Atatürk'ün Atatürk ilkelerine yansıyan düşünceleri nelerdir?

1) Atatürkçülüğün Tanımı
Atatürkçülüksmilev temel ilkelerini Mustafa Kemal Atatürk’ün belirlediğismilev Türk ulusunun gereksinimleri ile gerçeklerinden ortaya çıkansmilev Türk ulusunun bugün ve gelecekte tam bağımsızlığasmilev huzur ve gönence iye (sahip) olmasısmilev devletin ulus egemenliği ilkesine dayandırılmasısmilev usun (aklın) ve bilimin yol göstericiliğinde Türk ulusal kültürünün çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkarılmasını amaçlayan; devlet yaşamınasmilev düşünce yaşamınasmilev ekonomik yaşamasmilev toplumun temel kurumlarına ilişkin gerçekçi düşünce ve ilkeleri içeren tümden bir ulusal çağdaşlaşmasmilev değişim ve dönüşüm modelidir.

Atatürkçülüksmilev öngörüp gerçekleştirdiği toplumsalsmilev siyasal ve ekonomik model bakımından evrensel değerlere de dayanan bir düşünce dizgesidir. Değişim ve dönüşümü temel aldığı için de değişken bir yapıdadır. Us ile bilimi temel alan yaklaşımıyla “İnkılapçılık İlkesi” hem düşünce dizgesinin (sisteminin) hem de öngörülen toplumsalsmilev siyasal ve ekonomik modelin çağdaş değişim ve dönüşümlere açık olduğunu gösterir. Nitekim Atatürk 1925’tesmilev “Yaptığımız ve yapmakta olduğumuz inkılapların hedefismilev Türkiye Cumhuriyeti halkını tümüyle çağımıza uygunsmilev bütün anlam ve biçimiyle uygar bir toplum durumuna ulaştırmaktır. İnkılaplarımızın temel ilkesi budur. Bu gerçeği kabul edemeyen anlayışları darmadağın etmek zorunludur. Şimdiye dek ulusun dimağını paslandıransmilev uyuşturan bu anlayışta bulunanlar olmuştur. Her durumda zihniyetlerde var olan hurafeler tümüyle kovulacaktır. Onlar çıkarılmadıkçasmilev dimağa gerçek pırıltılarını yerleştirmek olanaksızdır.” diyerek düşünce dizgesinin (sisteminin) çağdaşlaşma hedefini imlemiştir (işaret etmiştir).


2) Atatürkçülüğün Temel İlkeleri
Türkiye Cumhuriyeti Devletismilev Atatürk’ün önderliğinde gerçekleştirilen bir ulusal Kurtuluş Savaşı sonrasında belli temel ilkeler üzerinde kurulmuştur. İşte Atatürkçülüksmilev bu temel ilkeleri de içermekte ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluş felsefesini oluşturmaktadır. “Merkezî-Milli (Üniter) Devlet”smilev “Tam Bağımsız Devlet”smilev “Milli Egemenliğe Dayalı Demokratik Laik Devlet” özelliklerismilev Türkiye Cumhuriyeti’nin temel ilkeleridir. Kimi başka özelliklerle anayasalarımıza da yansıyan bu ilkelersmilev Atatürkçülüğün de özünü oluşturan temel değerlerdir. Bu durumda Atatürkçülüksmilev Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni yaşatma ve yarınlara taşıma bilincini de belirtmektedir.

2.1. Ulus (Üniter) Devlet
Çağımızın devletismilev çağdaş devletsmilev kimi aykırılıklar bir yana bırakılırsa “ulus (üniter) devlet”tir. Başka bir deyişlesmilev günümüzde devletin insan ögesi “ulus” adını alan topluluktur. Türkiye Cumhuriyetismilev yerine kurulduğu Osmanlı Devleti gibi çok uluslu bir ilhanlık (imparatorluk) değildir. İnsan ögesi Türk ulusuna dayanansmilev tüm anlamıyla ulusal bir devlettir.

Türk çoğunluğu topraklarını hedefleyen Ulusal Ant (Misak-ı Milli) sınırları üzerine kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin bu temel özelliğismilev Lozan Antlaşması’nda da uluslararası hukuk bakımından da tescil edilmiştir.

Ulus Devlet özelliğismilev hem ülkenin hem de ulusun bölünmezliğinismilev birliğini belirtir. Türkçe’nin resmi dilsmilev devletsmilev eğitim ve yayın dili olması; hukukun tekliği; merkezi yönetimsmilev kültürel ve siyasal bütünlük bunu tamamlar. Anayasamızın 3. maddesi ulusal devlet olma ilkesini; 126 ve 127. maddeler de Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin siyasal coğrafi düzeninin merkezi devlet olduğu ilkesini getirmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Devletismilev merkezi ulusal devlettir. Burada “merkezilik” özelliğinin vurgulanmasının nedenismilev “federal” devletin de ulus devlet olabileceği gerçeğidir. Bilindiği gibi bir çok federal devlet ulusal devlet olabilmektedir. ABDsmilev İsviçre çağdaş ulusal devletlerdir ancak bunların siyasal yapıları “federal yapı”dır. Bu yönüyle ulusal devlet yapısısmilev “ilhanlık (imparatorluk) devlet yapısını” ve “ümmetçi devlet yapısını” reddetmektedir.

Atatürk 5 Kasım 1925’te Ankara Hukuk Fakültesi’ni açarken yaptığı konuşmadasmilev ulusal devlet özelliğini şöyle açıklamıştır: “Bugünkü devletimizin biçimismilev yüzyıllardan beri gelen eski biçimleri ortadan kaldıran en gelişmiş biçim olmuştur. Ulusunsmilev varlığını sürdürmek için bireyleri arasında düşündüğü ortak bağsmilev yüzyıllardan beri gelen biçim ve niteliğini değiştirmişsmilev yani ulussmilev dinsel ve mezhepsel bağlılık yerinesmilev Türk ulusluğu (milliyeti) bağıyla bireylerini toplamıştır.”

Atatürkçülüğün temel ilkelerinden biri olan ulusal devlet anlayışısmilev Fransız Devrimi’nden sonra gelişen evrensel çağdaş değerlerden biri olduğu gibismilev ulusalcılık (milliyetçilik) ilkesinin de doğal bir sonucudur.

2.2. Tam Bağımsız Devlet
Türkiye Cumhuriyetismilev Osmanlı Devleti gibi siyasal ve ekonomik bakımdan “yarı bağımlı” bir devletin yıkıntıları üzerinde kurulup yükselmiştir. Bu nedenle “tam bağımsızlık”smilev Atatürk’ün baştan beri üzerinde en çok durduğu bir temel ilke olarak yaşama geçirilmiştir. Atatürk’ün tam bağımsızlık konusundaki en öz sözlerismilev Söylev’in belleklerimize işlemiş olan şu satırlarında yer almaktadır:

“İlkesmilev Türk ulusunun onurlu bir ulus olarak yaşamasıdır. Bu ilke ancak tam bağımsızlıkla sağlanabilir. Ne kadar varsıl (zengin) ve gönençli (müreffeh) olursa olsunsmilev bağımsızlıktan yoksun bir ulussmilev uygar insanlık karşısında uşak olmak konumundan yüksek bir davranıma yaraşır olamaz. Yabancı bir devletin koruyuculuğu ve kollayıcılığını kabul etmek insanlık niteliklerinden yoksunluğusmilev güçsüzlük ve beceriksizliği itiraf etmekten başka bir şey değildir. Gerçekten bu duruma düşmemiş olanların isteyerek başlarına bir yabancı efendi getirmelerine kesinlikle olasılık verilemez. Oysa Türk’ün onurusmilev izzet-i nefsi ve yeteneği çok yüksek ve büyüktür. Böyle bir ulus tutsak yaşamaktansa mahvolsun daha iyidir! Dolayısıyla ya bağımsızlık ya ölüm!”

Atatürk’e göre bağımsızlıksmilev biçimsel ve sözde bir bağımsızlık değil her alanda tam ve gerçek bir bağımsızlıktır. Nitekimsmilev Haziran 1921’de Fransız temsilcisi Franklin Bouillon’a şunları söylemiştir: “Tam bağımsızlık denildiği zamansmilev elbette siyasalsmilev malismilev iktisadismilev adlismilev süersel (askeri)smilev kültürel ve benzeri her konuda tam bağımsızlıksmilev tam özgürlük demektir. Bu saydıklarımın herhangi birinde bağımsızlıktan yoksunluksmilev ulus ve ülkenin gerçek anlamıyla bütün bağımsızlığından yoksunluğu demektir.”

Atatürk bağımsızlık konusunda özellikle mali bağımsızlığa dikkat çekmiş ve bunun önemini vurgulamıştır. 1 Mart 1922’de Kamutay’ın (Büyük Millet Meclisi’nin) üçüncü toplantı yılını açarken bu konuda şunları söylemiştir : “Bugünkü mücadelelerimizin hedefi tam bağımsızlıktır. Bağımsızlığın bütünlüğüyse ancak mali bağımsızlıkla olanaklıdır. Bir devletin maliyesi bağımsızlıktan yoksun olunca o devletin bütün yaşam kollarında bağımsızlık felce uğramıştır. Çünkü her devlet organı ancak maliye gücüyle yaşar. Mali bağımsızlığın korunması için ilk koşulsmilev bütçenin ekonomik bünyeyle orantılı ve denk olmasıdır. Dolayısıylasmilev devlet bünyesini yaşatmak için dışarıya başvurmaksızın ülkenin gelir kaynaklarıyla yönetimi sağlamak çare ve önlemini bulmak gerekli ve olanaklıdır.”

Kuşkusuzdur kismilev Atatürk’ün tam bağımsızlık anlayışısmilev yabancı düşmanlığı ya da dış ilişkilerde yalnızcılık politikası anlamına gelmez. Daha Sivas Kurultayı kararlarından başlayarak öbür uluslarla bilimselsmilev ekonomik ve teknolojik ilişki ve işbirliğini önemseyen Atatürksmilev bu konuda şunları söylemektedir: “Türkiye’nin bağımsızlığı her alanda tümüyle onaylanmak koşuluyla kapılarımız bütün yabancılara genişçe açık kalacaktır. Biz yabancılara karşı herhangi düşmanca bir duygu beslemediğimiz gibi onlarla içten ilişkilerde bulunmak isteğindeyiz. Türkler bütün uygar ulusların dostlarıdır. Amacımız yeniden yakınlaşmaksmilev bizi başka uluslara bağlayan bağları artırmaktır. Ülkeler çeşitlidir ancak uygarlık birdir ve bir ulusun ilerlemesi için de bu tek uygarlığa katılması gereklidir.”

2.3. Ulusal Egemenliğe Dayalı (Demokratik-Laik) Devlet
Atatürkçülüğün temellerini oluşturan üçüncü ana ilkesmilev ulusal egemenliktir. Ulusal egemenliksmilev devlet içinde en üstün buyurma erki (kudreti) olan egemenliğinsmilev ulusa ait olduğunu belirtir. Bu anlamda ulusal egemenliksmilev kişi ve zümre egemenliğiyle yani monarşiksmilev oligarşik ya da dinsel (teokratik) yönetim biçimleriyle kesinlikle bağdaşmaz.

Tıpkı tam bağımsızlık ilkesi gibi ulusal egemenlik de Atatürk’ün Ulusal Mücadelenin ilk günlerinden beri açıkça ortaya koyduğusmilev ısrarla vurguladığı bir ilkedir. Atatürksmilev Erzurum ve Sivas Kurultayları’ndasmilev “ulusal istenç (irade)” olarak belirtilen bu ilaaaismilev 28 Aralık 1919’da Temsil Heyeti’nin Ankara’ya gelişinden bir gün sonra şöyle ortaya koymuştur : “Bir ulus varlığı ve hakları için bütün gücüylesmilev bütün düşünsel ve maddi güçleriyle ilgili olmazsasmilev bir ulus kendi gücüne dayanarak varlığını ve bağımsızlığını sağlamazsasmilev şunun bunun oyuncağı olmaktan kurtulamaz. Bu nedenle örgütümüzde ulusal güçlerin etken ve ulusal istencin (iradenin) egemen olması ilkesi benimsenmiştir. Bugün bütün dünyanın ulusları yalnız bir egemenlik tanırlar : Ulusal egemenlik...”

Atatürksmilev Ulusal Mücadelenin başlangıcındansmilev öldüğü ana dek her fırsatta ulusal egemenliği Türk toplumuna benimsetmeye çalışmışsmilev her zaman kişisel yönetimin sakıncalarıyla ulusal egemenliğin üstünlüklerini çarpıcı biçimde karşılaştırmıştır. Çağdaş bir topluma ve çağdaş bir devlete yakışan yönetim biçimininsmilev ulusal egemenlik ilkesine dayanan dizge (sistem) olduğunu çok iyi bilen Atatürk; TBMM’nin açılmasısmilev Sultanlığın kaldırılmasısmilev Cumhuriyetin ilanısmilev Halifeliğin kaldırılması ve öbür kimi temel yapısal değişim ve dönüşüm hareketleriyle hep ulusal egemenliği yerleştirme çabası içinde olmuştur.

Atatürkçülükte ulusal egemenlik ilkesismilev demokratik laik devleti gerçekleştirme amacının temel bir parçası olarak değerlendirilmiştir. Bu ilke aynı zamanda Cumhuriyetçiliksmilev Milliyetçiliksmilev Halkçılık ve Laiklik ilkelerini de besleyen önemli bir ilkedir. Egemenliğin kaynağı olarak ulus istenci (iradesi) yani hukuksal anlamda bireysel istenç benimsendiğindesmilev bunun sonucu olarak da ulusal egemenlik yaşama geçirildiğinde laik devlet düzeninin oluşturulması için ilk adım da atılmış olmaktadır. Çünkü “İktidarın kaynağı ilahidir.” dendiğinde bundan “teokratik/skolastik” düşünce sistemlerismilev dolayısıyla dinsel hukuk/devlet/toplum yapıları; “İktidarın kaynağı bireyseldir.” dendiğindeyse bundansmilev “ilahi”nin karşıtı “laik” düşünce dizgeleri (sistemleri)smilev dolayısıyla laik hukuk/devlet/toplum yapıları çıkmaktadır. Ulusal istenç (irade) ya da ulusal egemenlik düşüncesinin sonucu olaraksmilev laik toplum/hukuk/devlet düzenine geçiştesmilev bir yandan dinsel toplum/hukuk/devlet düzenine ait “ümmet” düşüncesismilev yerini “ulus” düşüncesine bırakırken öte yandan “kul/tebaa” düşüncesismilev yerini “birey/yurttaş” düşüncesine bırakmıştır. Böylecesmilev bugün hararetle savunulan ve uluslararası sözleşmelerle korunmasısmilev geliştirilmesi devlete temel bir yükümlülük olarak yüklenen “insan hakları” düşüncesinin temelleri bu düşüncelerle atılmış olmaktadır. Günümüzdesmilev gerçekten insan hakları ancak laik demokratik bir toplum/hukuk/devlet düzeninde söz konusu olabilmektedir.

3) Genel Olarak Atatürkçülüğün Ana İlkeleri
Atatürkçülüğün önemli bir bölümünü de bu üç temel ilke ve Atatürk’ün bütün atılım ve inkılaplarına yön vermiş olan çağdaşlaşma hedefinden kaynaklanan altı ana ilke oluşturmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin de ana nitelikleri olan bu ilkelersmilev ilk önce dönemin tek partisi olan Cumhuriyet Halk Fırkası’nın izlence (program) ilkeleri olarak benimsenmiş; 5 Şubat 1937 tarihli anayasa değişikliğiyle de devletin temel nitelikleri durumuna getirilmiş olan “Cumhuriyetçiliksmilev Milliyetçiliksmilev Halkçılıksmilev Devletçiliksmilev Laiklik ve İnkılapçılık” ilkeleridir. Bunlarsmilev birbirinden bağımsız ve birbiriyle ilgisiz ilkeler değildir. Tersine bunların tümü yukarıda açıklanan temel ilkelerle birliktesmilev Atatürkçülük adını verdiğimiz tutarlı bir bütünü oluştururlar.

3.1. Cumhuriyetçilik
Devlet biçimi ya da bir yönetim biçimi olarak Cumhuriyetsmilev egemenliğin bir kişi ya da zümreye değil toplumun tümüne ait olduğu bir devlet biçimini belirtir. Bu anlamda Cumhuriyetsmilev başta Devlet Başkanı olmak üzeresmilev devletin temel organlarının seçim ilkesine göre kurulmuş olduğusmilev özellikle bunların oluşumunda “varislik” uygulamasının işlev üstlenmediği bir hükümet dizgesi (sistemi) demektir. Halksmilev kendisinin seçtiği kişi ve organlarca yönetilmektedir. Cumhuriyetçilik ilkesi Atatürk’ün devlet anlayışının temellerinden birini oluşturduğunu gördüğümüz ulusal egemenlik ilkesiyle çok sıkı ilişki içindedir ve onun doğal bir sonucudur. Atatürksmilev demokratik bir cumhuriyet hedeflemiştir. Bu bakımdan Cumhuriyetçilik ilkesi liberal demokrasinin gerçekleştirilmesi bakımımdan da önem taşır. Prof. Dr. Ergun Özbudun’un da belirttiği gibismilev bir devletin adının Cumhuriyet olması ve başında varislik yoluyla iktidara gelmiş olmayan bir devlet başkanının bulunmasısmilev mutlaka o devletin ulusal egemenlik ilkesine dayanan demokratik bir yönetime iye (sahip) olduğunu göstermez. Kendisini Cumhuriyet olarak nitelemesine karşın gerçekte ulus egemenliğiyle de demokrasiyle de hiç ilgisi olmayan devletlerinsmilev tarihte de bugün de pek çok örnekleri vardır. Oysa Atatürk’ün Cumhuriyetçilik anlayışısmilev yalnızca hükümdarlığın reddi anlamına gelen Cumhuriyetçilik değil ancak Demokratik Cumhuriyetçiliktir.

Atatürk’e göre “Demokrasi ilkesinin en çağdaş ve mantıksal uygulamasını sağlayan hükümet biçimismilev Cumhuriyettir. Cumhuriyette son sözsmilev ulusça seçilmiş meclistedir. Ulus adına her türlü yasayı o yapar. Hükümete güvenir ya da onu düşürür... Cumhuriyettesmilev Meclissmilev Cumhurbaşkanı ve Hükümet halkın özgürlüğünüsmilev güvenliğini ve rahatını düşünmeksmilev sağlamaya çalışmaktan başka bir şey yapamazlar. Çünkü bunlar bilirler ki kendilerini iktidar ve sorumluluk konumuna belirli bir zaman için getirensmilev istenç (irade) ve egemenliğin iyesi (sahibi) olan ulustur. Yine bunlar bilirler ki iktidar konumuna sultanlık sürmek için değil ulusa hizmet için getirilmişlerdir. Ulusa karşı konum ve görevlerini kötüye kullanırlarsa şu ya da bu biçimdesmilev ulusal istencin (iradenin)smilev kendilerine ilişkin yansımasına da uğrayabilirler.”

3.2. Ulusalcılık (Milliyetçilik)
Atatürkçülük en temel ilkelerinden biri de ulusalcılık (milliyetçilik) ilkesidir. Atatürkçü ulusalcılık anlayışısmilev usçu (akılcı)smilev uygarsmilev ileriye dönüksmilev demokratiksmilev toplayıcısmilev birleştiricismilev yücelticismilev insancıl ve barışçıdır. Atatürk’e göre Türk ulusalcılığı; “...İlerleme ve gelişme yolunda ve uluslararası bağlantı ve ilişkilerdesmilev bütün çağdaş uluslara koşut (paralel) ve onlarla uyum içinde yürümekle birlikte Türk toplumunun özel kişiliğini ve başlı başına bağımsız kimliğini korumaktır.”

Atatürkçü ulusalcılık anlayışısmilev ulusalcılığı reddeden komünizm ve ümmetçilik gibi siyasal akımlarasmilev ırkçılığasmilev sınıf kavgasına karşıdır. Barışçısmilev insancıl ve laiktir.

3.3. Halkçılık
Halkçılıksmilev ulusalcılıksmilev ulusal egemenlik ve tam bağımsızlık ilkeleriyle birlikte daha Ulusal Mücadelenin ilk günlerinden beri en çok vurgulanan ögelerden biridir. Halkçılık ilkesi bir yönüyle siyasal demokrasiyi hedeflerken öbür bir boyutuyla da eşitlik ögesini getirmiştir. Halkın yasalar önünde eşitliği ve her türlü ayrımcılığın reddismilev halkçılık ilkesinin demokrasiyi besleyen bir kaynak olduğunu da göstermektedir. Sınıf mücadelesinin reddi ve toplumsal dayanışmanın hedeflenmesismilev halkçılık ilkesinin bir başka ilkesini oluşturmaktadır.

3.4. Devletçilik
Devletçiliksmilev Atatürkçülüğün temelinde yer alan güçlü ve çağdaş bir devlet yaratma hedefiyle yakından ilişkili bir ilkedir. Güçlü bir devletin ancak güçlü bir ekonomiyle olanaklı olabileceğini gören Atatürksmilev çağın koşullarına göre devletin ekonomik etkinliklere öncülük etmesismilev bireylerin yapmasının olanaklı olmadığı büyük ve önemli işleri devletin yapmasısmilev Türk girişimci yetiştirilmesi için devletin öncülük etmesi gerektiğini vurgulamıştır. Devletçilik ilkesi çerçevesindesmilev Atatürk döneminde gerçekleştirilen ekonomik etkinliklere bakıldığında “ılımlı devletçilik” diyebileceğimiz bir yaklaşımın egemen olduğunu görüyoruz. Atatürksmilev devletin düzenleyiciliğinden söz ederek “Devlet bireyin yerine geçmemelidir.” demiştir. Yine Atatürksmilev girişim özgürlüğünün liberal demokrasilerin çağdaş bir ilkesi olmasından dolayı ekonomik etkinliklerin düzenlenmesi sırasında bireyin özgürlüklerinin dikkate alınmasınısmilev bir demokrasinin yaşatılmasının neredeyse koşulu olarak belirtmiştir : “Devletsmilev bireyin yerine geçmemelismilev bireyin kişisel etkinliği ekonomik gelişmenin temel kaynağı olarak kalmalıdır. Bireylerin gelişmesine engel olmamaksmilev onların her yönden olduğu gibismilev özellikle ekonomik alandaki özgürlük ve girişimleri önündesmilev devletin kendi etkinliğiyle bir engel ortaya getirmemek demokrasi ilkesinin önemli noktasıdır. Kişiliğin gelişmesinin engel karşısında kalmaya başladığı noktasmilev devlet etkinliğinin sınırını oluşturur.”

Atatürkçü devletçiliksmilev halkçılık ilkesinin zorunlu bir bütünleyicisi durumundadır. Sınıf mücadelesinin önlenmesismilev toplumsal barışın sürdürülmesismilev toplumsal adalet ve güvenliğin gerçekleştirilebilmesismilev devletin toplumsal ve ekonomik alandaki işlevini en aza indiren bir anlayışla olanaklı değildir. Bu hedeflerin gerçekleşmesismilev gelişmiş ülkelerde de olduğu gibismilev devletin ekonomi alanında en azından düzenleyici ve denetleyici bir işlev üstlenmesini gerektirir. Atatürkçülükteki devletçilik ilkesi bugün böyle anlaşılmalıdır.

3.5. Laiklik
Laiklik ilkesismilev Türk Devrimi ile Atatürkçülüğün temel taşıdır. Yapılan bütün değişim ve dönüşüm hareketlerinin amacı laik bir toplum/hukuk/devlet yapısı oluşturmaya yöneliktir. Laikliğin bir yönüsmilev din ve vicdan özgürlüğünün güvenceye alınmasıdır. Öbür bir yönü de resmi bir devlet dininin bulunmamasıdır. Laik bir sistemde devletsmilev din ayrımı gözetmez. Devletsmilev çeşitli inançlar ve dinler karşısında yansızdır. Yine laik bir sistemde devlet kurumlarıyla din kurumları birbirinden ayrılmış olmalıdır. Hukuk ve devlet yönetimiyle ilgili kuralların usa (akla) ve bilime yani deneysel değerlere dayanmasısmilev din kurallarına bağlı olmaması da laik devlet ve toplum düzeninin temelini oluşturur.

Laikliksmilev çağdaş liberal demokrasilerin kesinlikle gerçekleştirmek durumunda olduklarısmilev üç özgürlük alanından biri olan “dinsmilev vicdan ve tapınma (ibadet) özgürlüğü"nü belirtensmilev bunu gerçekleştiren bir ilke olduğu için çağdaş bir demokrasinin gerçekleştirilip yaşatılması ancak laik devlet ve toplum düzeniyle olanaklı olabilir. Bir başka deyişlesmilev gerçek bir demokrasismilev laik demokrasidir. Kaldı ki yukarıda kısaca değindiğimiz gibismilev egemenliğin kaynağını ulusa verdiğinizde zaten laikleşme sürecini başlatmış oluyorsunuz. Bu yönüyle de demokrasi laiklikten ayrılmaz bir bütündür. Devletimizin ve Atatürkçülüğün en temel ilkelerinden biri olan laiklik ilkesi aynı zamandasmilev ulusal birlik ve bütünlüğümüzü sağlayan ve bunu sürdürmemizde çok önemli işlevler üstlenmiş bulunan bir ilkedir.

3.6. İnkılapçılık
Atatürkçülüğün temel ilkelerinden biri de inkılapçılık ilkesidir. Bu ilaaai yalnızca kimi değişiklikler yapmak olarak algılamak çok eksik bir bakış açısını yansıtır. Çünkü inkılapçılık ilkesismilev hem düşünce dizgesinin (sisteminin) hem de onun öngördüğü siyasalsmilev toplumsal ve ekonomik sistemin değişmesismilev yenilenmesi ve çağdaş gelişmelere göre kendini geliştirmesi demektir. İnkılapçılık ilkesiyle dizge (sistem) değişkenliğini korumaktasmilev çağdaş dünyadaki gelişmelerin gerisinde kalmamaktadır. Türk inkılabının temel hedefinin çağdaşlaşma olduğunu kabul ettiğimize göre inkılapçılıksmilev yalnızca yapılan inkılapları korumaklasmilev yani durağan bir durumda kalmakla yetinmeyip usun (aklın)smilev bilimin ve ileri teknolojinin yol göstericiliğine dayalı gerekli atılımlarla çağdaşlaşmaya yönelmeyi gerektirir.

Atatürk Türk inkılabının değişken niteliğini şöyle açıklamıştır : “Büyük davamızsmilev en uygar ve gönençli (müreffeh) bir ulus olarak varlığımızı yükseltmektir. Busmilev yalnız kurumlarında değil düşüncelerinde de temelli bir inkılap yapmış olan büyük Türk ulusunun dirik (dinamik) ülküsüdür. Bu ülküyü en kısa zamanda başarmak içinsmilev düşünce ve hareketi birlikte yürütmek zorundayız. Bu girişimde başarı ancak adil bir tasarıyla ve en gerçekçi biçimde çalışmakla olanaklı olabilir.”

4) Atatürkçülüğün Çağdaşlaşma Boyutu
Yetişme sürecismilev etkinlikleri ile düşünceleri incelendiğinde Mustafa Kemal Atatürk’ün tam anlamıyla büyük bir “Dönüştürücü Önder” olarak ortaya çıktığı ve bu anlamda tarihsel bir işlev üstlendiği rahatlıkla söylenebilir. Atatürksmilev çağının değişim gereklerini çok iyi anlamışsmilev genil (makro) bir dönüşüm projesini gerçekleştirmiştir. Bilindiği gibismilev aslında “çağ dönüşümleri” temelde büyük bir toplumsal değişmeyi belirtmektedir. Bunun da belirleyici etkeni bilim felsefesindeki değişmedir. 16. yüzyılda Avrupa’da başlayan Rönesans ve Reform hareketinin yarattığı aydınlanmasmilev insanlığın düşünce akışındasmilev düşünce alanında çok büyük dönüşümler yaratmıştır. Aydınlanmayla birlikte insanın düşünce yapısı önemli bir değişime uğramışsmilev özgür düşünce yolunda çarpıcı bir gelişme yaşanmıştır. 18. yüzyılda oluşan Sanayi Devrimi değişimin ekonomik temellerini biçimlendirirken 1789’da gerçekleşen Fransız Devrimismilev özellikle de siyasal düşünce ve kurumları kökünden sarsan değişimlere yol açmıştır. Fransız Devrimi’nden sonra Avrupa’dan başlayarak bütün dünyayı kasıp kavuran mutlak monarşilere karşı özgürlükçülüğü yani anayasalı siyasal sistemi savunan “Liberalizm” ve onun sonucu olarak “ulusal egemenlik” ilkesine dayalı “Demokrasiler” ortaya çıktı. Yabancı güdümü altında yaşayan “ulusal ögelerin”smilev ulusların bağımsızlıklarına yönelik ulusalcılık hareketleri ve yurttaşların yasa önünde eşitliğini savunan eşitlik anlayışı etkileri de günümüze uzanan önemli değişimler ve dönüşümler yarattı.

Çok özet olarak burada anlatılan oluşumların ortaya çıkardığı düşünsel ve siyasal dizge (sistem) dönüşümleri neydi? Sanayi toplumundasmilev tarım toplumuna göre değişen ya da değişenler neler olmuştu? Kısaca belirtecek olursak bireyin toplumdaki yerinin ve merkezi yetaaae (otoriteye) karşı konumunun sorgulanmaya başladığı aydınlanmayla us (akıl)smilev dinsel kural ve ilkelerin üstüne yerleşmiştir. Usu ve bilimi öne alan olgucu (pozitivist) düşünce biçimlenmeye başlamıştır. Kilise ya da dinin devlet üzerindeki etkileri kırılarak laikleşmesmilev yani laik devlet ve toplum düzeni oluşturma süreci hızlanmıştır. Çok uluslu ilhanlıklar (imparatorluklar) yıkılırken ulusal devletlersmilev yeni siyasal yapılar olarak yerlerini almışlar; halkın özgür istencinin (iradesinin) yönetime yansıdığı demokrasi ve cumhuriyet yönetimlerismilev yeni ulusal devletlerin yeni siyasal yönetim biçimleri olarak yayılmaya başlamışlardır. Adına ister reform ister tanzimat isterse ıslahat diyelimsmilev değişime direndiğinden geri kalıp gelişen Batı karşısında çağdaşlaşma gereği hisseden Osmanlı aydınları ya da yöneticileri daha 1700’lerden başlayarak bu anlamda bir çabanın içine girişmişlerdir. Birçok bilim adamınca ayrıntılı bir biçimde incelenmiş olan Osmanlı’nın bu değişim ve dönüşme çabaları niçin başarıya ulaşamamıştır? İşte bu sorusmilev büyük bir çağdaşlaşma modelini yaratmış olan Atatürk’ün dönüştürücü önder olarak tarihsel işlevini de ortaya çıkarabilecek boyutta bir sorudur. Kuşkusuzsmilev buna verilecek yanıtsmilev Türk çağdaşlaşma tarihinde Atatürk’ün ya da onun önderliğinde gerçekleştirilen Türk İnkılabı’nın daha iyi anlaşılmasını da sağlayacaktır.

Türk ulususmilev çağdaşlaşma sürecinde sanayi toplumunun us ve bilime dayalı bilim felsefesini ve onun bütün gereklerini Atatürk’ün dönüşümüyle alıp gerçekleştirebilmiştir. Osmanlı aydınları ve yöneticilerismilev süerlikten (askerlikten) hukukasmilev yönetimden maliyeye çeşitli alanlarda yeni ve Batılı kurumlar almaları ve kimi düzenlemeler yapmalarına karşın işe çağın bilim felsefesini alarak ve buna uygun bir eğitim dizgesiyle (sistemiyle) anlayış (zihniyet) değişimini gerçekleştirerek başlayamadıkları için yapılanlar köklü bir değişim ve dönüşüme yol açmamıştır. Usçu ve olgucu (pozitivist) bir düşünce yapısına iye (sahip) olan Atatürksmilev Türkiye’nin çağdaşlaşması için bilimin kılavuzluğunu temel almış ve bunu kitlelere aktarmıştır. Nitekimsmilev büyük yengiden (zaferden) üç ay sonra Bursa’da öğretmenlere şöyle seslenecektir : “Gözlerimizi kapayıp soyut yaşadığımızı varsayamayız. Ülkemizi bir çember içine alıp dünyayla ilgisiz yaşayamayız. Tersine ilerismilev uygar bir ulus olarak uygarlık alanının üzerinde yaşayacağız. Bu yaşantı ancak bilimle olur. Bilim neredeyse oradan alacağız ve her ulus bireyinin kafasına koyacağız. Bilim için bağıl ve koşul yoktur. Ulusumuzun siyasal ve toplumsal yaşamındasmilev ulusumuzun düşünsel eğitiminde de kılavuzumuz bilim olacaktır.” 22 Eylül 1924’te Samsun’da öğretmenlere seslenirken “Dünyada her şey içinsmilev uygarlık içinsmilev yaşam içinsmilev başarı içinsmilev en gerçek yol gösterici bilimdir. Bilimin dışında yol gösterici aramak aymazlıktırsmilev bilgisizliktirsmilev sapkınlıktır. Yalnızsmilev bilimin yaşadığımız her dakikadaki evrelerinin gelişimini algılamak ve ilerleyişini zamanla izlemek koşuldur. Binsmilev iki binsmilev binlerce yıl önceki bilim dilinin çizdiği ilkelerismilev şu kadar bin yıl sonra bugün aynen uygulamaya kalkışmak elbette bilimin içinde bulunmak değildir.” diyerek bu konudaki düşüncelerini en açık ve kesin biçimde ortaya koyan Atatürksmilev Onuncu Yıl Söylevi’nde de “Türk ulusunun yürümekte olduğu ilerleme ve uygarlık yolunda elinde ve kafasında tuttuğu meşale deneysel bilimdir.” sözleriyle Türk çağdaşlaşmasının dinamiklerini hiçbir tartışıya yer vermeyecek biçimde belirtmiştir.

Genil (makro) dönüşüm ya da çağdaşlaşma projesinesmilev çağının bilim felsefesini ve onun gereklerini anlayarak başlayan Atatürksmilev dönüşüm ve değişimin itici gücüsmilev dinamiği olarak us (akıl) ve bilimi almıştır. Öncelikli olarak eğitim reformlarını gündeme getirmesismilev (Burada Eğitim Kurultayı’nın savaş koşullarındasmilev 1921 yılında toplanması anımsanmalıdır.) yapılan bütün inkılapların toplumsal değişmenin birer ögesi olarak ele alınması; siyasalsmilev ekonomiksmilev kültürelsmilev hukuksal... alanlardaki inkılapların temel yapısal ve toplumsal bir dönüşümü gerçekleştirmek hedefine yönelik olması bu bakımdan önem taşımaktadır. Çağının bilim felsefesini özeğe (merkeze) alan Atatürksmilev hem kişi ögesi hem de yönetim bakımından ulusalsmilev siyasal model olarak da laik ve demokratik bir cumhuriyet olan genç Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni kurarak siyasal ve toplumsal dönüşümü gerçekleştirmiştir. Yetişme çağından beri ortaya koyduğu düşüncelersmilev ilkelersmilev izlediği yöntem ve gerçekleştirdiği işlersmilev O’nun her aşamada bir “Yönetsel Önder” gibi değil bir “Dönüştürücü Önder” gibi davrandığını göstermektedir. Atatürksmilev döneminin yükselen değerlerinin ana çizgilerini kavramışsmilev döneminin öbür Osmanlı önderlerinin düştüğü “paradigma kilitlenmesi” yanılgısına düşmemiş; çöken değerleri bırakarak yükselen değerlere sarılmıştır. Onun başarısısmilev çözülme sürecinde ve topraklarının Avrupasmilev Afrika ve Orta Doğu bölümlerindeki büyük bir kısmını yitirmiş bir ilhanlıktan (imparatorluktan) Türk ögesine dayanan merkezi bir ulusal devlet çıkarabilmesindesmilev bu ulusal devleti de olgucu (pozitivist) ve usçu (akılcı) bir nitelikte donatmış olmasındadır. Çağının önder adaylarından pek çoğunun tükenmiş bir değer olan ilhanlığın (imparatorluğun) yaşatılması ya da canlandırılmasınınsmilev pek çoğunun da yükselen değerlere taban tabana karşıt din devletinin ardından koştukları düşünülürse Mustafa Kemal Atatürk’ün değerlendirme ve seçimlerinin ne kadar doğru olduğu ortaya çıkar. Örneğin O’nunsmilev daha 1907’de genç bir kurmay subayken arkadaşlarına açıkladığısmilev “meşrutiyet yönetiminin büyük devletlerin ilhanlığı (imparatorluğu) tasfiye etmelerini beklemedensmilev bu tasfiyeyi yapması gerektiği ve Türk çoğunluğunun bulunduğu topraklarında yeni bir Türk devletinin kurulması gerektiği” biçimindekismilev ileride Ulusal Ant’ın (Misak-ı Milli’nin) temelini oluşturacak düşüncelerismilev hem çağını iyi anladığını hem de öngörücü kişiliğini göstermektedir. Atatürk aynı zamandasmilev çağının bilim felsefesi olan usçu olgucu anlayışın da üstüne çıkarak eleştirel usçu tavrı benimsemiştir. Yazdıklarısmilev söyledikleri ve yaptıkları topluca değerlendirildiğinde bu açıkça görülmektedir.

Atatürk’ün temel ilkelerini belirleyip yaşama geçirdiği ve bugün Atatürkçülük olarak belirttiğimiz bu tümden değişim ve dönüşüm modeli; bir “çağdaşlaşma modeli” olarak bütün dünyaca başta İslam ülkeleri olmak üzeresmilev bütün gelişmekte olan ülkelere örnek gösterilmektedir. Türkiyesmilev 56 İslam ülkesinden oluşan İslam Konferansı Örgütü’nün NATO’ya üyesmilev AB’ye aday olan ve laik demokrasiyle yönetilen tek ülkesidir. Aynı zamanda NATO ve AB’nin de İslam Konferansı Örgütü’ne üye tek ülkesidir. İştesmilev Türkiye’nin Doğu ile Batı arasındaki bu benzersiz ve ayrıcalıklı yerismilev demokratik ve laik bir Müslüman ülke olarak “model devlet” olma konumu belirgin bir biçimde öne çıkmaktadır. Örneğinsmilev “Tarihin Sonu” betiğinin (kitabının) yazarısmilev ünlü gelecekbilimci Francis Fukuyamasmilev “Tarihin Sonundayız!” başlıklı savyazısında (makalesinde)smilev “uygarlığa karşı Üçüncü Dünya ülkeleri arasında birinci lige çıkmış tek ülke” olarak Türkiye’yi göstermiştir. Fukuyama şunları söylüyor: “İslam ya da kökten dinci İslam’da Müslüman toplumları çağdaşlığa direnmeye iten bir şeyler var gibi görünüyor. Bütün çağdaş kültürel sistemler içinde İslam dünyası en az demokratik yönetimi barındırıyor. Türkiye dışında Üçüncü Dünya ülkesi konumundan birinci dünya konumuna geçebilen hiçbir İslam ülkesi yok.” “Çağdaş Türkiye’nin Doğuşu” adlı bir yapıtı da bulunan ünlü Amerikalı tarihçi Bernard Lewis de "Türk modelinin hem İslam coğrafyasında hem de Orta Asya’dasmilev yani Türklük coğrafyasında örnek alınmasının tek çıkar yol olduğunu" savunmaktadır. Washington’daki Foreign Policy İnstitute uzmanlarından Michael Radu’nun konuyla ilgili görüşleri de aynıdır. Radusmilev “Atatürk’ün kurmuş olduğu devlet sistemismilev İslam ile Batı’nın siyasal değerlerinin çatışmadığını kanıtlayan başarılı bir örnektir.” demektedir. Önemli kişilikleri tanıttığı “Portre” köşesinde Atatürk’e anlatan Alman Die Welt Güncesi (Gazetesi)smilev “Mustafa Kemal Atatürk : Çağdaş Türkiye’yi Yaratan Adam” başlığını kullanarak “çağdaş ve Batı’ya dönük bir Türk devletinin kurulmasının Atatürk sayesinde gerçekleştiğini” belirtmiştir. “Atatürk hiçbir devlet adamıyla karşılaştırılamaz.” diyen Die Weltsmilev “Atatürk olmasaydısmilev Ortadoğu haritası çok farklı görünecekti ve Türkiye’nin sınırları bugünkünün yarısı kadar olacaktı.” biçiminde yazmaktadır.

Görülüyor ki Atatürk’ün 78 yıl önce çizdiği yolunsmilev gerçekleştirdiği çağdaşlaşma modelinin öneminismilev dünya son olaylardan sonra çok daha iyi anlamış görünüyor. Nitekimsmilev pek çok ABD Başkanı “Atatürk’ün çağdaşsmilev gönenç içinde yaşayan ve demokratik değerlere bağlı Türkiye düşüncesismilev ülkenizin uluslararası alanda güçlenmekte olmasıyla bugün gerçekleşmiştir.” türünde değerlendirmelerle bunu çarpıcı bir biçimde vurgulamaktadır.

5) Sonuç
21. yüzyılın eşiğinde dünyaya örnek olaraksmilev model olarak gösterilen laiksmilev demokratik Türkiye Cumhuriyetismilev birtakım siyasalsmilev ekonomik eksikliklerinesmilev iç ve dış kimi tehditlere karşın bugünlere ulaşıp aydınlık bir geleceğe yürüyorsa bunu Atatürk’e borçludur. Doğru seçimler yapılmış olmasına ve sağlam temeller üzerine oturuyor olmasına borçludur. Anlaşılacağı gibi Atatürk’ün kurup gençliğe emanet ettiği bu çağdaşlaşma modelismilev kağıt üstünde kalmışsmilev soyut bir model değildir. Çağdaş uygarlığasmilev onun biliminesmilev teknolojisinesmilev ekonomisinesmilev üretiminesmilev gönencine (refahına) ulaşmaksmilev onu adil bir biçimde paylaşmaksmilev geliştirmek ve yaşamaktır.

Türkiye’nin bugün içinde bulunduğu zorluklarsmilev Atatürk’ün seçimlerinden değil kendisinden sonra gelen yöneticilerin zaman zaman Türkiye Cumhuriyeti’nin temel ilkelerinden sapmalarından ve doğru olan bu temel ilkeler üzerinde çağa uygun yeni dönüşümleri gerçekleştirme konusunda başarısız olmalarından kaynaklanmaktadır.

Bugün için yapılması gerekensmilev Atatürk’ün us (akıl) ve bilime dayalı yararcı demokratik düşünce dizgesini (sistemini) ve çağın yeni oluşumlarını iyi anlayarak ünitersmilev demokratik ve laik Türkiye Cumhuriyeti’nin temel ilkelerinden ödün vermedensmilev uluslararası siyasal dizgenin bu konudaki dayatmalarına da göğüs gererek “Bilgi Çağı” dönüşümünü gerçekleştirmektir. En geniş anlamıyla hem düşünce dizgesinin (sisteminin) hem de oluşturulan ve öngörülen toplumsalsmilev siyasal ve ekonomik modelin kendi kendisini yenilemesini belirten “İnkılapçılık” ilkesi de bu dönüşümün itici gücü olarak kullanılmalıdır.