Türemiş Kelime:
Dilin yeni kavram ihtiyacından doğmuş kelimelerdir. Türkçe eklemeli bir dildir, ek sayesinde işletilmektedir. Türkçede yeni kavram karşılama yolarından biri de kelime türetmektir. Türetme de yapım ekleriyle yapılır. Yapım eki almış kelimelere türemiş kelime denir.
TÜREMİŞ KELİME ÖRNEKLERİ:
Türemiş sözcük, ad ve eylem köklerine yapım ekleri getirilerek türetilen kelimelerdir. İkiye ayrılır:
İsimden türeyenler:
İsimlere yapım ekleri getirilerek yapılan kelimelerdir.
Örnek: tuz-lu, demir-ci, odun-luk, akıl-sız-lık...
Fiilden türeyenler:
Fiillere yapım ekleri getirilerek yapılan kelimelerdir.
Örnek: sev-gi, sar-gı, bak-ım, yat-ır Aldıkları yapım ekleriyle yeni bir anlam kazanan sözcüklerdir
Kök + yapım eki = Türemiş Kelime
Kök halindeki sözcük isim, sıfat, fiil, zamir, zarf olabilir
Örnek:
Sucu (isim + yapım eki)
Güzellik (sıfat + yapım eki)
Geliş (fiil + yapım eki)
Benlik (zamir + yapım eki)
Çokluk (zarf + yapım eki)
Bir soruda birçok türemiş kelime verilip farklı olan soruluyorsa, türemiş kelimenin köküne bakılır ve hangi tür kökten türemiş olduğu tespit edilir
Örnek: Geliş -
Bakış -
Bilgi -
Gözcü arasında farklı olan "gözcü" sözcüğüdür, çünkü diğerleri fiilden, "gözcü" ise isimden türemiştir.
Kök ile türemiş sözcük arasında mutlaka anlam ilişkisi bulunmalıdır.
Örneğin, "sucuk" kelimesi basit bir kelimedir, çünkü su + cuk olamaz, yani "su" ile "cuk" arasında anlam ilişkisi yoktur.
Türemiş kelime mutlaka
bir adet yapım eki ile oluşmak zorunda değildir. Kök kelime
birden çok yapım eki alabilir. Türemiş
sözcük çekim eki alacaksa, çekim eki yapım ekinden sonra gelir.
Örnek:
"
Koş +
u +
cu +
lar" sözcüğü 2 yapım, 1 çekim eki olmak
Kök Y.E.Y.E .Ç.E. üzere toplam 3 ek almıştır.
uç+ak=uçak
yat+ak=yatak
yal+ak=yalak
kapa+k=kapak
sev+gi=sevgi
sil+gi=silgi
bil+gi=bilgi
vatan+daş
Yol+daş
arka+daş
yurt+taş
kömürlük, kitaplık, tuzluk, başlık, kulaklık, gecelik, gençlik,insanlık, Türklük, çocukluk, hanımlık, kardeşlik, Müslümanlık, kulluk, erkeklik, bilgelik, bayramlık,kışlık, akşamlık, gömleklik, iyilik, güzellik, küçüklük, öğretmenlik, doktorluk, veterinerlik,
eczacılık, arıcılık, demircilik, kılavuzluk, rehberlik…
Türkçe, Almanca, Arapça, Farsça, Çatalca, Yenice,
Çamlıca, Taşlıca, Ilıca, delice, karaca, kokarca, yumuşakça…
sanatçı, kiracı, inşaatçı, yolcu,çaycı, şakacı, duacı, milliyetçi, Türkçü, halkçı, sözcü, tiyatrocu, kemancı…
Ankaralı, Konyalı, köylü, kentli, Osmanlı, Karahanlı, Selçuklu, Sözlü, evli, nişanlı…
etçil, otçul, insancıl, evcil, bencil, ölümcül…
vatandaş, yurttaş, gönüldaş, anlamdaş, meslektaş…
Aligil, Yaşargil, ancamgil…
geceleyin, akşamleyin, sabahleyin, gündüzleyin…
birinci, üçüncü, sonuncu, üçer, beşer, yedişer, dörder,altışar…
gelincik, kızılcık, elmacık, kulakçık, karıncık…
çıtır-tı, cızır-tı, şakır-tı, şıkır-tı, homur-tu, gıcır-tı, patır-tı gel-mek, oku-mak, ye-mek, iç-mek, çalış-mak…
yemek, çakmak, ekmek, ilmek, kaymak,başlama, okuma, yazma, nakletme, hasta olma, danışma,sevme, inanma…
Türemiş Sözcük (Türemiş Kelime)
