Müsadere Nedir?
SMD MiSiM
MÜSADERE a. (ar. müşâdere). Esk.
1. Cez. huk. Bir kişinin taşınır ya da taşınmaz malının devlet tarafından zorla elinden alınması. (Eşanl. ZORALIM.) [Bk. ansikl. böl.]
2. Kur. tar. Osmanlı imparatorlu- ğu'nda devletin, devlet adamlarının taşınır ya da taşınm'az mallarına elkoyabilme hakkı ve yöntemi. (Bk. ansikl. böl.)
3. Müsadere etmek, yasak bir şeye yasal olarak elkoymak.
—Ask. denize. ELKOYMA’nın eşanlamlısı.
—ANSİKL. Cez. huk. Müsadere, kimi zaman bir ceza, kimi zaman da zabıta önlemi niteliğini taşır. Bir ceza mahkûmiyetiyle birlikte suçta kullanılan (tabanca, bıçak, vb.) ya da suçun işlenmesinden doğan (sahte para, uyuşturucu madde yapımı vb.) mallara devletçe elkonulması durumunda, sözkonusu müsadere, ceza niteliğindedir
Bu tür müsaderenin şu özellikleri vardır:
1. eşya ancak suça karışmış olanlara aitse alınabilir;
2. eşyanın müsaderesine karar verilebilmesi için işlenen suçtan dolayı bir mahkûmiyet kararının bulunması gerekir. Zabıta önlemi niteliğindeki müsadere ise yapılması, kullanılması, taşınması, bulundurulması ve satılması suç olan eşyaya devletçe elkonulmasıdır.
Zabıta önlemi niteliğindeki müsaderenin özellikleri de şunlardır:
1. sahibi kim olursa olsun eşyaya elkonulur;
2. bu eşyanın müsaderesi için bir ceza mahkûmiyetine gerek yoktur. 1982 Anayasası’na göre, süreli ya da süresiz yayınların suç soruşturması ya da koğuşturması nedeniyle zapt ve müsaderesinde genel hükümler uygulanır (md. 28). Anayasa, bu kuralı koyduktan sonra basın araçlarının korunması için ayrı bir düzenleme getirmiştir: "yasaya uygun biçimde basın işletmesi olarak kurulan basımevi ve eklentileri (devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü, Cumhuriyet’in temel ilkeleri ve ulusal güvenliğe karşı işlenmiş bir suçtan mahkûm olma dışında) suç aleti olduğu gerekçesiyle zapt ve müsadere edilemez (md. 30).”
—Kur. tar. İslam hukukuna göre bir kölenin efendisi, kölesinin sahip olduğu her şeyin sahibiydi; ölen bir kölenin geride bıraktığı tüm mal varlığının mirasçısı da o kölenin efendisiydi. Bu ilkeden hareketle Osmanlı imparatorluğu’nda devşirmeler, bir tür devlet kölesi sayıldıklarından, ölümleri, öldürülmeleri ya da görevden uzaklaştırılmaları durumunda, sahip oldukları her şeye, taşınır ya da taşınmaz mal olarak muhalefat adı altında devlet hâzinesi adına elkonulurdu. Bu yöntem, devşirme olmayan devlet adamlarına da uygulandı.
Müsadereye özellikle büyük savaşlar, parasal buhranlar sırasında çokça başvurularak hazine açığının giderilmesine çalışıldı. 1684’te Trablusşam valisi Haşan Paşa’nın 50 milyon, sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın 225 milyon; 1686’ da vezir Kara İbrahim Paşa’nın 172 milyon, 1688’de Yusuf Ağa ile Ali Ağa’nın 115 milyon akçe tutan mal varlıklarına müsadere yoluyla elkonuldu. Yine aynı dönemde Çelebi Mehmet Paşa’nın 20 milyon, eski sadrazamlardan Bekri Mustafa Paşa’ nın 55 milyon akçe tutan mal varlıkları bu yöntemle devlet hâzinesine aktarıldı. Edirne vakası’nda (1703) idam edilen Feyzullah Efendi’nin de yaklaşık 50 milyon akçe tutan mal varlığı müsadere edildi.
1710-1718 arası Türk-Rus, Türk-Venedik, Türk-Avusturya savaşları sırasında hac emiri Nasuh Paşa’nın, Eflak voyvodası Konstantin’in, sadrazam Şehit Ali Paşa’ nın 50’şer milyon akçe tutan mal varlıklarına da elkonuldu. Patrona Halil ayaklanmasından (1730) sonra Damat İbrahim Paşa’nın 120 247 320 akçe tutarındaki mal varlığı, 1750’de de Rakka valisi Pir Mustafa Paşa’nın 50 milyon akçelik mal varlığı müsadere edildi.
Osmanlı imparatorluğu’nda müsadere yöntemi, osmanlı hanedanı dışında birtakım güçlü ailelerin ortaya çıkmasını, yönetici zümrenin bir sınıf olarak sürekliliğini, toplumda servet birikimini önledi.
Müsadere yöntemi ve uygulamasına Mahmut II, Vakai hayriye’den iki ay sonra çıkardığı bir fermanla son verdi (1826). Ancak bu dönemden sonra varlıklarını ve servetlerini günümüze kadar sürdürebilen osmanlı devlet adamları aileleri ortaya çıkmaya başladı.
1. Cez. huk. Bir kişinin taşınır ya da taşınmaz malının devlet tarafından zorla elinden alınması. (Eşanl. ZORALIM.) [Bk. ansikl. böl.]
Sponsorlu Bağlantılar
3. Müsadere etmek, yasak bir şeye yasal olarak elkoymak.
—Ask. denize. ELKOYMA’nın eşanlamlısı.
—ANSİKL. Cez. huk. Müsadere, kimi zaman bir ceza, kimi zaman da zabıta önlemi niteliğini taşır. Bir ceza mahkûmiyetiyle birlikte suçta kullanılan (tabanca, bıçak, vb.) ya da suçun işlenmesinden doğan (sahte para, uyuşturucu madde yapımı vb.) mallara devletçe elkonulması durumunda, sözkonusu müsadere, ceza niteliğindedir
Bu tür müsaderenin şu özellikleri vardır:
1. eşya ancak suça karışmış olanlara aitse alınabilir;
2. eşyanın müsaderesine karar verilebilmesi için işlenen suçtan dolayı bir mahkûmiyet kararının bulunması gerekir. Zabıta önlemi niteliğindeki müsadere ise yapılması, kullanılması, taşınması, bulundurulması ve satılması suç olan eşyaya devletçe elkonulmasıdır.
Zabıta önlemi niteliğindeki müsaderenin özellikleri de şunlardır:
1. sahibi kim olursa olsun eşyaya elkonulur;
2. bu eşyanın müsaderesi için bir ceza mahkûmiyetine gerek yoktur. 1982 Anayasası’na göre, süreli ya da süresiz yayınların suç soruşturması ya da koğuşturması nedeniyle zapt ve müsaderesinde genel hükümler uygulanır (md. 28). Anayasa, bu kuralı koyduktan sonra basın araçlarının korunması için ayrı bir düzenleme getirmiştir: "yasaya uygun biçimde basın işletmesi olarak kurulan basımevi ve eklentileri (devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü, Cumhuriyet’in temel ilkeleri ve ulusal güvenliğe karşı işlenmiş bir suçtan mahkûm olma dışında) suç aleti olduğu gerekçesiyle zapt ve müsadere edilemez (md. 30).”
—Kur. tar. İslam hukukuna göre bir kölenin efendisi, kölesinin sahip olduğu her şeyin sahibiydi; ölen bir kölenin geride bıraktığı tüm mal varlığının mirasçısı da o kölenin efendisiydi. Bu ilkeden hareketle Osmanlı imparatorluğu’nda devşirmeler, bir tür devlet kölesi sayıldıklarından, ölümleri, öldürülmeleri ya da görevden uzaklaştırılmaları durumunda, sahip oldukları her şeye, taşınır ya da taşınmaz mal olarak muhalefat adı altında devlet hâzinesi adına elkonulurdu. Bu yöntem, devşirme olmayan devlet adamlarına da uygulandı.
Müsadereye özellikle büyük savaşlar, parasal buhranlar sırasında çokça başvurularak hazine açığının giderilmesine çalışıldı. 1684’te Trablusşam valisi Haşan Paşa’nın 50 milyon, sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın 225 milyon; 1686’ da vezir Kara İbrahim Paşa’nın 172 milyon, 1688’de Yusuf Ağa ile Ali Ağa’nın 115 milyon akçe tutan mal varlıklarına müsadere yoluyla elkonuldu. Yine aynı dönemde Çelebi Mehmet Paşa’nın 20 milyon, eski sadrazamlardan Bekri Mustafa Paşa’ nın 55 milyon akçe tutan mal varlıkları bu yöntemle devlet hâzinesine aktarıldı. Edirne vakası’nda (1703) idam edilen Feyzullah Efendi’nin de yaklaşık 50 milyon akçe tutan mal varlığı müsadere edildi.
1710-1718 arası Türk-Rus, Türk-Venedik, Türk-Avusturya savaşları sırasında hac emiri Nasuh Paşa’nın, Eflak voyvodası Konstantin’in, sadrazam Şehit Ali Paşa’ nın 50’şer milyon akçe tutan mal varlıklarına da elkonuldu. Patrona Halil ayaklanmasından (1730) sonra Damat İbrahim Paşa’nın 120 247 320 akçe tutarındaki mal varlığı, 1750’de de Rakka valisi Pir Mustafa Paşa’nın 50 milyon akçelik mal varlığı müsadere edildi.
Osmanlı imparatorluğu’nda müsadere yöntemi, osmanlı hanedanı dışında birtakım güçlü ailelerin ortaya çıkmasını, yönetici zümrenin bir sınıf olarak sürekliliğini, toplumda servet birikimini önledi.
Müsadere yöntemi ve uygulamasına Mahmut II, Vakai hayriye’den iki ay sonra çıkardığı bir fermanla son verdi (1826). Ancak bu dönemden sonra varlıklarını ve servetlerini günümüze kadar sürdürebilen osmanlı devlet adamları aileleri ortaya çıkmaya başladı.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
