TEZGÂH a (fars. dest ve -gah'tan dest gah).
1. Üzerinde iş vapılan masa.
2. Dükkânla'da satıcıların önündeki uzun masa.
3. Meyhanelerde, kahvelerde müşterilere sunulan içeceklerin, yiyeceklerin konduğu yüksekçe, uzun ve ağır masa.
4. Teknolojide, takoz kaldırma, birleştirme yoluyla parça, araç üretmeye yarayan sistem: Torna tezgâhı. Freze tezgâhı
5. Dokuma (kumaş, kilim, halı vb.) ve iplik üretilen aygıt: El tezgâhında dokunmuş bir halı, bir kumaş. İplik tezgâhı.
6. Arg. Tuzak.
7. Tezgâh başı yapmak, meyhanede, tezgâha yaslanarak ayakta içki içmek (arg.). || Tezgâh kurmak, birine tuzak hazırlamak; biriyle cinsel ilişkide bulunmak (arg.). || Tezgâhı kurmak, bir işe başlamak ya da bir işi başlatmak için gerekli araç ve gereci hazırlamak. || Tezgâhından geçmek, bir işi bir kimseden öğrenmiş olmak; bir kadın sözkonusuysa, bir kimseyle cinsel ilişkiye girmiş olmak (arg ). |j Tezgâhta ne var?, ne üzerinde çalışıyorsunuz?
—AI. tak. Çeşitli işlemler, özellikle alıştırma için kullanılan ve üzerine genellİKİe bir mengene bağlanan çalışma masası.
—Dökme. Çukur tezgâh — ÇUKUR. ||. Dik tezgâh — DİK. || Islar tezgâhı - ISTAR. || Kamçılı tezgâh, kamçı adı verilen düzenekle mekiğe hareket verilen bir tür dokuma tezgâhı. (Gücüleri tel, tarakları demirdir. Sökülüp takılabilir. Mekiğin elle değil kamçıyla hareket ettirilmesi dokumacıya hız kazandırır.) || Yüksek tezgâh, yerden yükseğe kurulan bir tür dokumacı tezgâhı. (Dokumacı, tezgâhın çatısına bağlı düz ve genişçe bir tahta üzerine oturarak çalışır.)
—Ekmekç. Hamur tezgâhı, hamurun üzerinde yoğrulup merdaneyle açıldığı kalın kalas ya da mermer masa.
—El sant. Yazmacılıkta, üzerinde baskı yapılan keçe kaplı masa. (Keçenin üzerine muşamba serildikten sonra genellikle yün bir kumaş yayılır.) || Tezgâh takozu, tespihçi tezgâhlarında, tespih ustasının çalışırken ayağını dayadığı ahşap parça.
—Fırınc. Salma küreğinin üzerine ekmek hamurları dizilirken konduğu ve pişen ekmeklerin fırından çıkarılıp boşaltıldığı yüksek, üzeri düz ve geniş masa.
—Haliç. Dik ya da yatay tezgâh, geleneksel el halılarını dokumada kullanılan tezgâh. (Bk. ansikl. böl.) || Halı tezgâhı, el (el dokuma tezgâhı) ve makine (mekanik tezgâh) halısı dokumada kullanılan tezgâh. || Yer tezgâhı, atkı ve çözgüsü yerde hazırlanan bir tür yatay tezgâh.
—Heykele. Tezgâha koymak, yontulacak taş kütlesini eğerek, bir ucunu tezgâh adı verilen diğer bir taş kütlesinin üzerine bindirmek.
—inş. KüRSÜ'nün eşanlamlısı. || Bükme tezgâhı, üzerinde kurşun ya da çinko levhalar bükülen, kenarlan demirli kalın tezgâh.
—Kasapl. Kasapların üzerinde et parçaladıkları düz yüzey.
—Matbaac. Üzerine sayfa sıralaması yapmak için tipografi dizgilerinin ya da gerekli düzeltmeleri yapmak amacıyla kalıpların konulduğu büyük döküm (eskiden mermer ya da taş) masa. || Kollu presin ya da tipografi baskı makinesinin üzerine basılacak kalıplar konulan metal masası. || Tezgâhta olmak, bir yapıt vb.'den söz ederken, yazılmakta, hazırlanmakta olmak.
—Metalürj. Zincirli çekme tezgâhı, çubuğun ya da bir telin sonsuz bir zincirin halkalarından birine takılmış bir kıskaç yardımıyla çekildiği tezgâh.
—Saatç. Saatçi tezgâhı saatçilerin takım ve gereçlerini dizmek için kullandıkları, düz ve bölmeli çekmecelerle donatılmış tezgâh.
—Saraçl. Kesim tezgâhı, üzerinde deri kesilen, bütün bir deri yayabilecek genişlikte, üzeri çinko kaplı tezgâh.
—Seram. Seramik işçisinin çarktan geçirmeden önce kil topaklarını serdiği ve hazır parçaları üzerine dizdiği masa
—Teknol. Çok sayıda meslek kolunda kullanılan metal ya da ağaç yapı. || Transfer tezgâhı, işlenecek parçaların ardışık ve otomatik olarak aktarıldığı çok sayıda işleme postası olan otomatik takım tezgâh ları grubu. (Bk. ansikl. böl.)
—Tekst, ve Org. Çokbaşlı örme tezgâhı, çok sayıda trikotaj sisteminden oluşan yuvarlak tezgâh. || Çorap örme tezgâhı, kısa konçlu çorap üretiminde kullanılan küçük çaplı yuvarlak tezgâh. || Dokuma tezgâhı, kumaş dokumada kullanılan makine. (Bk. ansikl. böl.) || Düz tezgâh, iki düz yataktan oluşan toplama ilmikli trikotaj makinesi. || Eksantrikli dokuma tezgâhı, gücü çerçeveleri eksantriklerle indirilen ve kaldırılan dokuma tezgâhı. || Mayözlü tezgâh, bir tablanın çevresine yatay ve rad- yal olarak yerleştirilmiş gagalı iğnelerden oluşan yuvarlak tezgâh, (ilmikler “mayoz" denilen organlarla oluşturulur. Jarse dokumalar ile türevlerinin dokunduğu bu tezgâh tipinin verimliliğinin zayıf olması, mayözlü tezgâhların gitgide ortadan kalkmasından kaynaklanır.) || Yuvarlak çorap örme tezgâhı, dikişsiz kadın çorapları üretiminde kullanılan tezgâh. || Yuvarlak dokuma tezgâhı, bir silindirden (jarse tezgâhı), bir silindir ile bir tabladan (interlok tezgâhı) ya da üst üste iki silindirden (ters ilmikli tezgâh) oluşan tezgâhlara verilen genel ad. || Zincirli örme tezgâhı, sökülmez örgülerin üretiminde kullanılan (gagalı iğneler taşıyan) atma ilmikli düz tezgâh.
—ANSİKL. Haliç. Yatay tezgâhlarda (yatay çözgülü) gücüler, ayakçalarla kumanda edilen ve gücü çerçevelerini taşıyan sopalar üzerinde, tek ve çift numaralı çözgü iplikleri halinde iki gruba ayrılır. Dik tezgâhlarda ise, (düşey çözgülü), yalnız çözgü ipliklerinin arkasındaki tülbent gücü ağacının ürerine tespit edilmiş gücülerin arasmdB<St,geçer; dokuma işçisi gücüleri çekere)« arkadaki çözgü ipliklerini öne getirir.
—Teknöl. Transfer tezgâhı. Bir transfer tezgâhında, parçaların her birine bir dizi işlem (frezeleme, delme, kılavuz çekme, delik işleme vb.), kontrol işlemi ya da başka işlemler uygulanır; bu işlemler, bitirilme dereceleri farklı çeşitli parçalar üzerinde aynı anda çalışan, uygun birimlerde gerçekleştirilir. Parçalar ya doğrudan ya da üzerlerine bağlandıkları montajlar aracılığıyla ardışık birimlerin önüne aktarılır; bu birimlerde parçalara, önceden belirlenen bir sıraya göre, her defasında otomatik olarak kabasını alma, sabitleme, işleme, temizleme ve gerektiğinde kontrol işlemleri uygulanır.
Transfer tezgâhları, karmaşık işleme işlemlerini, iyi bir duyarlık, yüksek bir verim ve daha az el emeğiyle gerçekleştirmeye olanak verir. Bununla birlikte, bu tezgâhlar ancak seri üretim parçaları için elverişlidir Dolayısıyla bunlara daha çok ilk ortaya çıktıkları alan olan otomobil sanayisinde (özellikle motor bloklarının işlenmesi) rastlanır.
—Tekst. Dokuma tezgâhı, başlangıçta, üzerine ya bir dokuma oluşturmak için iplikler (çözgü ve atkı) ya işlenecek kumaş ya da iş işlemek için kanaviçe gerilen bir düzenekti. Günümüzde bir tekstil maddesini kumaşa dönüştürmeyi sağlayan dokuma tezgâhı, elle ya da mekanik (elektrik motoru) olarak kumanda edilen, az ya da çok otomatikleşmiş ve bilgisayarla programlanabilen bir makinedir. Dokuma tezgâhının dışında, ayrıca örme, işleme ve halı tezgâhları da vardır. Dokuma işlemlerinde kullanılan tezgâhlar, mekikli, me- kiksiz tezgâhlar, jakar tezgâhı, mekanik ar- mürlü tezgâhlar olarak ayırt edilir. Trikotajda ise temel olarak yuvarlak tezgâh, düz örme tezgâhı, tek ya da çift yataklı tezgâh, jakar tezgâhı kullanılır (COTTON tezgâhı, JAKAR tezgâhı).
Kaynak: Büyük Larousse
Tezgâh Nedir?
