Çıplaksolungaçlılar
VIP kirlenmek güseldir : )
Sponsorlu Bağlantılar
Çıplaksolungaçlılar, savunmayı sanata dönüştürüyor.
Çıplaksolungaçlılar yaşamları boyunca yeni doğmuş bir bebek gibi kaygan ve çıplak, öylece sürünüp gider. Salyangozların akrabası olan bu hayvanların ataları milyonlarca yıl önce kabuklarını silkip atmış; geriye sadece, dünya genelinde okyanus tabanlarında ve mercan kitlelerinde bıraktıkları sümüksü izlerin üzerinde kayan deri, kas ve organlar kalmıştır.
Sığ kumluklardan ve resiflerden, derinliği bir kilometreyi aşan karanlık deniz tabanına kadar görülen çıplaksolungaçlılar hem sıcak, hem soğuk sularda, hatta fokurdayan derin deniz bacaları civarında bile yaşar. Karındanbacaklılar sınıfının -ve daha geniş anlamda yumuşakçalar şubesinin- üyesi olan, çoğunlukla parmak büyüklüğündeki bu küçük yaratıklar, korunmasız bir şekilde yaşarlar; solungaçları sırtlarında püsküller oluşturur. (Çıplak solungaçları onları diğer deniz sümüklüböceklerinden ayırır.) Akıntılı sularda kaslı ayak bağlantılarını bırakarak yuvarlanabilmelerine ve hatta bir kaçının da yüzebilmesine rağmen acele ettikleri pek görülmez...
Peki, doymak bilmez yırtıcıların cirit attığı yaşam alanlarında çıplaksolungaçlılar neden bir mangal partisindeki karidesler gibi yenilip yutulmuyor? Anlaşılan o ki, bilinen 3 bini aşkın çıplaksolungaçlı türü kendini iyi savunacak özelliklere sahip. Derilerinin kalın, yamru yumru ve sert pütürlü olmasıyla yetinmemiş, ayrıca ailenin diğer üyelerinin sahip olduğu kabuğu bırakıp, yerine daha hafif silahlar -zehirli salgılar ve yakıcı hücreler- edinmişler. Birkaçı kendi zehirini üretse de çoğu bunu yediği yiyeceklerden elde ediyor. Örneğin, zehirli süngerlerle beslenen türler tahriş edici bileşikleri kendi bedenlerinde değişime uğratıp depoluyor ve rahatsız edildiklerinde bunları deri hücrelerinden ya da salgı bezlerinden salgılıyor. Diğer çıplaksolungaçlılar ise ateş mercanları, anemonlar ve hydroidleri yerken edindikleri nematokistler adı verilen sımsıkı sarılmış yakıcıları içeren kapsülleri biriktiriyor. Yakıcılara karşı bağışıklığı olan bu çıplaksolungaçlılar, çaldıkları silahları kendi üyeleri boyunca yerleştiriyor.
Nembrotha kubaryana
Boyu 6 cm
Sert gövdesi ve kalın derisi Halgerda batangas’ı yırtıcılardan bir zırh gibi koruyor. Israrcı olanlar, bu sünger yiyicinin zehir saçtığını da öğreniyor.
Boyu 4 cm
Asteronotus cespitosus
Boyu 22 cm
Chromodoris dianae
Boyu 6 cm
Chromodoris annae, cüssesinin minik oluşunu –yırtıcıları bu zehirli çereze karşı uyaran– göz alıcı, zıt renklerle telafi ediyor.
Boyu 2 cm
Bornella anguilla, üyelerini katlayıp bir yılanbalığı gibi yüzerek tehlikeden uzaklaşıyor.
Boyu 7 cm
Cuthonasp.
Boyu 1.8 cm
Flabellina exoptata
Boyu 3 cm
Hayvandan çok bitkiye benzeyen tabak büyüklüğündeki bu “güneş enerjili” çıplaksolungaçlı –Phyllodesmium longicirrum– vücudu içinde zooksantel algleri yetiştirir. Sarcophyton türü mercanlarla beslenirken, alg hücrelerini çalar ve “boynuzsu uzantı” denilen kürek biçimli eklentilerini dolduran sindirim sistemi içinde biriktirir. Derinin hemen altında depolanan algler ışık enerjisini kaparak, çıplaksolungaçlıyı aylarca canlı tutabilecek besinleri üretir. Hayvanı besleyen aynı kimyasal maddeler deriden dışarıya sızarak bir savunma kalkanı da oluşturur.
Sadece –gorgonarya üyesi bu tür gibi– mercanlarla beslenen, 4,3 santimetre uzunluğundaki yarı saydam Phyllodesmium iriomotense, kollara ayrılan sindirim salgısı bezini, tentakül benzeri boynuzsu uzantıların –saldırıya uğradığında bırakıp atabileceği çıkıntıların– içinde saklıyor. Bu tür, az sayıdaki renksiz çıplaksolungaçlıdan biri.
Uzunluğu 20 cm’ye kadar değişen zebra çizgili bir Armina türü, tek avını –zemine gömülen denizkalemini– çekiştiriyor. Olaya seyirci kalan minik horozbina daha güvenli bir yere tünemiş.
2,5 cm’lik Hypselodoris whitei bir genital açıklık yoluyla, birinin başı diğerinin kuyruğuna gelecek şekilde çiftleşir. Hem dişil hem eril üreme organlarına sahip olması nedeniyle her biri diğerini döller ve ikisi de yumurtlar.
4 cm’lik Hypselodoris kanga, yanındaki yumurta kanalından dışa verilen yumurta şeridini tutturmak için yapışkan ayağını kullanıyor; kısa süre içinde, yumurtadan yeni çıkmış binlerce yavru akıntıyla çevreye dağılacak.
Bir otostopçuyu andıran imparator karidesi (Periclimenes imperator), bir binek aracı ve yiyeceğe erişim olanağı elde ederek bu ilişkiden yararlanıyor. Ancak bu karideslerin, evsahiplerine bir yararı olup olmadığı da çıplaksolungaçlılarla ilgili henüz çözülmemiş pek çok bilinmeyenden biri.
Hexabranchus sanguineus, bir etek çırpışıyla açık denize kaçarak tehlikeyi atlatır –akrabalarının çoğu bu yeteneğe sahip değildir. İspanyol dansçısı olarak bilinen bu tür, çıplaksolungaçlılar arasında bir dev gibidir; bazıları sadece süngerle beslenerek 45 santimetreye kadar büyür. Yırtıcıların dikkatini dağıtmak için mantosundaki zıt renkleri ortaya çıkardığı zamanlar dışında, yaşam alanında bütünüyle kamufle haldedir.
1,8 cm’lik minik imparator karidesi Periclimenes imperator da benzer şekilde, dansçının solungaçları arasında hem güvenli bir sığınak, hem de yiyecek parçaları bulur.
Ceratosoma türü biri çıplaksolungaçlı, kararsızlığa düşüp hiç kımıldamadan duran kılıç dişli bir horozbinaya (Petroscirtes variabilis) saldırıyor gibi görünüyor. Oysa bu bir ısırma girişimi değil, sadece geceleyin yaşanmış bir rastlantı (çıplaksolungaçlılar aslında sünger yiyor). Deniz sümüklüböcekleri yolları üzerindeki her şeyin üstünde emekler ve dipte yaşayan birçok balık böyle geçişlere göz yumar.
Yazı: Jennifer S. Holland
Fotoğraf: David Doubilet
national geographic
