Soruşturma Nedir?

SORUŞTURMA a.
1. Soruşturmak eylemi.
2. Bir konuya ilişkin verileri, bilgileri toplamak için ilgililere sorular yöneltme; anket: Telefonla televizyon izleyicileri arasında yapılan soruşturma.
3. Bir suçun işlenmesi üzerine suçluyu ortaya çıkarmak amacıyla yapılan ve kararın kesinleşmesine kadar süren araştırma faaliyeti.
4. Bir davada davacı ve davalının öne sürdükleri olayların gerçekliğini belirlemek amacıyla yapılan araştırma faaliyeti. (Eşanl. TAHKİKAT.)

—Cez. huk. Hazırlık soruşturması - HAZIRLIK.

—Huk. Soruşturma yargıcı, birden çok yargıçtan oluşan mahkemelerde, davanın soruşturma aşamasını yürüten yargıç. (Tahkikat hâkimi de denir. Tek yargıçlı mahkemelerde soruşturma ve karar verme aynı yargıç tarafından yerine getirilir.) || Meclis soruşturması - MECLİS. || Son soruşturma, kamu davasının açılmasından kararın kesinleşmesine kadar süren soruşturma aşaması. (Bk. ansikl. böl.)

—Topbil. Kamuoyu soruşturması, belli bir zamanda, tartışma konusu olan bir soru üzerindeki bireysel kanıların ne şekilde dağılım gösterdiğini bilmek amacıyla yapılan ve sondaj yoluyla (örneğin seçimöncesi sondajlar) gerçekleştirilen soruşturma. || Sondaj yoluyla soruşturma, daha geniş bir nüfusu temsil eden küçük ve örnek bir topluluğun bireylerine uygulanan ve bu nüfusun belirli bir sorun konusundaki iktisadi, siyasal, dinsel, kültürel vb. tutum ve davranışlarını bilmek amacı güden ve standartlaştırılmış soru dizisi aracılığıyla gözlemler toplamaya dayanan yöntem. || Sosyolojik soruşturma, toplumsal olaylar konusunda yapılan sistematik araştırma. (Monografik soruşturmalar, şehircilik monografileri, istatistik soruşturmalar, sosyometri testleri, sosyal soruşturmalar, görüşler konusundaki soruşturmalar vb. sosyolojik soruşturma kapsamına girer.) || Toplumbilimsel soruşturma, toplumsal veya siyasal bir sorun konusunda sağlam gözlemler toplamayı ve gözlemlenen olguları açıklayabilecek varsayımlar ileri sürmeyi sağlayan ve söz konusu soranımı sistematik bir incelemesine uygun olan yöntemlerin (bu yöntemler, genellikle istatistiksel yöntemlerdir) bütününe denir. (Bk. ansikl. böl.)

—ANSİKL. Huk. Son soruşturmanın tamamlanmasıyla uyuşmazlık sona erer. Mahkeme, son soruşturmanın sonunda ya mahkûmiyete, ya beraate ya da davanın düşmesine karar verir. Son soruşturmanın en önemli aşaması, "duruşma "dır. Soruşturmanın bu aşamasının başlıca özellikleri şunlardır: yüze karşılık, sözlülük, açıklık, doğrudan doğruyalık. Yüze karşılık (vicahilik) ilkesi, tarafların, özellikle de sanığın duruşmada hazır bulunması, hak- kındaki iddialara karşı diyeceklerini bildirmesi ve kendisini savunmaya olanak sağlanması amacını taşır. Yüze karşılık ilkesi sanığa karşı ileri sürülen kanıtlara karşı onun ne diyeceğinin sorulmasını gerektirir. Yasaya göre tanığın, bilirkişinin ya da suç ortağının dinlenmesinden ve herhangi bir belgenin okunmasından sonre sanığa, bunlara karşı bir diyeceği olup olmadığı sorulur (Ceza muhakemeleri usulü k. md. 250). Dumanın sözlü olması, onun yüze karşı olmasıyla birlikte düşünülür. Yüze karşılık, duruşmanın sözlü ve açık olmasıyla gerçek amacına ulaşır. Amaç, sanığın gerçekten mahkemeyle karşı karşıya gelmesi ve mahkemenin sanık hakkında "vicdani kanaat” sahibi olmasının sağlanmasıdır. Sözlülük kuralı yalnız sanık, savcı ve müdahil için değil, davaya katılan herkes (örneğin, tanık ve bilirkişi) için geçerlidir. Son soruşturmanın ve duruşmanın açıklığı, sanığın en büyük güvencesidir. Son soruşturmadaki kimi işlemler, istisnai olarak, gizli yapılır (örneğin, yargıçların dava hakkında görüşmeleri). Ancak duruşmanın açık olması, temel kuraldır Gizli duruşma yalnızca kamu düzeni ve genel ahlak nedenleriyle çok az başvurulan bir yoldur. Duruşmanın açıklığı yargı kararının kuşkulardan arındırılmasını sağlar.
Son soruşturmanın doğrudan doğruya olması, ancak duruşma aşamasında gerçekleşir Doğrudan doğruyalık ilkesi, mahkemenin karara etki edebilecek tüm öğelerle doğrudan ilişki kurmasıdır. Yasaya göre, mahkeme ileri sürülen kanıtları duruşmadan ve soruşturmadan edindiği kanıya göre değerlendirir (Ceza muh. us. k. md. 254). Aynı yasanın başka bir kuralı, duruşmanın karar verecek yargıçların katılmalarıyla yapılmasını öngörür Duruşmada kanıtları gören yargıçla karar veren yargıcın aynı olması gerekir. Yargıç değişirse yargılamanın tekrarlanması gerekir Duruşmanın doğrudan doğruya olmasının istisnası, istinabe yoludur.

—Topbil. Toplumbilimsel soruşturma, ilk soruşturmalar (örneğin Charles Booth’un XIX. yy.’ın sonunda yaptıkları), daha çok, kapitalizmin ortaya çıkardığı toplumsal sorunlar konusundaki tartışmaları aydınlatmayı amaçlayan gözlemleme ve belgelendirme çalışmalarıydı. 1930 yıllarında ABD'de soruşturma yoluyla araştırma, olağanüstü bir gelişme gösterdi, özellikle tavır ve davranışların incelemesi olmak üzere soruşturmanın uygulama alanları genişletildi ve toplumbilimsel gözlemlerin nicelleştirilmesi eğilimini pekiştiren teknolojik ve yöntembilimsel yeniliklerde büyük bir atılım gerçekleşti.
Soruşturma sürecinde, üç büyük aşama vardır:
1. incelenen nesneyi ötekilerden ayırt eden niteliklerin (kavramların) seçimi yoluyla sorunsalın tanımlanması;
2. soyut kavramların, göstergelerle (boyutların somut olarak ortaya çıkışları) ölçülebilir boyutlara ayrıştırılması;
3. bu şekilde gözlemlenmiş veriler arasındaki ilişkilerin incelenmesi ve yorumlanması.