Manik Depresif Psikoz

Duygudurumun neşe yönünde yükselmesi (çizginin üstüne çıkması) sonucunda hasta kendini çok iyi hisseder ve neşeli, keyifli, mutlu veya coşkulu (öforik) olur. Her şeye güler, kahkahalar atar, yüksek sesle müzik dinler, şarkılar söyler ve bulunduğu ortamı, yanındaki kişileri umursamaz.

Görüşme yapılırken doktorun talep etmesi üzerine hiç çekinmeden şarkı söyleyip oynayan (sesi güzel olmasa da) hastada duygudurumun yükseldiği söylenebilir.

Diğer taraftan hastanın neşesi bulaşıcı olur ve kendisi güldüğü gibi çevresindekileri de güldürür.

Coşkulu halin bir sonraki basamağı taşkınlık yapma, öfke ve saldırganlık (irritabilite) sergilemedir. Hasta kendisine, çevresindeki insanlara ve eşyalara zarar verecek durumdadır. Çok çabuk sinirlenir, bağırıp çağırmaya ve vurup kırmaya başlar. Saygı ve hoşgörüden uzaklaşır, küfürlü konuşur, hakaretler eder. Evde cam çerçeve bırakmaz, tüm eşyaları parçalar. Şiddete eğilim artar ve karşısındaki dövmeye hatta bıçaklamaya kalkışabilir. Fiziksel sağlık açısından yanındaki insanlar ve kendisi risk altındadır. Adli olaylara karışabilir.
Duygudurum genellikle coşkulu olma ve saldırganlık arasında dalgalanır. Ara sıra çok kısa süreli hüzün ve ağlamaların bulunması anormal bir bulgu değildir.

Dünyanın en güçlü, zeki ve güzel insanı

Benlik değer duygusu ve kendine güven abartılı yükselir (ego kabarması; grandiyözite); kendini çok güçlü, zeki, güzel görmeye başlar. Bu yükseliş gerçeği değerlendirme bozulduğu takdirde psikotik seviyelere ulaşır (megalomani). "Sokakta yirmi kişi aynı anda sana saldırsa ne yaparsın?" sorusuna hastanın cevabı "hepsini birden döverim" olur ve benzer durum gerçek hayatta vukuu bulursa kaçmayı düşünmeksizin hiç çekinmeden gözü kara bir şekilde kavgaya tutuşur. Çok kısa sürede yürüyerek İstanbul'dan Ankara'ya gidebileceğini, ağır eşyaları tek parmakla kaldırabileceğini iddia edebilir ve diğer insanları küçümseyebilir. Dinleyene komik veya saçma gelen bu ifadeler hasta için gerçektir ve inanarak söyler. Zekâsı o kadar açılır ki bilmediği, hatırlamadığı yoktur. Her konuda fikir beyan eder ve hatalı olsa da iddialaşır. Kısacası o anda dünyada ondan daha güçlü, zeki ve güzel kimse yoktur.

Bireysel kontrolün kaybı

Sosyal ve ahlaki kuralları çiğneyen bir rahatlık ve girişkenlik ortaya çıkar. Aile büyüklerinin yanında küfürlü konuşmaya, cinsel içerikli fıkralar anlatmaya başlar. Çekingen bir insan iken oldukça rahat bir şekilde hayatı ile ilgili gizli saklı ne kadar mahrem bilgiler varsa diğer insanlara anlatabilir. Önceden yanında sesini dahi çıkaramadığı babasının yüzüne sigara dumanını üfleyip hakaretler edebilir. Aslında hastalık nedeniyle oto kontrolün kaybına bağlı olarak bilinçaltında bastırdığı ne kadar dürtüsü varsa ortaya çıkar. Çoğu manik hastanın rahatlığına bağlı olarak söylediği sözler ve yaptığı hareketler toplum kurallarını hiçe sayar şekildedir.

Artan zekânın ürünleri: Projeler ve eserler


Yeni ilgi ve istekler ortaya çıkabilir, kendine güvenin aşırı artışı ile riskli davranışlar içine girebilir. Yeni projeler geliştirilir ve bu projeler oldukça uçuk fikirlerle doludur.

Rahatsızlık döneminde riskli davranışlar nedeniyle hastaların kanunen koruma altına alınması ve bazı sınırlamalar getirilmesi uygundur.
Birbirinden ilgisiz konularda sayfalar dolusu kitap ve bitip tükenmek bilmeyen dizelere sahip şiirler yazma, dinleyenin kulaklarını tırmalayan bir sesle şarkı kasetleri doldurma gibi davranışları sergileyen hastalara günlük yaşamda sıkça rastlamak mümkündür.

Çok çalışan beyin

Kendiliğinden (spontan) dikkat ve bellek artar. Geçmişte yaşadığı olayları en ince detaylarına kadar hatırlayıp anlatır, en ufak ayrıntılara dikkat edip görür. Ancak dikkatini her şeye yönelttiği için konuya yoğunlaşamaz, konsantre olamaz ve önemsiz bir uyaranla dikkati çabuk dağılır (distraktibilite). Çağrışımları çok hızlanır, "beyninin çok çalıştığını, düşüncelerinin çok yoğunlaştığını" söyler.

Tipik psikotik özellikler

Gerçeği test etme yetisinin kaybolduğu durumlarda psikotik özellikli manik ataktan bahsedilir, klinik tabloya sanrılar (hezeyan, delüzyon) ve varsanılar (hallüsinasyon) eklenir. Psikotik belirtilerin teması tipik olarak megalomanik niteliktedir.

En büyük benim

"Dünyayı ben yönetiyorum", "padişah soyundan geldiğim için tüm insanlar önümde eğilmeli", herhangi bir tahsili yok iken "bu seçimlerde başbakan olacağım", beş parasız bir insan iken "ben gizli milyarderim, bir sözümle tüm kapılar açılır, dilediğime her türlü parasal desteği verebilirim" gibi örneklerini çoğaltabileceğimiz hatalı düşünceler büyüklük hezeyanı (megalomani) olarak değerlendirilir ve manik hastalar için tipiktir.

Büyüklük hezeyanı nedeniyle hasta çevresindeki tüm insanlara tepeden bakar, bakışlarıyla ve konuşmalarıyla karşısındakini ezer. Bazen o kadar ezici hale gelir ki diğer insanları muhatap kabul etmez, kesinlikle konuşmaz, söylenenlere kulak asmaz.

Dini ve milli duyguların yoğunlaşması

Dini ve milli duyguları abartılı olarak yoğunlaşan kimi manik hastalarda "Allah'a yakınlaştım, nice mertebeler kazandım, özel güç ve görevler verildi, evliya oldum, ben İsa-mesihim, mesih oldum, aslında Allah benim, Fatih Sultan Mehmet babamdır, Atatürk benim doğuşumla yeniden dünyaya geldi" düşüncelerinin var olduğu tespit edilebilir. Bu kişiler çoğu zaman toplum tarafından eğlence konusu yapılarak dışlanırlar nadiren de kendisine inananlar bularak el üstünde tutulurlar.

Atipik psikotik belirtiler

Atipik olarak gerçek dışı düşünceler megalomanik temadan bağımsız olarak paranoid ya da bizar (olması mümkün olmayan) nitelikte olabilir.
İnsanların kendisiyle uğraşmaları ve hatta zarar vermeleri riskinin olması
"Başka insanlar tarafından komplo kurulması, suikast düzenlenmesi, evine dinleme cihazı yerleştirilmesi, kameralarla takip edilmesi, taciz edilmesi ve yemeklerine zehir konulması" gibi ifadelerle anlaşılan düşmanlık görme (persekütuvar) hezeyanları hastada olabilir ve bu nedenle saldırganlık veya şiddete başvurma eylemleri görülebilir.

Komplo kurulduğunu düşünen bir hastanın tüm sosyal ilişkileri bozulur ve toplumdan uzaklaşır.

Dünya liderleri bana âşık

Statü olarak daha üstün olan kişilerin kendisine aşık olduğuna inanma (erotomanik) hezeyanı varsa hasta o kişileri sık sık telefon açarak, mektup yazarak veya izleyerek rahatsız edebilir, büyük aşk yaşadıklarını ve bu ilişkiden çocuk sahibi olduklarını söyleyebilir. Hatta aşığının eşine veya sevgilisine karşı düşmanlık besleyebilir.

Patolojik kıskançlık

Bazen evli manik hastalarda önde gelen belirti abartılı kıskançlık ve aşırı şüphecilik olabilir. Aldatılma ve sadakatsizlik ana konudur. Eşinin üstünü arar, cep telefonu ve kredi kartı hesap dökümlerini kontrol eder, eşyaların yer değiştirilmesinden dahi kuşkulanır, takip edebilir. Kliniğe aldatıldığı için boşanma kararı vererek gelen bazı danışanlarda aslında patolojik kıskançlık bulunduğu ve bu kıskançlığın temelinde bir manik atağın yattığı pek çok kez müşahede edilebilir.

Düşüncelerim okunuyor

Kontrol edilme (duyguların ve davranışların bazı dış güçler tarafından kontrol edildiği), düşüncelerinin radyoda yayımlanması, okunması, zihnine düşünce sokulması veya çıkarılması, uzaylılar tarafından beyninin çalınması gibi hatalı düşünceler bizar hezeyanlara örnek olarak verilebilir.

Hastalar hezeyan olarak adlandırılan bu gerçek dışı düşüncelerini doğrular şekilde, daha çok işitsel tarzda olan varsanılara (hallüsinasyon) sahip olabilirler. "Kendisinin en güçlü ve zeki insan olduğunu söyleyen sesler duyduğunu" anlatan bir kişide objesiz algı olarak açıklanan hallüsinasyonun (hatalı algı) var olduğu kabul edilir. Daha az olarak görsel halüsinasyonlar da olabilir (uyanıkken meleklerle görüştüğünü ve kendisine vahiy getirdiklerini anlatan bir hastada olduğu gibi).

Enerjinin eyleme yansıması: Çok konuşma ve hareketlilik

Duygudurumdaki yükselmenin bir sonucu olarak fiziksel ve ruhsal enerjideki artış konuşma ve hareketin hızlanmasına neden olur. Konuşma artar (Lögore, ishal-i kelam), hızlanır, kesilemez hale gelir (basınçlı konuşma). Ses tonu artar, bağırarak konuşur. Karşısındakine konuşma hakkı tanımaz, ancak müdahale edilerek susturulabilir, müdahale olmazsa saatlerce konuşabilir. Öfkeye paralel olarak konuşma tarzı sert olabilir, yakınları tarafından "dövecek gibi konuşuyor" şeklinde tanımlanabilir. Düşünce akışının hızlanması nedeniyle konudan konuya atlayan bir konuşma (düşünce uçuşması) sergilenebilir. "Efendim ne diyordum, bugünlerde çok güçlüyüm, arkadaşımın yeni aldığı arabanın motor gücü beni çok etkiledi, amcaoğlu sanayide motorcu size yardımcı olabilir, sanayide bir güzel köfteler yapıyorlar anlatamam, eşimin köftelerinden sonra yemede yanında yat, aslında isteyerek evlenmedim, beni zorla evlendirdiler.". Sonu gelmeyen, konudan konuya atlayan ancak şizofrenideki konuşmadan farklı olarak cümleler arasında anlam kopukluğu olmayan ve dinleyeni yeri geldiğinde güldüren yeri geldiğinde bunaltan bir konuşmayı saatlerce dinleyebilirsiniz.

Hareketler çok artar ve hızlanır. Yerinde duramaz, sürekli gezmek ve seyahat etmek ister, evden kaçar, kıpır kıpır ve enerjik bir insan haline gelir.
Hastalar bazen yapışkan bir hal alırlar (viskösite). Tekrar tekrar yanınıza gelirler, aynı şeyi sorarlar. Bir şekilde yanınızdan uzaklaştırsanız da birkaç dakika sonra yanınızda beliriverirler ve konuşma bombardımanına devam ederler. Eğer birde telefon numaranız eline geçerse uygun olun veya olmayın aynı gün defalarca sizi ararlar ve sürekli konuşmak isterler.

Darphane olsa dayanmaz

"Akıl sır erdiremiyorum, alışverişe gitmiş ve indirimde olduğu için aynı ayakkabıdan 8 çift almış, hiç birini de kullanmıyor. Daha da ilginci ileride lazım olur diye olmayan arabamıza 2 çift lastik almış. Parayı nereye, nasıl harcayacağını önceden kestirmek mümkün değil. Kredi kartlarının borçları aldı başını gidiyor, para harcama hızına darphane olsa dayanmaz. Artık dayanacak gücümüz kalmadı". Gerçekten de aşırı para harcama ve alışveriş yapma bir hastalık belirtisi olarak karşımıza sık çıkar. Şayet klinikte çalışanların çoğuna bir hasta tarafından abartılı şekilde çiçekler ve hatta çelenkler gönderilirse o hastanın manik atakta olduğundan şüphelenilir. "Borç yiğidin kamçısıdır" ancak bir manik hasta için asla değildir. Zira atağın sonlanması ile geride ciddi borç yükü kalabilir ve hastanın depresyona girmesine neden olabilir. Bunun için hastalık döneminde alışveriş yapma ve para harcama yönünden hastanın gözetim altında tutulması uygundur.

Gereksiz aktiviteler; uyku ve iştah

Hastalığın ilk belirtilerinden bir tanesi de uykusuzluktur. Sabahlara kadar oturur, ya hiç uyumaz ya da bir iki saatlik uyku ile idare eder. Uykunun ve iştahın düzene sokulması tedavinin önemli bir parçasıdır. Uykusuzluk manik atağa zemin hazırlar. Hiç uyumamaya rağmen enerjinin hiç azalmaması, sabahları hareketlilik ve konuşmanın artarak devam etmesi gözden kaçmayacak bir durumdur. "Sabahlara kadar uyanık, hiç uyumuyor, yine de yorulmak nedir bilmiyor, sanki hepimizin gücünü toplayıp buna vermişler". "24 saat beynim düşünüyor, yatağa uzansam da projelerim gözümün önünden gitmiyor, yorulmuyorum ama verimli de olamıyorum, bir kısır döngü içindeyim". Sonuçta uykusuzluk duygudurumun neşe yönüne kaymasına neden olabilir.

Genelde iştah azalır, hem hareketliliğe hem de beslenmenin azalmasına bağlı olarak kilo kaybı görülebilir. Diğer taraftan sigara ve alkol tüketimi artabilir.
Uyuyan yanardağın patlaması: libido artışı


Cinsel istek ve performans çok artar. Bu dönemde evlenme isteği artar. Hastalık döneminde her önüne gelene âşık olma, evlenme teklif etme, yakın ilgi gösterme sık karşılaşılan davranışlardır. Böyle dönemlerde yapılan evlilikler uzun soluklu olmamakta, yapılan evlilikler hastalığın yatışması sonrası sorgulanmaktadır. Bir başka ilginç bulgu hastalık dönemlerinde evlenen manik hastaların tercih ettikleri eşlerin de duygudurum bozukluklarına daha yatkın olabilmesidir.

Uzm. Dr. Hasan Basri İzgi

Mani: Depresyonun Negatifi

Mani, insanı karamsarlığın derinliklerine sürükleyen depresyonun bir negatifi. Bir aşırı neşe ya da taşkınlık hali. Maniye giren kişinin ruhu bir ırmak gibi gürültüyle akmaya başlıyor. Bu güçlü ve engel tanımaz akış kişiye akıl almaz şeyler yaptırıyor. Örneğin, orta yaşlı mazbut bir kadının aşırı makyaj yapıp, gözalıcı ve seksi giysilerle ortalıkta dolaşmasına, olur olmaz yerlerde kahkahalar atıp, açık saçık fıkralar anlatmasına yol açabiliyor. Ya da ölçülü ve saygılı tavırlarıyla bilinen bir memur, böyle bir nöbet sırasında, müdürün odasına girip, ona hayat hakkında tumturaklı bir nutuk çekebiliyor.

İçini kaplayan taşkın duygular, kişiyi boyuna konuşmaya ve hareket etmeye zorluyor. Bir kaç saatlik uyku kendini dinlenmiş hissetmesine yettiği için günlük uyku süresi azalıyor. Hesapsız harcamalar, iş yatırımları ve tehlikeli bir şekilde araba kullanma manide sık görülen diğer sorunlar.

Maniye giren kişi, genellikle bir aşırı güven duygusu içinde yüzüyor. Bu güven duygusu kimi zaman onu, psikozun gerçek dışı dünyasına kadar götürüyor. Kendini ülkenin tüm sorunlarını çözecek bir politik lider ya da bir peygamber olarak görebiliyor. Nutuklar atıyor, vaazler veriyor, hatta Tanrının onu görevlendirdiğini belirten sesler duymaya, çevrede bazı kutsal işaretler görmeye başlıyor.

Maninin sonu depresyon
'Çok gülen çok ağlarmış' atasözünü doğrulayacak şekilde, manik atak geçiren kişilerin neredeyse tamamı daha sonra bir depresyon geçiriyor. Bu nedenle, mani ayrı bir hastalık olarak görülmüyor. Mani ve depresyon aynı ruhsal bozukluğun iki farklı evresi olarak kabul ediliyor. Sanki, duyguları düzenleyen zemberek bozulmuş gibi, kişi aşırı uçlara savrulup duruyor. Neşe ve taşkınlığın doruklarına tırmanıyor, sonra karamsarlığın derinliklerinde kayboluyor. Arada, normal dönemler olsa da, sarkaç bu şekilde maniyle depresyon arasında sallanıp duruyor.

Maniye kim daha yatkın?
Mani ve depresyon evrelerinden oluşan ruhsal bozukluk 'İki Kutuplu Duygu Bozukluğu' olarak adlandırılıyor. Bu bozukluk, yalnızca depresyon dönemlerinin görüldüğü 'Tek Kutuplu duygu Bozukluğu'ndan bir çok yönden farklılıklar gösteriyor. Bir kere toplumdaki yaygınlığı depresyona göre oldukça düşük; yüzde bir dolayında. Daha erken yaşlarda ortaya çıkıyor. Kalıtımın rolü bu bozuklukta daha belirgin. Birinci derece akrabalarda bu hastalığı geçiren birisi varsa, kişinin hastalanma olasılığı toplum ortalamasının altı katına yükseliyor.

Tedavi ve korunma:
Mani tedavisinde etkinliği gösterilmiş çok sayıda ilaç var. Ayrıca, kişiyi iyileştikten sonra yeniden hastalanmaktan korumak için kullanılan ilaçlar da oldukça etkili. Ancak, yıllarca koruyucu ilaç kullanma zorunluluğu genellikle hastalar için sorun oluyor. Bir çok hasta bu nedenle bir süre sonra ilacı bırakıp yeniden hastalanıyor.

MANİ NÖBETİNDE KLİNİK ÖZELLİKLER
Ana belirti yükselmiş, taşkın duygudurumdur. Birlikte konuşma, çağrışımlar ve hareketlerde hızlanma (psikomotor hızlanma) vardır. Psikomotor hızlanmanın yanısıra büyüklük düşünceleri ve benlik kabarması tabloyu tamamlar.

Ruhsal Durum:
Genel görünüm: Canlı, aşırı hareketli, renkli giyinmiş, konuşkan ve çoşkuludur. Ağır olgularda psikotik bulgular ve dezorganize davranışlar olabilir. Aşırı hareketlilik nedeniyle hasta dağınık ve bitkin durumda olabilir.
Konuşma ve ilişki kurma: Yüksek ses tonuyla ve hızlı ritmdedir. Konuşmanın arasına girmek, kesmek zordur (baskılı konuşma). İnsanlarla kolay ilişki kurar, ancak ilişki yüzeyel ve kısa sürelidir. Bol, el kol hareketleriyle, yüksek sesle konuşma görülür (logore). Konuşmada kelime oyunları, şakalar, konudan konuya atlama olabilir.
Düşünce akışı: Düşünce akışı (çağrışımlar) hızlanmıştır. Düşünceler hızla birbirini izler, konuşurken konudan konuya atlamalar olabilir, buna fikir uçuşması (flight of idea) denir. Ancak çoğu kez anlattıklarından bir anlam çıkarılabilir ve mantık bütünlüğü korunmuştur. Düşünceler genellikle birbirleriyle anlam ya da uyak bağlantıları gösterirler (klang çağrışım).
Düşünce içeriği: Düşünce içeriği büyüklük ve kendine güven temaları ile doludur. Benlik kabarmasını yansıtan düşünceler vardır. Kimsenin yapamayacağı işleri yapacak güçtedir, üstündür ve yeteneklidir (büyüklük düşünceleri). Psikotik özellikli manide büyüklük sanrıları ön plandadır, ancak duyguduruma uygun olmayan kötülük görme (perseküsyon), alınma (referans) sanrıları da olabilir.
Duygulanım: Coşku, aşırı neşe (öfori), zaman zaman da öfke egemendir. Buna yükselmiş, kabarmış duygudurum denir. Hastanın neşesi çevresindekilere de bulaşır. Ara ara duygulanım değişkenliği (labilite) görülür. Gülerken birden ağlayabilir, ağlarken gülmeye başlayabilir. Sıklıkla engellendiklerinde öfkeli, kızgın, saldırgan olabilirler. Başlangıçta hafif bir hızlanma ve çoşku (hipomani) içinde olan hastanın duyguları, hareketleri ve kabarması tırmanarak ağır bir taşkınlık (mani) durumu ortaya çıkar.
Bilişsel yetiler: Bilinç açık, yönelim, bellek ve algılama yerindedir. Dikkat kolayca dış uyaranlara çekilebilir (disraktibilite). Spontan dikkat artmış, iradi dikkat azalmıştır. Psikotik özellikli manide algı bozuklukları (varsanı ve yanılsamalar) görülebilir. Sıklıkla duyguduruma uygundur. Ağır dezorganize tablolarda bilinç bozukluğu varmış gibi görülebilir.
Fizyolojik belirtiler: Uyku ileri derecede bozulur. Hasta günlerce uyumaz, sürekli dolaşır, bir şeylerlerle uğraşır. Ertesi gün ise enerjik ve hareketlidir. İştahı artsa bile yemek yemeğe fırsat bulamaz, kilo verir. Cinsel dürtülerini denetlemekte zorlanır. Bu enerjik davranışları nedeniyle bir süre sonra yorgun düşer.

Manide Ayırıcı Tanı:
1. Şizofrenik bozukluk: Şizofreniklerde görülen neşede bir acayiplik , anlaşılmazlık ve belirtilen düşüncelerle bir uyumsuzluk vardır. Duygulanım tek düze ya da uygunsuzdur. Sanrı ve varsanılar genellikle düzensiz , dağınık ve duygudurumla uyumsuzdur. Mantık zinciri bozulmuştur. Hastanın anlattıklarından bir anlam çıkarmak zordur. Bu nedenle de hastayla ilişki kurmak zorlaşır. Manik nöbet ataklar şeklinde gider ve arada iyilik dönemleri bulunur. Şizofrenide ise hastalık genelde süreğendir. Zaman zaman kismi düzelmeler olsa da rahatsızlığın izleri düzelme dönemlerinde de görülür.
2. Sanrısal bozukluk
3. Kısa psikotik bozukluk
4. Tıbbi durumlara bağlı :

• Nörolojik: Epilepsi, Fahr hastalığı, Huntington hast, Migren, Multipl Skleroz
• Endokrin: Tiroid bozuklukları, postpartum bozukluklar, cushing hastalığı
• Enfeksiyöz: AİDS, SLE
• Diğer: Tümörler, travma, üremi, vitamin eksikliği (B12, C, niasin)
• İlaçlar: L dopa, bromokriptin, amfetamin, simetidin, baklofen, isoniasid

Gidiş ve Sonlanım: Hastaların çoğunda birkaç haftadan birkaç aya kadar nöbet yatışır. Uygun sağaltımla bu süre kısalır. Bipolar bozukluk sıklıkla depresyonla başlar, %10-20 yalnızca yineleyen mani şeklindedir. Mani atağından sonra ilk 2 yılda %40-50 atak yineler. Aradaki iyilik dönemlerinde belirti bulunmaz. Bipolar bozukluğun karışık (mikst) tipinde mani ve depresyon belirtileri birbirleriyle içice geçer ve aynı zamanda birlikte bulunabilir. Bipolar bozuklukta nöbetler arası iyileşme dönemleri kısa süreli olursa, ve yılda en az 4 kez nöbet geliyorsa buna hızlı döngülü (rapid cycling) bipolar bozukluk denmektedir. Mani nöbetlerinin kısa sürmesi, geç başlangıç, iyilik dönemlerinin uzun sürmesi, olumlu aile, iş ve uğraşı koşulları, madde alışkanlığının olmaması olumlu sonlanım göstergeleridir.

Sağaltım :
Depresif Dönemin Sağaltımı
Depresif dönemin özellikleri, tipi, şiddeti, ayırıcı tanısı yapılarak uygulanacak sağaltım yöntemi kararlaştırılır. Eğer atağın özellikleri yeterince belirlenememişse, diğer uzmanlık dalları ile işbirliği gerekiyorsa, hasta yemiyor, ,içmiyor, ilaç kullanmayı reddediyorsa, özkıyım düşünce ve girişimleri varsa, psikotik özellikli depresyon ise, yeterli sağaltımı almasına karşın düzelme olmamışsa hastaneye yatırılarak izlenmesinde yarar vardır. Böyle yemiyor, içmiyor, fizik durumu kötüye gidiyorsa, konuşmuyorsa, ağır sanrıları, özkıyım düşünceleri ya da girişimleri varsa çoğu kez en etkili ve hızlı sağaltım yolu EKT (elektrokonvulsif terapi) dir.

Depresyon sağaltımında kullanılan ilaçlar antidepresanlardır. Etki açısından antidepresanlar arasında belirgin bir fark yoktur. Ancak yan etkileri açısından farklılıklar göstermektedirler. Bu nedenle ilaç seçiminde yan etkiler dikkate alınarak hastanın durumuna göre ilaç seçilmelidir. Özellikle hastanın daha önce kullandığı ve yarar gördüğü ilaç ilk seçenek olmalıdır. Antidepresanların iyileştirici etkileri 10-15 günden sonra başlar, yan etkileri ise bu 10-15 gün içinde görülürler. Bu bilgilerin hasta ve yakınlarına ayrıntılı olarak verilmeleri ilaca uyumu arttırır. Kullanılan ilaçların etkin dozda ve etkin sürede kullanılmaları önemlidir. Bu nedenle depresyon belirtileri yatıştıktan sonra 6-9 ay süreyle ilaç kullanılmalıdır. Erken ilaç kesilmelerinde yinelemeler görülebilir. Sağaltımda öncelikle bir tür anridepresan ilaç verilmeli, 4-6 haftalık bir kullanımdan sonra alınan yanıt değerlendirilmelidir. Gerekirse başka grup bir antidepresan eklenebilir ya da değiştirilebilir. Sağaltıma dirençli olgularda tiroid hormonu, lityum sağaltıma eklenebilir.

Manik Dönemin Sağaltımı:
Ağır manik atakta hastaneye yatırılarak sağaltım yapılmalıdır. Hastanın beslenmesine, sıvı-elektrolit dengesine, temizliğine ve fizyolojik işlevlerine özen gösterilmelidir. Başlangıçta hastaya antipsikotik ilaçlar verilmelidir. Ağızdan almayı kabul ediyorsa bu şekilde, daha ağır durumlarda, uyumsuzluk durumlarında parenteral yoldan yapılması uygun olacaktır. Gerekirse sedasyonu sağlamak için benzodiazepinler eklenebilir. Akut mani sağaltımında antipsikotiklerle birlikte ya da tek başına antimanik ve duygudurum düzenleyici özelliği olan lityumun önemli bir yeri vardır. Akut durumda kan seviyesi 0.8-1.4 mEq/lt olacak şekilde doz ayarlanmalıdır. Lityuma yanıt vermeyen durumlarda karbazepin ya da sodyum valproat kullanılabilir. Eksite olan ve antipsikotiklerle denetlenemeyen olgularda EKT etkili bir yöntem olabilir. Nöbet yatıştıktan sonra hasta ile hastalığın türü, nöbetlerin sıklığı gözden geçirilir. Uzun süreli sağaltım, bakım ve koruyucu önlemler hastaya ve ailesine açıklanır.

Bipolar Bozuklukta Koruyucu Sağaltım
Bipolar bozuklukta lityum koruyucu özelliği olan bir ilaçtır. Lityumun koruyucu etkinliği %80 dolayındadır. Hastanın lityumu yıllarca düzenli alması, düzenli kan düzeyi ölçümleri yaptırması, yan etkilere yönelik incelemeleri yaptırabiliyor olması zorunludur. Lityum sağaltımı başlanmadan önce yan etkilere yönelik böbrek, tiroid, karaciğer, kan ve kalp incelemeleri yapılmalıdır. Lityum başlandıktan 5-7 gün sonra lityum kan düzeyi ölçülür. Korunma amacı için uygun olan düzey 0.6-0.9 mEg/lt dir. Bipolar bozukluğun koruyucu sağaltımında lityum etkili olmazsa karbamazepin, sodyum valproat da kullanılabilir.


Doç. Dr. Levent METE / Doç.Dr.Nurgül Özpoyraz / Dr.Lut Tamam

Manik Depressif Psikoz

Duygusal bozukluklar arasında en kesin tanımlanmış bir hastalık olarak yer alan manik depressif psikoz mani ve depresyon (melankoli) denilen iki ayrı ve zıt tipte belirir. Depressif safhanın diğer depresyonlardan ayırdedilmesini sağlayan belirli bir kaç karakteristiği vardır. Depresyon birden başgosterir ve hızla derinleşir. Normal bir keder durumuna hiç benzemez.
Norotik depresyonlarda olduğu gibi bir günden öbürüne değişmez ama kesin bir günlük değişkenlik göstererek akşama doğru biraz düzelebilir. Konuşma hareket ve konsantrasyon eksikliği en sevdiği uğraşlara karşı bile ilgisizlik vardır. Hasta iştahını kaybeder kilosu hızla düşer. Cinsel arzusu azalır özellikle gecenin ikinci yarısında uyuma güçlüğü çeker. Suçluluk duyguları sık görülür ve çok kere uzun zaman önce işlenmiş önemsiz suçlar üzerinde yoğunlaşır. Hayatın yaşanmaya değer olmadığını hissettirecek kadar derinleşen depresyon hastayı intihar teşebbüsüne itebilir. Yargı yeteneği bozulur hasta olduğuna inanmaz ve durumunun kendi güçsüzlüğü veya akılsızlığından ileri geldiğini düşünür. Hastalığın manik safhası ise birçok bakımlardan depresif safhanın ters görüntüsüdür. Hasta neşelidir. Hayal kırıklığı ve başarısızlıklara karşı kayıtsızdır. Normalden çok fazla enerjisi vardır ve yapacak çok şeyi olduğundan gecenin yarısını uyumadan geçirir. Fazla girişkendir çok az tanıdığı kimselere müstehcen sözler söyleyerek çevresini rahatsız edebilir. Bazen bu neşeli durumun yerini öfke alır hatta sinirlilik hali neşeden daha belirgindir.
Durmaksızın ve acele acele konuşur tutarlı bir düşünce silsilesi sürdüremez fikir kaçışları vardır. Özbeğeni artar ve üstünlük iddiaları gelişebilir. Bu hastalıkta mani ve depresyon peş peşe veya aynı zamanda görülebilir. Çok kere neşe durumu sırasında hasta kısa ağlama nöbetleri geçirir ve intihar olaylarına da sık rastlanır. Hastalığın süresi ve seyri çok değişir. Kronik depresyonlara hatta kronik maniye sık rastlanmakla birlikte olayların çoğu tedaviyle veya tedavisiz tamamen iyileşir ve hastalık yeniden tekrarlasa da şizofrenideki gibi bir bozukluk bırakmaz.
Manik – depressif hastalıkta genetik faktörlerin rolü vardır. Hastaların % 15′inde ebeveynin kardeş ve çocukların da etkilendiği görülmüştür. Beyinde ve hipotalamusta katekolamin denen bir maddenin dağılması normalden farklı bulunmuştur. Tedavide depresyon safhasında antidepressan denen ilaçlar (Tofranil Laroxyl Ludiomil vb.) mani döneminde ise lityum tuzları (Litinat) kullanılmaktadır.

Manik Depresif Psikoz
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

Mani ve melankoli nöbetleriyle beliren akıl hastalığı. Neşe ve hüzün gibi iki aşırı kutup arasında gidip gelen ve değişen bu ruhsal durum yalnız aşırı neşe, aşırı keder ya da art arda neşe ve keder nöbetleriyle kendini gösterir. Daha çok 25-35 yaşları arasında ve özellikle kadınlarda görülür. Manik depresif hastalıkta genetik faktörlerin rolü vardır. Hastalığın ana-baba, kardeşler ve çocukları da etkilediği görülmüştür.

Hastalığın manik evresinde hasta neşelidir. Hayalkırıklığı ve başarısızlıklara karşı kayıtsızdır. Normalden çok fazla enerjisi vardır, fazla girişkendir. Bazen bu neşeli durumunun yerini öfke alır. Durmaksızın ve acele konuşur, tutarlı bir düşünce silsilesi sürdüremez. Özbeğeni artar ve üstünlük iddiaları gelişebilir. Depresif evredeyse, depresyon birden baş gösterir ve hızla derinleşir.

Konuşma, hareket ve konsantrasyon eksikliği ve sevdiği uğraşlara karşı bile ilgisizlik vardır. Hasta iştahını kaybeder, kilosu hızla düşer. Cinsel arzusu hızla azalır, özellikle gecenin ikinci yarısında uyuma güçlüğü çeker. Suçluluk duyguları sık sık görülür ve çoğu kez uzun zaman önce işlenmiş önemsiz suçlar üzerinde yoğunlaşır. Hayatın yaşanmaya değer olmadığını hissettirecek kadar derinleşen depresyon, hastayı intihar teşebbüsüne itebilir. Yargı yeteneği bozulur, hasta olduğuna inanmaz ve durumunun kendi güçsüzlüğü ya da akılsızlığından ileri geldiğini düşünür.