PABUÇ a. (fars. pa ve püş, pâ-püş, ayak örtenden).
1. Ayakkabı.
2. Kimi mobilyaların ayaklarına, döşemeyi zedelememesi için takılan genellikle plastikten kılıf.
3. Pabuç ağızlı, her şeye karşılık veren, ileri geri konuşan kimse için kullanılır. || Bir şeye pabuç bırakmamak, bir baskı ya da korkutmakarşısında yılmayıp yapmak istediğinden vazgeçmemek: Yanılıyorsun, ben öyle laflara pabuç bırakacak adam mıyım?\\ Pabuç eskitmek, paralamak, bir işi izlemek için bir yere çok gidip gelmek. || Pabuç kadar dili var, her söze ya da uyarıya saygısızca karşılık veren kimseler için kullanılır. || Pabuç pahalı, karşı çıkmak, uğraşmak istediği kimsenin kendinden güçlü çıkması, onu yenmek şöyle dursun,
kendisinin yenilgiye uğrayacağı sözkonusu olduğu durumlarda söylenir; bir işin ya da girişimin sonunda zararlı çıkma olasılığının bulunduğunu belirtir. || Bir kimsenin pabuçlarını ters çevirmek, bir kimseyi dolaylı olarak korumak. || Pabuçtan aşağı, değersiz, aşağılık. || Kendini pabucu büyüğe okutmak, saçma sapan işler yapan, akılsızca davranışlarda bulunanlara alay yollu bir öğüt verme sözü olarak kullanılır. || Pabucu dama atılmak, kendisinden kimi yönleri ve nitelikleriyle üstün birinin gelmesiyle gözden düşmek, artık eskisi kadar aranmaz, sevilmez olmak. || Pabucunu eline vermek, bir kimseyi kovmak, uzaklaştırmak. || Pabucunu ters giydirmek, bir kimseyi güç ve sıkıntılı bir duruma düşürerek apar topar kaçırmak.
—Arabac. Fren pabucu, at arabasının tekerleğini sürtünmeyle yavaşlatan ya da durduran parça.
—Denize. Admiraltı demirlerinin iç tırnaklarını oturtmak için fişka mataforası hizasında, bordaya cıvatalannuş ağaç yastık. || Matafora, dikme, puntel gibi malzemelerin topuklarının altlarına yerleştirilen ve bunlara yuva görevi yapan parça.
—Esk. giy. Mestin üzerine giyilen genellikle ökçesiz ayakkabı. (Mest, evde kullanılır, dışarı çıkılırken üzerine genellikle aynı renk deriden yapılmış pabuç giyilirdi. Daha sonra pabucun yerini lastik aldı.)
—inş. Bir duvarın tabanında çıkıntı oluşturan kâgir bölüm. (Eşanl. AMPATMAN.) || Bir sütun tabanının tırnağı. || Temel pabucu, doğrusal (duvar) ya da bir noktada toplanmış (dikme, ayak) yükleri dağıtmak için aşağıya doğru genişleyen alçak temel. (Eşanl. SÖMEl.) [Bir ayağın temel pabucu genellikle kesik koni biçimindedir. Kesintisiz temel pabucuysa bir duvarı taşır.]
—Mak. san. Fren pabucu, bir makinenin hareketini durdurmak ya da yavaşlatmak için, elle ya da pnömatik kumandayla bir taşıtın (özellikle bir demiryolu taşıtının) tekerlek bandajı üzerine ya da bir kasnağın çevresine dayanan, içi çembersel içbükey parça.
—Mim. OsmanlI minarelerinde kürsü’den gövdeye geçişi sağlayan bölüm. (Koni, piramit, türk üçgeni biçimlerinde olabileceği gibi mukarnaslı ya da son dönem camilerindeki gibi soğan biçiminde de olabilir.)
—Oto. Fren pabucu, tekerleğe bağlı bir kampananın eskiden dışına, günümüzde ise içine sürtünerek bir taşıtın yavaşlamasını ve durmasını sağlayan, çevresi sürtünme katsayısı yüksek bir malzemeyle donatılmış metal parça.
—Pedalın yaptığı denetimli bir hidrolik basınç etkisiyle fren kampanasına dayanan ve çevresinde perçinli ya da yapışkanlı bir sürtünme balatası taşıyan yarımay biçiminde parça.
—Diskli frenin metal levhası.
—Tasav. Pabucu ters çevirmek, zaviye ve tekkelerde bir kişiyi kovmak için başvurulan dolaylı yol. (Bk. ansikl. böl.)
—ANSİKL. Tekke ve zaviyelerde içeriye girildiğinde pabuçlar çıkartılarak özel bir pabuçluğa konulurdu. Tekkedeki bir görevli, pabuçları burun kısımları kapıya gelecek bir biçimde sıralardı. Tekkedeki konuklardan ya da dervişlerden herhangi biri tarikat törelerine, geleneklere uymayan davranışlarda bulunacak bir harekette bulunursa, bu suçu yüzüne vurulmaz, tekkeden çıkıp gitmesi için pabuçları ters çevrilirdi. Bu durumla karşı karşıya kalan kişi, o tarikattan ayrılmak zorunda kalırdı. Tekke, zaviye ya da dergâhtakiler pabucu ters çevrilenin adını kimseye söylemezlerdi. istenmeyen kişi uzak bir yerden gelmişse ya da yakınlarda barınacağı yer yoksa, zor bir duruma düşmemesi için pabucu sabah kahvaltısından hemen sonra ters çevrilirdi. Bu gelenek daha çok mevlevilikte yaygındı.
Kaynak: Büyük Larousse
Pabuç Nedir?
