Öğretici Nedir?

ÖĞRETİCİ sıf.
1. Amacı eğitmek, öğretmek, bilgi vermek olan her türlü yapıt, araç için kullanılır. (Bk. ansikl. böl.)
2. Bir sanat, bir bilim dalının yöntemlerini sistemli bir biçimde açıklamaya yönelik bir şey için kullanılır: Öğretici yönü ağır basan bir radyo programı.

—ANSİKL. Öğretmeye, hangi konu üzerinde olursa olsun sistemli öğütler vermeye yönelik tüm yapıtlar öğreticidir: meseller, hayvan masalları, Çin ve Hindistan'daki (sutras) dinsel kitaplar ve halk edebiyatı sözkonusu olduğunda öyküler ve almanaklar böyledir. öğretici yapıt titiz bir biçimde manzumlaştırılmıştır ve öğretiler bilimsel ya da teknik bilgiler verir. Dizenin az sözle çok şey anlatır nitelikte oluşu ve ritmi bu tür yapıtların özdeyişe dönüşme ve akılda tutulmalarını özellikle kolaylaştırır. işler ve günler adlı yapıtı ahlak, davranış üzerine temel ilkeler tarım üzerine bilgiler içeren Hesiodos’un dışında yunan edebiyatı felsefi esinli öğretici bitaplar bakımından çok zengindir (Ksenophanes, Parmenides, Empedokles, Solon, Aratos). Latinler'de Lucretius, De natura rerum adlı yapıtında Epikuros’un felsefesini anlatır; Vergilius’un Georgica'sı ahlak kurallarını, din konusundaki temel düşünceleri ve kırsal kesim işleri için öğütleri içerir. Ovidi- us’un Sevmek sanatı (Ars amatoria) adlı yapıtıysa belirtiktir.
Ortaçağ’da hıristiyanlığın etkisiyle yeni bir yapıya kavuşmuş olan bu türün Avrupa'daki başlıca temsilcileri arasında şunlar sayılabilir: Fransa'da, Ba'if, Belleau, Ronsard, Boileau; İngiltere’de, Robert Mannyng, Gover, John Philip, Erasmus, Darvvin vb. Romantik lirizmle öğretici şiir önemini yitirdi, bu arada bilim de özel söylemler getirdi.
Türk edebiyatında İslam dini ilkelerini, toplumda geçerli bilgileri, hatta arapça ve farsçayı öğretme amacıyla öğretici yapıtlar kaleme alınmıştır. Yusuf Has Hacip'in kişi, toplum, devlet yaşamının düzenlenmesi yolunda bilgi veren Kutadgu bilig'i (1069), İslamlığın kabulünden sonra gelişen öğretici edebiyatın en eski ürünlerin- dendir. Âşık Paşa’nın (1272-1333) tasavvuf bilgilerini kapsayan Garipname'si, Nabi' nin oğluna İslam ahlakını öğretmek, iyi bir insan, toplumda başarılı bir kişi olma yolunda bilgiler vermek için yazdığı Hayriye’ si bu türün örneklerindendir. Manzum arapça-türkçe, farsça-türkçe sözlükleri ise zorlama birer ürün saymak gerekir. Günümüzde bir öğretiyi savunan yapıtların dahi mutlaka sanat kaygısıyla yazılmış olması zorunlu sayılmakta ve salt öğretici nitelikteki yapıtlar edebiyatın kapsamı dışında tutulmaktadır.