleri; sıçangiller familyası); Gambiya sıçanı gibi avurdunda ağzına açılan keseler bulunan avurdukeseli sıçan (Saccostomus r.ampestris, sıçangiller familyası).

• Sıçan avlamak içirı alıştırılmış orta ya da küçük boy her çeşit köpeğe "sıçan köpeği” denir. Bunların çoğu İngiliz köpek ırk- larındandır Teıiyelerin birçoğu, içgüdüsel olarak küçük kemirgenleri avlamaya yatkın olduğundan çoğu zaman teriye cinsi köpeklere "sıçan köpeği" denir.