Noam Chomsky

Noam Chomsky
Noam Chomsky, 1928 yılında Philadelphia'da yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Dil alanında Zellig Harris'in etkisinde kalan Chomsky, Pensilvanya Üniversitesi'nde matematik ve felsefe eğitimi görerek "Felsefe doktoru" ünvanı almasına rağmen, çalışmalarının büyük bölümünü 1951-1955 yılları arasında Harvard Üniversites'nde tamamlamıştır. 1955 yılından beri Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde ders veren Chomsky, 1976 yılından beri enstitü profesörü olarak görev yapmaktadır.
20. yüzyılın en önemli ve en etkili dil bilimcilerinden olan Noam Chomsky, dil eğitimini deneysel (ampirik) davranışsallığıyla Amerikan dilbilimine 1930'lu ve 40'lı yıllarda damgasını vuran Leonard Bloomfield ve dil alanında yaptığı çalışmalardan ziyade siyasi tutumuyla takdir ettiği Zellig Harris'den almıştır.
Chomsky, dilbilimindeki uzmanlığıyla, "dil"in yapısal özelliğinden çok daha fazlasına sahip olduğunu göstermiştir. Chomsky, ayrıca dile yeni bir anlayış getirerek, dili özgürce kullanmanın ve yaratıcılığın edinilecek bir şey olmadığını, tam tersine insanda doğuştan var olan bir üstünlük olduğunu belirtmiştir. Chomsky dil formasyonu konusunda yapısalcı bir yaklaşım benimsemiştir. Bu yaklaşım dili incelerken dili kullanmanın, bir kültürün parçasıyken o kültürü incelemenin imkansızlığını kabul ve temsil eder. Bu görüşteki bazı isimler arasında Jacques Derrida gibi postyapısalcılar ve Claude Levi-Strauss sayılabilir.
Chomsky'nin ilk kitabı olan "Sözdizimi Yapıları" (Syntactic Structures) 1957 yılında yayınlanmıştır. Çağdaş yapısal dilbilimi kuramcılarının savundukları tezleri eleştiren bu kitap, o zamana kadar gelmiş dilbilim kuramlarının yeniden düşünülmesi gerektiğini ortaya koymuştur.
1960'lı yıllarda Amerika aleyhtarı olarak faal bir şekilde eylemlere katılan Chomsky, Vietnam savaşına karşı yapılan gösteri ve yürüyüşlerde aktif olarak yer aldı. O dönemde Amerika aleyhinde yazdığı yazılar tepki çekmesine rağmen, büyük kiteleler tarafından tanınmasında etkili oldu.
1960'lı yılların ortalarında dilbilim üzerine yaptığı çalışmalarla yükselen bir değer olan Chomsky, Amerika'nın Vietnam savaşındaki tutumuna eleştirel bir yaklaşım getirmesi ve karşı çıkmasıyla çalışma arkadaşlarını bir hayli şaşırtmıştır. 1966 yılında yazdığı "Entellektüellerin sorumluluğu" adlı denemesinde, "Birleşik Devletler, gücünü ve sınırsız denetimini mümkün olabildiği kadar genişletmeyi kendine hak görüyor" diyerek Amerika'nın Çinhindi'ndeki politikasını eleştirmiştir.
O dönemden başlayarak, dilbilim alanındaki çalışmalarını sürdürmekle birlikle, Birleşik Devletlerin dış politikasına ve medyaya eleştiri getiren en tanınmış aydınlardan biri haline gelen Chomsky, Amerika'nın 1975 yılında Vietnam'dan çekilmesiyle birlikte kendini kitap ve makale yazmaya adadı. Bu dönemde verdiği tüm eserler değerli olmakla birlikte, aralarından bazıları özellikle dikkatleri çekti. 1979 yılında Edward Herman ile birlikte kaleme aldığı iki ciltlik "İnsan Haklarının Siyasal Ekonomisi" (The Political Economy of Human Rights) adlı kitabı Endonezya'nın Doğu Timor'a karşı yaptığı savaşa, Kamboçya'da Pol Pot'un yükselişine ve Latin Amerika'daki kanlı diktatörlük rejimine Amerika'nın verdiği desteği ortaya koyuyordu.
1980'li yıllarda da Amerika'nın dış politikasını kıyasıya eleştiren eserler vermeye devam eden Chomsky, Birleşik Devletler ordusunun Haiti ve Bosna'ya yaptığı çıkartmaları ve Birleşmiş Milletlerin Bosna'ya karşı uyguladığı silah ambargosunu da eleştirmiştir.
Medyayı da devletin siyasi tutumunu sınırsızca desteklediği için eleştiren Chomsky'nin kendisi de özellikle sağ kesim tarafından komunizme karşı çok yumuşak bir tutum içerisinde olduğu ve tüm enerjisini Amerikan politikası ile Amerikan politikası yüzünden kurban durumuna düşen kimseler için harcadığı gerekçesiyle eleştirilmiştir.

Anarşistlerin büyük bir bölümünün "Direkt müdahalenin" anaşist politikacılar tarafından uygulanabilecek tek yöntem olduğunu savunmasına rağmen, Chomsky anarşizmin siyasi felsefesinin belirli bir takım politik taktikler dikte ettiğine inanmamaktadır. Amerikan Demokratik Sosyalistleri'nin bir üyesi olan Chomsky bu görüşünü şöyle savunmaktadır:

"En basit anarşik fikir, bir otoritenin yasallığını ispat etmesidir. Eğer yasallığını ispat edemiyorsa, elenmelidir. Bazen bir otorite sistemi kendini haklı çıkartabilir. Ancak haklı çıkartamazsa ve yeterli derece önemliyse bunun altını kazımanız gerekir. Bu tamamen o andaki koşullara bağlıdır. Anarşizmin içinde size nasıl ilerleyeceğinizi söyleyen bir şey yoktur."

Chomsky, 80'lerden itibaren iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle medya alanına daha çok eğilmeye başlar. 1988'de Edward S. Herman'la birlikte yazdığı "Medya Halka Nasıl Evet Dedirtir: Kitle İletişim Araçlarının Ekonomi Politiği adlı kitabı yayımlar. Chomsky, bu tarihten itibaren Antimedya hareketin en önemli temsilcilerinden biri haline gelir.
Massachusetts, Pennsylvania, Georgetown, Buenos Aires, McGill, Cambridge, Rovira Virgili, Tarragona, Columbia, West Ontario, Toronto, Harvard, Calcutta, Pisa üniversiteleri gibi birçok üniversiteden onursal ödüller alan Noam Chomsky, Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi ve Ulusal Bilim Akademisi başta olmak üzere ABD'de ve yurtdışında birçok başka meslek örgütünün ve kurumun da üyesidir.
Prof. Chomsky, Amerikan Psikoloji Derneği'nin "Seçkin Bilimsel Katkılar Ödülü", "Temel Bilimlerde Kyoto Ödülü", "Helmholtz Madalyası", "Dorothy Eldridge Barış Ödülü", Bilişim dalındaki "Ben Franklin madalyası" gibi ödüllerin de sahibidir.

Noam Chomsky'nin Türkiye'de yayınlanmış olan kitapları

Medya Denetimi, Tümzamanlar yayınları, 1993
Demokratik İdeallerin Çöküşü, Pınar yayınları, 1997
Soğuk Savaş Ve Üniversite, Kızılelma yayınları, 1998
Medya Halka Nasıl Evet Dedirtir, Minerva yayınları, 1999 (Edward S.Herman- NoamChomsky)
Terörizm Efsanesi, Ayraç yayınları, 1999
ABD Terörü /Terörizm Kültürü, Pınar yayınları, 2000
Dünya Düzeni Eskisi Yenisi, Metis yayınları, 2000
Halkın Sırtından Kazanç / Neoliberalizm Ve Küresel Düzen , OM Yayınevi, 2000
Sam Amca Ne İstiyor, Minerva Yayınları, 2000
Terör Ne Terörist Kim I, Ütopya yayınları, 2000
Yeni Dünya Düzeninde Yalanlar Ve Gerçekler, Sarmal Yayınları, 2000
Sömürgecilikten Küreselleşmeye, Ütopya yayınları 2001
Amerikan Müdahaleciliği, Aram yayınları, 2001
Demokrasi Gerçek Ve Hayal, Pınar yayınları, 2001
Dil Ve Zihin, Ayraç yayınları, 2001
Amerikan Muhalifleri Konuşuyor, Aykırı yayınları, 2002 (Noam Chomsky/Micheal Albert/Howard Zinn/Barbara Ehrenreich/Bell Hooks/Manning Marable/Seyfi Öngider)
Batı'nın Yeni Standartları, Everest yayınları, 2002
11 Eylül, OM yayınları, 2002
Terör Ne Terörist Kim II, Ütopya Yayınları
Medya Gerçeği, Tümzamanlar yayınları
Düşmanını Arayan Savaş, Everest yayınları
Düşük Yoğunluklu Demokrasi Yeni Dünya Düzeni Ve Yeni Politik Güçler, Alan Yayıncılık, Noam Chomsky/Samir Amin

Noam Chomsky ve Zihinsel Bir Fenomen Olarak Dil!

7 Aralık 1928 tarihinde doğan, modern dilbilimin kurucularından ve dünyanın önde gelen fikir insanlarından biri olan Avram Noam Chomsky’nin öncü niteliğindeki çalışmaları, 60 yıldan beri, dil üzerine çalışmalar yapan insanları etkilemiş, onlara ilham vermiş ve kimi zaman fikir ayrılıklarına düşmelerine neden olmuştur.

Dil Yetisi!

Chomsky’nin insanlığa yaptığı katkılardan belki de en önemlisi, dilin biyolojik temelli olduğu fikrini ortaya atması olmuştur. Tüm insanlarda ortak olan bu temel, bireysel anlamda çeşitliliği belirli sınırlar dahilinde mümkün kılmaktadır. Bir çocuğun, en basitinden, günlük dile maruz kaldığını düşündüğümüzde, en azından bir dil öğrenmemesi mümkün değildir; tıpkı kuru bir süngerin tüm suyu emeceği gibi. Fakat süngerlerin aksine insanlar, bir dilin doğal yapısında bulunan bazı kısıtlamalar ile karşılaşır.

Kelimeler, sadece zincirdeki boncuklar değildir; hiyerarşik olarak dizilmişlerdir. İngilizce’de “The story about elephants is funny” cümlesi ile “The story about elephants are funny” cümlelerinin farklı anlamlara gelmelerinin nedeni işte bu hiyerarşidir. Bu hipoteze göre, tüm dil bilgisi kurallarının doğrusal olarak bulunduğu bir dil olamaz. Şimdiye kadar da böyle bir dil bulunamamıştır. Tabi ki arada tek tük aykırı durumlar ortaya çıkacaktır, fakat bir bütün olarak hiçbir dil, tamamen doğrusal olarak tanımlanan kurallardan oluşmaz.

İnsan Psikolojisinin Bir Parçası!

Chomsky dili zihinsel bir fenomen olarak görür, yani dil bilincimizin bir parçasıdır. Bu konuyla ilgili akla gelen ilk soru “insanlar dili edinmeye başlarken ilk olarak hangi durumlar meydana gelir?” olmuştur. Hiyerarşi, bu başlangıç durumlarından biridir. Örneğin bir çocuğu ele alalım. Çocuk, dil edimi gerçekleşmeye başladığında, tüm dil bilgisi kurallarının hiyerarşik olarak düzenlendiğini düşünecektir. Bu edimi bilinçli olarak değil, otomatik olarak gerçekleştiririz, ta ki dilbilim dersleri alana dek! Chomsky’e göre, olası insan gramerlerinin alanı sınırlıdır ve asıl görev de bu alanı betimlemektir. Buna dayanarak, dilin tüm karmaşık özellikleri incelendiğinde, dil ediminin nasıl mümkün olduğu açıklanabilir.

Kelimelerin Anlamı!

Chomsky’nin dilbilimsel yaklaşımı, dile matematiksel yaklaşımlardan esinlendiği için büyük kısmı kurallara dayanan bir yapıya sahiptir. Bu yaklaşım, cümlelerin nasıl üretildiğini açıklamaya çalışması yönünden “üretici dil bilgisi” olarak adlandırılır. Chomsky ayrıca anlamın doğasına ilişkin felsefi bir bakış açısı geliştirmiştir. Dönemin ünlü anatilik felsefecilerinden Hilary Putnam ve Willard van Orman Quine gibi isimlerle yoğun tartışmalara girmiştir. Çalışmalarında, hiçbir zaman bir fikre körü körüne bağlanmamıştır. Dil felsefesine yaptığı katkılara baktığımızda da şuna tanık oluruz: Chomsky, zihinsel yapılara ve süreçlere dayanarak, anlamın, sadece kelimelerin mevcudiyete işaret etmesi demek olmadığını söylemiştir.

Mevcut Durum ve Chomsky’nin Etkileri!

Dil yaklaşımı ile bol övgüler almış olan Chomsky, ciddi eleştirilerle de karşılaşmıştır. Birçok bilim insanı, dil edimini, insanın kavramlar arasında benzerlik ilişkisi kurarak genelleme yapabilmesi ile açıklamaktadır. Chomsky’nin dile olan yaklaşımı hala tartışma konusu ama onun dil çalışmaları adına oldukça önemli olduğu da bir gerçek. Dil yaklaşımlarının neredeyse hepsi Chomsky ile öyle veya böyle bir ilişki içerisindedir. Yaklaşımı yıllardır yol gösterici bir nitelik taşıyan Chomsky, halen daha üretken ve dünyanın dört bir tarafında dersler veren aktif bir dilbilimci. Fakat günümüzde üzerine düştüğü konu tüm hayatı boyunca çalıştığı alandan biraz farklı zira bir siyasal muhalif olarak çalışmalar yapıyor. Kendi alanında uzman olduğu gibi, sosyal ve toplumsal olaylarla da yakından ilgili.

Kaynak: OUPblog (6 Aralık 2016)