Teodolit Nedir?

Teodolit

Temel arazi ölçüm aleti.Kimin tarafından geliştirildiği saptanamamış olmakla birlikte, daha 16. yüzyılda İngiliz matematikçi Leonard Digges’in teodolit kullandığı bilinmektedir.

Teodolitten yatay ve düşey açıların ölçülmesinde yararlanılır. Bazı modern teodolitler, hem yatay, hem de düşey doğrultuda dönebilen bir teleskoptan oluşur. Aletin yatay eksene oturması bir suterazisinin yardımıyla gerçekleştirilir. Teodolitlerden özellikle yol ve tünel yapımı gibi çeşitli inşaat işlerinde yararlanılır. Bu çalışmalar sırasında uygulanan nirengi (triangülasyon) teknikleri için gerekli olan arazi açıları, üç ayaklı bir sehpa üzerine kurulan teodolitle ölçülür.

Takeometre de bir tür teodolittir; bu aletin özelliği teleskopunun tümüyle tersine döndürülebilir olmasıdır. Fototeodolitler ise, aynı sehpa üzerine yerleştirilmiş bir fotoğraf makinesi ile teodolitten oluşur. Fototeodolitlerden fotogrametride yararlanılır.

TEODOLİT;

Alm. Theodolit (m), Fr. Théodolite, İng. Theodolite.

Teodolit yatay ve düşey açı ölçmeye yarayan optik aletlerdir. Elektronik teodolitler yatay ve düşey açıları doğrudan LDC ekranda anlık olarak yansıtır. Teodolit iki nokta arasındaki açı ölçümlerinde kullanıldığı gibi, doğrultu üzerinde nokta aplikasyonu, doğrudan dik çıkma ve hat aplikasyonu gibi işlerde kullanılabilir.

Hassas bir ölçüm aletidir. Mesafe ölçme teodoliteleri; sine-teodolit ve foto teodolit olmak üzere iki tip halinde geliştirilmiştir. Foto-teodolitlerin sine-teodolitlerden farkı bu sonuçlara geniş bir görüş sahası sağlayan gayet hassas, sabit cam levha kameranın konmuş olması ve müteaddit ışıklamaların yapılabilmesidir. Sine-teodolitin bir takip aleti olmasına mukabil foto-teodolit fotoğraf çekme sırasında yerine sabitlenir.

Modern teodolitlerle yüzdelik cinsinden iki sâniyelik açılar ölçülebilir. Astronomi maksadıyla kullanılan teodolitler üzerinde fotoğraf makinesi de vardır. Rasathânelerde kullanılan bu cins teodolitlere fototeodolit denir. Fototeodolitlerle enlem ve boylam yönleri tam olarak bilinmeyen yerlerde kutup yıldızı, güneş ve diğer yıldızların gözlenmesiyle enlem ve boylam yönleri tespit edilebilir. Açı ve mesâfe ölçümünü elektronik olarak yapan ve infrared (kızılaltı) ışınlarıyla çalışan bir jeodimetri (bir tür takometre) vardır. Bilgisayara da bağlanarak hassas ve çabuk ölçüm yapar.

Teodolitin en çok kullanıldığı saha mesâfe ölçümleridir. Bu tür ölçümlerle baraj, binâ, yol, boru hatları konumları projeler üzerine aktarılır. İyi bir haritacı teodolit yardımıyla arâzi yapısını resimleyebilir. Bu tür çalışmalar topoğrafya konuları içindedir. Teodolitle mesâfe bulmak için üzerinde çok ince ölçekli işâretler bulunan bir sırık, mesâfesi ölçülecek noktaya konulur. Teodolit dürbününde sırık üzerindeki görülebilen alt ve üst çizgiler arasındaki uzunluk okunduktan sonra teodolite has bir formülle mesâfe hesaplanır. Bu formül D= 100R+30 olarak verilmişse 30 teodolitin odak uzaklığı, R sırık üzerindeki iki çizgi arasında okunan değer ve D ise hesapla bulunan mesâfedir. Formüldeki değerlerin hepsi santimetredir.