Ömer Hayyam - Sayfa 2

Uğrunda dertlere düştüğüm sevgili
Bir başkasına tutulmuş, o da dertli;
Derdimin dermanı kendi derdinde:
Hekim hasta olunca kime gitmeli?

İç, şarap iç, Mahmut olmak budur;
Çalgı dinle, Davut olmak budur;
Geçmişi, geleceği düşünme
Gününü gün et, yaşamak budur

Meyhanede abdest şarapla alınır ancak;
Mümkün mü kara yazıyı aka çevirmek?
Perdemiz öyleysine yırtılmış ki bizim,
Onarılmaz artık ne kadar yamasak.

Ömer Hayyam

(1044 Nişapur-1123 Nişapur), İranlı şair. Asıl adı Ebül-Feth Ömer bin İbrahim Ömer'dir. Felsefe, matematik, mantık ve astronomi konularında da yapıtlar verdi. Sülâlesi çadırcı olduğundan dolayı kendine Hayyam (Çadırcı) lâkabını aldı. Horasan'ın büyük kentleri olan Belh, Buhara ve Merv'i gezdi, bir ara Bağdat'a gitti.

Selçuklu Sultanı Melikşah ve Karahanlılar'dan Şemsülmülk, Hayyam'a yakınlık gösterdiler. Reşidüddin'in kitabı "Camiüt-Tevarih"den anlaşıldığına göre, Nizamülmülk ve Hasan Sabbah, Hayyam'ın okul arkadaşıdırlar. Sağlığında bilgin olarak ün yapan Hayyam, çağının tüm bilgilerini de edindi, fıkıh, ilâhiyat, edebiyat, tarih, fizik ve astronomi dersleri verdi. bilim alanında birçok yapıt veren Hayyam, İbni Sina'nın "Temcid" adlı eserini de yorumladı ve tercüme etti. Hayyam'ın edebî alanda dünyaca ün kazanmasıysa daha sonraları oldu. Bunu da "Rubaiyat" (Dörtlükler) adlı şiir kitabına borçludur. Hayyam, rubai türünün kurucusu olarak kabul edilir.

Yaşadıklarını, gördüklerini, çevresindeki izlenimlerini hiçbir yapaylığa kaçmadan, olduğu gibi, açıkça, kolay anlaşılan, akıcı, gerçekçi ve yakın bir tarzda yazmıştır. Onun için gerçek olan, yaşamdır, hiç şaşmayan şey de akıl ve sağduyudur. Rubailerinde softalığı, haksızlıkları ve saçmalıkları ince bir dille yerer. Aşk, sevinç ve şarap, hayattan zevk alma gibi konularda 200 kadar rubai yazmıştır.

1048-1131 yılları arasında yaşayan Hayyam Nişabur (İran)'ludur. Él Cebr adlı eserinde kendisini "Ebü’l Feth Ömer bin İbrahim’i Hayyam" diye tanıtmıştır. Hayyam sözcüğü Farsça’da çadır demek olan “hayme” den gelir ve çadırcı anlamındadır. Çağın geleneğine göre kendisine bir mahlas (takma ad) koymak zorunda olan Hayyam’ın babasının mesleği olan çadırcı adını alması, onun halktan yana, halkın içinden biri olduğunun kanıtıdır. Ömer Hayyam matematik, astronomi, fizik ve felsefe konularında tam bir bilgindi.

Kitaplar dolusu yazmakla anlatılabilecek şeyleri;aşkı, üzüntüyü, sevinci, özlemi, kuşkuyu, gözyaşını zamanın ve ölümün acımasızlığını dört dize ile ve en güzel şekilde anlatması nedeniyle yalnız İran Edebiyatı’nın değil, Dünya Edebiyatı’nın ölümsüzlerinden biri olmuştur.

Ömer Hayyam

Yaşadığı dönemin ünlü vezirleri nizamül-mülk ve Hasan Sabbah ile aynı medresede eğitim görmüştür.Hayyam takma adını ise babasının çadırcılık mesleğinden almıştır.

Bilimsel Yönü

Ömer Hayyam ünlü bir matematikçiydi.Aynı zamanda bilimsel yönü çok güçlü bir şahsiyettir.Matematikte binom açılımını, paskal üçgenini ilk keşfeden şahsiyet olarak bilinir.Aynı zamanda matematikte meşhur ''x'' sayısınıda bulan kişidir.Döneminde yaşamış birçok insanın doğum tarihi bilinmemesine karşın Hayyam'ın doğum tarihi kesin ve net olarak bilinmektedir.Buda onun astronomi ve takvim konusunda ne kadar bilgili olduğunu gösterir.Ünlü Celali Takvimini hazırlamıştır.Aynı zamanda dünyanın ilk rasathanesini kuran kişidir.Ömer Hayyam aynı zamanda ünlü bir filozoftur.O dönemde hakim olan İslami düşüncenin dışına çıkarak dünyayı,evreni,yaratıcıyı,voraluş felsefesini kendine özgü bir şekilde korkusuzca yorumlamış ve tabuları yıkmıştır.Tabiki bu durumda yaşadığı dönemin hoşgörülü ortamı ve sosyoekonomik durumu buna müsait olmasının etkisi vardır.Müslüman fakat felsefeyi günah saymayan bir toplum içerisinde yetişmesinde etki fazladır.

Edebi Kişiliği

Ömer Hayyam genel itibariyle bu dünyada yaşarken içinde yaşadığı hayattan zevk alma mütemadiyen yaşantısını eğlenmeye yönelik bir şekilde geçirme güdüsündedir.Bunu da rubailerine fazlasıyla yansıtır.Genel itibariyle dinden ve diyanetten uzak görünmesine karşın iirlerinde az da olsa ölümden duyduğu korku ve ahirette yaşayacağını bilmemesinin yarattığı şüphe de mevcuttur.Ömer Hayyam evreni anlamak için eşine az raslanır akıl yürütmeler yapmış ve bunu rubailerinde dışa aktarmıştır.

Ebul Feth Ömer bin İbrahim veya Ömer Hayyam

(18 Haziran 1048 - 4 Aralık 1131)
İranlı şair, filozof, matematikçi ve astronom.

Hayyam 'Çadırcı' takma adını atalarının çadırcılık yapmasından almıştır. Ayrıca İstanbul'un beyoğlu ilçesinde bir semte adını da vermiştir. Tarlabaşı bulvarından başlayıp, Dolapdereye kadar inen caddenin adıdır.

Eserleri

Hayyam, astronomi, cebir ve geometri ile ilgili birçok eser yazmıştır.

• Rubaiyat
• Fiil-Berahin Ala Mesail-Cebr Vel-Mukabele
• Risale fi Şerhi Maeşkale min Müsadereti Kitabı Oklides
• Muhtasar fit-Yab'iyat
• Risale fi Külliyetril-Vücud
• Risalet-il-Keun vet-Teklif
• Mükilat-ül hisab
• Mizan-ül Hikme
• Levazım-ül-Emkine
• Kitab-ül Şifa
• Risale Fiha el-ihtiyal li-marifati Midar-iz Zehep vel-fiddati-fi cismin mürekkebi
• Nevruz name
• Ravdat-ül-klüb
• Risale-in vücudiye