Örs Nedir?

1 . Biçimleri yapılacak işe göre değişen, üzerinde maden dövülen, çelik yüzeyli, demir araç:
"Demir yalım gibi kızarmıştı. Küçücük örsünün üstüne koydu, dövmeye başladı."- Y. Kemal.
2 . Üzerine çivi çakılacak ayakkabı geçirilen kunduracı aracı.

ÖRS a. Metalürj.
1. Dövülerek yapılan çeşitli işlemlerde kullanılan ve darbelere dayanabilecek nitelikte hazırlanan metal kütle (demirci örsü çilingir örsü, kaplamacı örsü, kunduracı örsü, vb.).
2. Metal kütükleri ezmeye yarayan düz yüzeyli dövme matrisi. || Demirci örsü, üzerinde metal dövülen, dökme demir ya da çelikten yapılmış, bir tarafı yuvarlak, diğer tarafı koni biçiminde düz yüzeyli araç; büyük örsler, genellikle yere çakılı bir kütük üzerine oturtulur. || Kazancı örsü, metal sacı biçimlendirmede kullanılan küçük örs.

—Anat. Memelilerin ortakulağında bulunan kemikçiklerden biri. (Çekiç ve üzengi kemikçikleriyle eklemlenir. Memeli olmayan omurgalılarda altçenenin üstçe- neyle eklemlenmesini sağlayan kare kemiğin homoloğudur.) [ÖRSKEMİĞİ de denir]

—Ayakkc. Ayakkabı tamirinde kullanılan, ayak biçiminde, demir kunduracı aleti.

—El sant. Ay kenar örsü, tepsi kenarlarına ay biçimli çukurluklar yapmada kalıp olarak kullanılan bakırcı örsü. (Kalıp örs de denir.) || Badem örsü, kap üzerindeki kabartma süsleri yapmaya yarayan bakırcı örsü. (50-60 cm uzunluğunda olan örsün kafasındaki düz yüzeyin ortasında bir yarık bulunur. Tezgâhta yere paralel olarak tutturularak çalışılan bir örstür. Kafa kısmı kabartma süsler oluşturacak biçimde yuvarlaktır.) || Dip örsü, bakır kapların dip kısımlarının yapımında kullanılan örs. (Ayrı bir kütüğe çakılarak yerde kullanılır. 35-60 cm arasında değişen çeşitli boylan vardır. Tüm bakır kapların dip kısmı bu örs üzerinde dövülür.) [Taban örsü, helvahane örsü de denir.) || Emzik örsü, ince uzun ibrik emziklerini yapmada kullanılan “L” harfi biçimli ve sivri uçlu örs. (40-45 cm uzunluğunda, 20-25 cm yüksekliğindedir) || Sahan örsü - KUNDRES. || Semaver örsü, semaver onarımında kullanılan 35-40 cm uzunluğunda yassı örs. || Tırnak örsü, etekli güğüm ve ibriklerin eteklerindeki keskin dönüşleri yapmada kullanılan 60 -65 cm uzunluğunda, ucu hafifçe kıvrık örs. (Tezgâha, yere paralel olarak tutturularak kullanılır.) || Top ibrik örsü, ince boyunlu ibriklerin gövdelerini düzeltmede kullanılan bir tamir örsü. (60-80 cm uzunluğunda, kafasının üst yüzeyi yuvarlakça, iki yanları düz ve boynu kıvrıktır.) || T örsü - ZAVA.

—Nalbantl. Nal yapılacak demiri dövüp buna biçim vermekte kullanılan 150-200 kg ağırlığında demir ya da çelik alet (Bk. ansikl. böl.) || Küçük örs, nallık sacları kesmek, nalları kıyılamak, ökçeleri kaldırmak, alaturka mıhları düzeltmek için kullanılan, aynası hafif balıksırtı ve yalnızca koni ucu bulunan 3,5 kg ağırlığında örs.

—Tarım. Tırpan örsü, tarlada tırpanın ağzını dövmek için kullanılan taşınabilir küçük örs.

—Teknol. Kuyumcu örsü, kuyumculukta kullanılan, demir ya da dökme demirden küçük örs. (Bk. ansikl. böl.)

—Teknol. ve Folk. Tenekeci örsü, üzerinde yuvarlak ya da oval bir bölüm bulunan ve tenekeciler, kazancılar tarafından kullanılan düz ya da kıvrık küçük örs.

—ANSİKL. El sant. Metallerin dövülmesinde yapılacak işe göre çeşitli biçimlerde çelik örsler kullanılır. En yaygını T biçiminde örslerdir. Özellikle yükseltme yöntemi uygulanacaksa işlem her zaman T-örs üzerinde başlar. Büyük boy T-örslerin kolları 30 cm kadar uzunluktadır, kesitleri ovaldir, ancak bir kol ötekisinden biraz daha enlidir. Küçük boy T-örslerin ise bir kolunun üstü düz, ötekisi dışbükeydir; kollar uçlara doğru hafifçe incelir. Ayrıca daire kesitli, aşağıdan yukarıya doğru hafifçe genişleyen, üstleri düz kaide örsleri vardır Bunlar dibi düz olan tasların işlenmesinde kullanılır. Kare kesitli, L biçimindeki örsler üzerinde her biçim uygulanabilir. Yuvarlak başlı örsler de çeşitli işlerde kullanılır. Maden işlemcilerinin kullandığı bir başka örs at* denilen türdür Örslerin yüzeylerinin pürüzsüz ve cilalı olması gereklidir.

—Nalbantl. Örsün üst yüzüne ayna denir; bir ucu koni biçiminde sivri, diğer ucu da köşelidir Balyozcunun önünde bulunan tarafa örs önü ya da göğsü, demircinin ya da ustanın önünde bulunan tarafa da örs arkası ya da sırtı denir. Örsler, örsaltı ya da örs kütüğü üzerine yerleştirilir; bu altlık ağaç, içi boş dökme demir, taş ya da betondan yapılır, kimi zaman içine toprak ya da kum doldurularak örsün fazla ses çıkarması engellenir.

—Teknol. Kuyumcu örsü. Demirci örsü gibi, doğrudan taşıyıcı bloğa dayanmayan kuyumcu örsü, ana metalin uzantısı olan ve daha fazla gömülmesini önleyen bir fatura taşıyan çubuk yardımıyla blok içinde tespit edilmiştir.
Kuyumcu örsünün başlarından biri yuvarlaktır; bir başka tipinde, yüzeyde iki oluk bulunur Ayrıca değerli metallerden yapılmış eşyaların markalanmasında kul
lanılan kuyumcu örslerinin yüzeyinde, kabartma olarak eşyaya geçecek olan kazınmış işaretler bulunur; garanti markası ise bir zımbayla işlenir.