Ortogenez Nedir?

ORTOGENEZ a. (fr. orthogenöse'deri). Biyol. Belli bir karakterin bir soyda derece derece ve aynı “evrimsel doğrultu"da değişmesiyle belirgin evrim biçimi.

—ANSİKL. Ortogenez örnekleri pek çoktur: atgiller, titanotheriumlar, devegiller, hortumiugiller vb. özellikle atgillerin ortogenezi klasik bir örnektir. Atgillerde ortogenez boy, baş iskeleti, dişlerin, bacakların boyları ve yapısı ve parmakların sayısı ile ilgilidir. Eohippus'tan equus'a dek bütün soy koşucu tipe doğru evrim geçirir, özellikle parmakların sayısı azalarak tek parmağa iner.
Ortogenez üç türlü olabilir:
1. gelişme tedricen olur ve tip iyi bir dengeye ulaşınca durur; karakterler tedricen geliştiğinden bu ortogenezler genellikle fizyolojik bir mükemmelliğe erişir (at çok iyi bir koşucudur);
2. tedrici gelişme durmak bilmez, çoğu kez tür için zararlı ve sıkıcı olan aşırı gelişmelere ya da hipertelilere yol açar (mamutların savunma dişleri, megaceros’un çok büyük boynuzları, maehairodus'un dev köpekdişleri, bazı böceklerin çok uzun duyargaları);
3. son olarak ortogenezler, geriye doğru gelişme göstererek daha basit organların meydana gelmesine ya da bir organın tümüyle kaybolmasına yol açabilir (bacaksız amfibyumlar ve sürüngenler, arka üyeleri olmayan balinagiller vb). Çoğu kez bu üç türlü gelişme aynı dizide bir arada görülür.