Ekvator

Ekvator

EKVATOR, dünyanın eksenine dik ve kutup­lardan eşit uzaklıkta olan bir düzlemin çevre­sini oluşturan düşsel çizgiye denir. Bu çizgi coğrafyada yerlerin tanımlanmasını kolaylaş­tırmak içindir. Ekvator sözcüğü Latince eşit anlamına gelen aequator'dan türetilmiştir. Ekvator Dünya'yı kuzey ve güney yarıküre adı verilen iki eşit parçaya böler.

Enlem, ekvatordan kuzey ya da güneye doğru ölçülür. Ekvatorun enlemi 0° olup ku­zey ve güney kutuplarının enlemi 90°dir. En­lem çizgileri ekvatora paralel düşsel çember­lerdir (bak. Enlem ve Boylam). İki önemli en­lem dairesi dünyamızı kuzeyden çevreleyen Yengeç dönencesi ile güneyden çevreleyen Oğlak dönencesidir (bak. Dönenceler). Bun­lar 23 derece 27 dakikalık kuzey ve güney en­lemleri olup ekvatordan uzaklıkları 2.600 ki­lometredir. Bu iki enlem arasında kalan böl­geye "dönenceler arası bölgeler" denir. Bu bölge aynı zamanda "sıcak kuşak" ya da "tro­pik kuşak" diye de adlandırılır.

Sıcak kuşakta, güneş öğle üzeri tam tepede­dir ve güneş ışınları bütün yıl boyunca Dün­ya üzerine dike yakın bir açıyla gelir. Güneş ışınları sıcak kuşak boyunca atmosferi ge­çerken, kutuplar yakınında olduğu gibi kalın bir hava tabakasından geçmez. Bu yüzden gü­neş ışınları ekvator yakınlarında daha sı­caktır.

Ekvatorda gündüz ve geceler süre olarak hemen hemen birbirine eşittir. Güneş sabah­ları yaklaşık saat altıda doğar ve akşam altıda batar. Güneş ekvatorda öbür enlemlere göre daha çabuk yükselip battığı için sabah ya da akşam alacakaranlığı görülmez.
Kuşkusuz, ekvator çizgisini belirten bir işa­ret yoktur. Ama denizciler Güneş'i ve yıldız­ları gözleyerek ekvatoru ne zaman geçtikleri­ni söyleyebilirler.

Ekvatorun uzunluğu 40.075 kilometredir. Brezilya, Kolombiya, Ekvador, Endonezya, Singapur, Gabon, Kenya, Zaire ve Kongo ekvator çizgisinin üzerinde ya da ona yakın olan ülkelerden bazılarıdır.

Ekvator

Yer küresinin karşılıklı kutuplarının tam ortasından geçtiği kabul edilen büyük çember. Ekvator sıfır derece enlem çizgisi olarak da bilinir. Bu çember güney ve kuzey yarım küreleri birbirinden ayırır. Ekvator düzlemi, dünyanın merkezinden geçer. Bu çember dışarı doğru genişletilse, genişletilmiş çember ile kabul edilen gök küresi kesişmesine “gök ekvatoru” denir. Ekvator yeryüzündeki bir noktanın belirlenmesinde kullanılan koordinat sisteminin bir parçasıdır. Gök ekvatoru ise astronomide kullanılır. Güneşin hareket düzlemi, gök ekvatoru ile üst üste düştüğünde gece ve gündüz eşit olur.

Fizikte yeryüzünde mağnetik eğilim açısı sıfır olan noktaların geometrik yerine “mağnetik ekvator” denir. Hücrebilimde, mitoz bölünmenin metafaz safhasında hücrenin ekvator düzleminde kromatikliğin iki kutbunda eşit uzaklıkta sıralanan kromozomların bütününe “ekvator plağı” adı verilir.

İklim bilimde; ekvator çemberinin her iki yanında Amazon ve Kongo çanaklarında, Gine Körfezine yakın alanlarda, Endonezya adalarının dağınık olmayan bölgelerinde gözlenen sıcaklık ve nem oranı yüksek olan yıl boyunca, bol yağmur, sürekli yüksek sıcaklık şeklinde kendini gösteren iklime “ekvator iklimi” denir. Doğrudan doğruya alize rüzgarının tesiri altında bulunan ve tropikal enlemlerin soğuk akıntıları boyunca uzanan akıntılara “Kuzey ve Güney Ekvator akıntıları” adını alır.

Okyanus bilimde, Atlas Okyanusunun alçak enlemlerinin sularını etkileyen batıya yönelmiş ve başlıca alizelerin geliştirdiği akıntılara “ekvator akıntıları” denir.

Zooloji’de bir eksenin iki yanında birbirine benzeyen iki kutuplu canlının eksen çizgisine “ekvator çizgisi” denir. Astronomi’de ise, yeryüzündeki bir noktanın coğrafi koordinatları yer ekvatoruna göre, bir gök cisminin koordinatları ise, gök ekvatoruna göre tarif edilir.

Arz küresinde, kendi eksenine göre meydana gelen çok küçük sarsıntılar ekvatorun çemberinin birkaç yılda 0,5-1,0 m kadar değişmesine sebep olmaktadır.

Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi & MsXLabs.org

Ekvator

Kutuplardan eşit uzaklıkta, yeryuvarlağını iki eşit parçaya ayıracak biçimde, dünyamızı çevrelediği varsayılan çizgi. Enlem derecesi sıfır olarak kabul edilen ekvator, Dünya'yı kuzey ve güney yarıküre olmak üzere ikiye ayırır. Uzunluğu 40.077 km. Afrika, Güney Amerika, Doğu Hint Adaları'ndan geçer. Geçtiği alanlarda mevsimler oluşmaz. Buralar her zaman sıcak ve yağışlıdır.

Ekvator, kuzey ve güney yarımküreleri birbirinden ayıran hayalî dairesel hattır. Kuzey ve Güney kutup noktalarına eşit uzaklıkta olan noktaların birleştirilmesiyle elde edilen çizgidir. Ekvator'un enlemi tanım gereği 0° dir. Yerküre'nin ekvatorunun uzunluğu 40.076,4 km'dir.