İslamiyet Öncesi Sözlü Türk Edebiyatı
Ziyaretçi
İslamiyet Öncesi Sözlü Türk Edebiyatı
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sözlü Türk edebiyatı, Türklerin henüz yazıyı kullanmadıkları dönemdeki edebiyattır. Bu dönem edebiyatı sözlü olarak üretilmiş ve kulaktan kulağa yayılarak varlığını sürdürmüştür. Bu dönemde edebiyatımızı Şamanizm, Manihaizm, Budizm gibi dinler etkilemiştir.
Sözlü Dönemin Özellikleri
Destanlarımız yazıya geçirilmedikleri için bugün bunların ancak konularını bilmekteyiz. Bunları da İran, Çin ve Arap kaynaklarından öğreniyoruz.
Saka Devri Destanları
Destanlar oluşumları bakımından iki grupta incelenebilir.
Halk arasında ortaya çıkan anonim ürünlerdir. Bunlar genellikle daha sonra bir şair tarafından derlenip düzenlenmiştir. Bu türe örnek olarak şu destanları sıralayabiliriz.
Bir olayın doğal destana benzetilerek bir şairce destanlaştırılmasıdır. Yapma destan örneği olarak şunları sıralayabiliriz:
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sponsorlu Bağlantılar
Sözlü Türk edebiyatı, Türklerin henüz yazıyı kullanmadıkları dönemdeki edebiyattır. Bu dönem edebiyatı sözlü olarak üretilmiş ve kulaktan kulağa yayılarak varlığını sürdürmüştür. Bu dönemde edebiyatımızı Şamanizm, Manihaizm, Budizm gibi dinler etkilemiştir.
Sözlü Dönemin Özellikleri
1."kopuz" adı verilen sazla dile getirilmiştir.Dönemin Ürünleri
2.Ölçü olarak ulusal ölçümüz olan "hece ölçüsü" kullanılmıştır.
3.Nazım birimi "dörtlük" tür.
4.Dönemine göre ayrı bir dili vardır.
5.Dizelere genel olarak yarım uyak hakimdir.
6.Daha çok doğa, aşk ve ölüm konuları işlenmiştir.
7.Bu döneme yönelik elimizdeki en eski kaynak Kaşgarlı Mahmut'un "Divan-ı Lügat-it Türk" adlı eseridir.
8.Bu dönem ürünleri anonimdir.
9.Avcı ve göçebe toplumun dinsel törenlerinden doğmuştur.
10.Anlatım söze dayanmaktadır.
11.Şiir ağırlıklıdır.
12.Uyak düzeni aaab,cccb,dddb dir.
1.Koşuk: Sığır denilen sürek avlarında söylenen şiirlerdir Konusu daha çok doğa, aşk, şavaş ve yiğitliktir. Bu tür daha sonra halk edebiyatında koşma adıyla anılmıştır.Sözlü Dönem Destanlarının Özellikleri
2.Sav: Dönemin özlü sözleridir. Bugünkü atasözlerinin ilk biçimi niteliğindedir.
3.Sagu: "Yuğ" adı verilen ölüm törenlerinde ölen kişinin erdemlerini ve onun ölümünden duyulan hüznü,acı,üzüntüyü dile getiren şiirlerdir.
4.Destan: Toplumu derinden etkileyen olaylar sonucunda halk arasında kendiliğinden oluşan uzun nazım türüdür.
1.Toplumun ortak görüşleri yansıtılmıştır.Türk Destanları
2.Olağanüstü özellikler bulunmaktadır.
3.Önemli kişiler han, kral gibi seçkin kişilerden veya toplumun kabullendiği bir kahramandan ibarettir.
4.Söyleyiş milli dil tarzındadır.
5.Oldukça uzun yazılardır.
6.Milli nazım ölçüsü kullanılmıştır.
7.Konuları bakımından savaş, deprem, yangın, mizah, ünlü kişilerin yaşamları şeklinde gruplandırma yapmak mümkündür.
Destanlarımız yazıya geçirilmedikleri için bugün bunların ancak konularını bilmekteyiz. Bunları da İran, Çin ve Arap kaynaklarından öğreniyoruz.
Saka Devri Destanları
- Alp Er Tunga Destanı: Türk-İran savaşlarında Alp Er Tunga’nın yiğitliklerini ve bu savaşları anlatır.
- Şu Destanı: İskender’le Türkler arasındaki savaşı ve Türk hakanı Şu’nun kahramanlıklarını anlatır.
- Oğuz Destanı:Hun hükümdarı Oğuz(Mete)'un Orta Asya'da Türk birliğini nasıl kurduğu anlatılır.Bu destanın Uygurca yazılmş bir kopyası Paris'tedir.
- Bozkurt Destanı: Göktürklerin dişi bir kurttan türeyişini anlatır.
- Ergenekon Destanı: Bir savaşta yenilen ve Ergenekon’a kaçan Türklerin orada bir demir dağı eritip intikamlarını almalarını anlatır.
- Türeyiş Destanı: Uygurların bir erkek kurttan türeyişini anlatır.
- Göç Destanı: Uygur Türklerinin anayurtlarından göçünü anlatır.
Destanlar oluşumları bakımından iki grupta incelenebilir.
- Doğal Destanlar
Halk arasında ortaya çıkan anonim ürünlerdir. Bunlar genellikle daha sonra bir şair tarafından derlenip düzenlenmiştir. Bu türe örnek olarak şu destanları sıralayabiliriz.
- İliada, Odysseia, Yunanlıların (Homeros)
- Kalevala, Finlilerin
- Nibelungen, Almanların
- Ramayana,Mahabarata, Hintlilerin
- El Cid, İspanyolların
- Chanson de Roland, Fransızların
- Gılgamış, Sümerlerin
- Şehname, İranlıların
- İgor, Rusların
- Şinto, Japonların
- Yapma (Suni) Destanlar
Bir olayın doğal destana benzetilerek bir şairce destanlaştırılmasıdır. Yapma destan örneği olarak şunları sıralayabiliriz:
- Virgilius, Aeneit
- Dante, İlahi Komedi
- Tasso, Kurtarılmış Kudüs
- Milton, Kaybedilmiş (Kaybolmuş) Cennet
- Firdevsi, Şehnâme
- Aristo, Çılgın Orlando
- Camoens, Os Lusiadas
- Kuvay-ı Milliye Destanı : Nazım Hikmet
- Üç Şehitler Destanı : Fazıl Hüsnü Dağlarca
- Çanakkale Destanı: Mehmet Akif Ersoy
- Genç Osman Destanı: Kayıkçı Kul Mustafa
- Selçukname: Yazıcıoğlu Ali
