Denesulinece

Denesulinece
MsXLabs.org & Vikipedi, özgür ansiklopedi

Denesulinece (kendilerince Dënesųłiné, Dene Sų́łiné, Dene Yatié; İngilizce Dene Suline or Denesuline, Dene, Chipewyan], Kanadanın Alberta, Saskatchewan, Manitoba, Kuzeybatı Toprakları ve Nunavut bölgelerinde Denesulineler tarafından konuşulan Atabask dillerindenKızılderili dilidir. En yakın akrabaları Tlınçonca, Satuca, Denetaca, Sekanice, Danezaca, Kaskaca, Tahltanca ve Tagişçedir. Kuzeybatı Topraklarında resmî dillerden biri olup konuşanı 765'tir
İngilizcedeki yaygın adı bir Chipewyan komşuları Ova Krileri tarafından verilen Cīpwayān (pointed skin) adından gelir. Fakat bu ad, başka bir dil grubundan (Algonkin dillerinden) Kızılderili Ojibwa'lara verilen Chippewa (sıfat biçimi: Chippewan) adıyla karıştırılmaktadır. Günümüzde Denesulineler, kendileri ve dilleri için Chipewyan adını aşağılayıcı, küçültücü (derogatory) bulup hoş karşılamazlar ve Denesuline adını tercih ederler.

Diyalektler ve kabileler

• K diyalekti (İngilizce k dialect): Łútsëlkʼé (NWT), Fond du Lac (Sask.)...
• T diyalekti (İngilizce t dialect): Denı́nu Kų́ę́, Tthebacha, Łue Chok Tué...

Alfabe

a á ą́ ą b ch ch’ d dh ddh dl dz e é ę́ ę g gh ghw h hh i í į́ į j k k’ kui l ł m n o ó ǫ́ ǫ r s sh t t’ th tł tł’ ts ts’ tth tth’ u u̇ ų́ ų w y z ʔ

Örnekler

• dene kişi, halk
• deneyu adam
• ts’ékwi kadın
• łue balık
• sas ayı
• łį köpek
• łįchok at (harfiyen: 'büyük köpek')
• yath kar
• chą yağmur
• tu su
• ttheshéth dağ
• sįne yaz
• des ırmak
• bes bıçak
• eghézé yumurta
• ejeretth’úe süt
• bér et
• del kan
• tthęł balta
• kesų́łiné mokasen

• įłaghe (hayvan ve eşyalar için) įłaghį (insanlar için) bir
• nake (hayvan ve eşyalar için) nadene (insanlar için) iki
• taghe (hayvan ve eşyalar için) tąnį (insanlar için) üç
• dįghį (hayvan ve eşyalar için) dįnį (insanlar için) dört
• sųlaghe (hayvan ve eşyalar için) sųlą́nį (insanlar için) beş
• ełk’etaghe (hayvan ve eşyalar için) ełk’edįnį (insanlar için) altı
• totą (hayvan ve eşyalar için) tótąni (insanlar için) yedi
• ełk’edįghį (hayvan ve eşyalar için) ełk’etanį (insanlar için) sekiz
• įłótą (hayvan ve eşyalar için) įłótąnį (insanlar için) dokuz
• honę́ną on
• delgai beyaz
• delzen siyah
• delk’oz kırmızı
• deltthok sarı
• į́le hayır
• selatth’elé parmağım
• nelatth’elé parmağın
• belatth’elé parmağı
• sekwihonelteni öğretmen
• Dene t’á edlahodi ʔá? Bu Denesulinecede nasıl denir?
• Dene t’á seł yanełti walí ósą́? Benimle Denesulinece konuşabilir misin?