Önderlik Nedir?

ÖNDERLİK a. Önder olma durumu, bir grubu yönetme ve yönlendirme işi.

—Topruhbil Bireyin yetkisi, tanınmışlığı sonucu ya da seçilmiş ya da kabul ettirilmiş bir şef olması nedeniyle bir grup içinde otorite kazanma ya da kullanma yeteneği. (Bk. anşikl. böl.)

—Ansİkl Önderliğin incelenmesi, özellikle ABD kaynaklı birçok deneysel çalışmanın konusu olmuştur. Bu çalışmaların sorunsalı şu üç soruyla özetlenebilir:
1. Kim önder olabilir? Önder durumuna gelen bireyin, bir yandan fizik özellikleri, yetenekleri ve kişilik özellikleri, öte yandan grubun öteki üyeleri üzerindeki etki derecesi arasında bağıntılar kurulur. Dolayısıyla bireyler arasında kurulan etki bağıntısının belirleyicileri olarak bireylerin davranışları ve özellikleri üzerinde durulur. Özellikle ilk konuşan, en büyük güvenle en çok konuşan kişi önder durumuna gelmektedir; etki derecesi geniş ölçüde içinde yaşanılan genel duruma da bağlıdır;
2. Önder ve grup arasındaki karşılıklı etki bağıntıları nelerdir? Başlangıçta eşitlikçi olan bir grupta, birey ilkin grubun normlarına, değerlerine ve kurallarına uygun olarak davranmalıdır; sırası geldiğinde grubu etkileyerek değişiklikler ve yenilikler getirmeden önce, grup tarafından bütünüyle kabul edilmelidir (E R Hollander, 1971);
3. Önderin özellik ve davranışlarının grubun işleyişi üzerindeki etkileri nelerdir? Üç önderlik üslubu vardır: otoriter üslup, demokratik üslup ve bırakın yapsınlar üslu
bu (R. Lippitt ve R. White, 1965). Örneğin otoriter üsluba göre yönetilen çocuk gruplarındaki ergin önder, grubun tüm örgütlenme ve etkinliklerini saptayıp belirler ve grubun her türlü etkin katılımından uzakta kalır. Demokratik önderse, tersine, kararları grubun incelemesine sunar ve grup ergin önderin yardımı ve etkin katılımıyla bu kararları tartışır. Bırakın yapsınlar üslubuna göre yönetilen gruplarda da ergin daha çok edilgen davranır ve kendinden istenmedikçe ne yardımda bulunur ne de gerekli bilgileri verir. Çocuklar kendi etkinliklerini ve grubun örgütlenmesini kararlaştırmakta özgürdür.
Otoriter bir ortamda çocukların önderleri karşısında öteki durumlarda olduğundan daha belirgin bir bağımlılık ve otoriter öndere yönelik belli bir saldırganlık gösterdikleri saptanır. Demokratik bir ortamda, çocuklar kendilerini çok daha özgür hissetmekte ve öteki gruplarda görülmeyen bir biçimde telkinlerde bulunmaya ve sorumluluklar almaya yönelmektedirler. Öte yandan, grubun öteki çocuklarına karşı öfkelilik ve saldırganlık belirtileri, otoriter ve bırakın yapsınlar» durumlarda, demokratik ortamlardakinden çok daha sık ortaya çıkar.
Günümüzde en çok benimsenen önderlik modeli, F. Fiedler'ın bu üç görünümü birleştirmek isteyen modelidir Bu yazar, önderin kişiliğini olduğu kadar, kişilerarası ilişkiler ortamı, önderin iktidar derecesi ve işin yapılanma düzeyi gibi durum özelliklerini de dikkate alır. Gerçekte, örneğin S. Moscovici ve C. Faucheux'nün deneyimleri (1960), her zaman her grupta önder olmadığını ortaya koymuştur. Böylece önderlik, yalnız bir etki bağıntısı olarak değil, ayrıca grubun bir örgütlenme görünümü, ereklerine ulaşmak için gerekli bir araç olarak da kabul edilebilir.