Hayvan Hakları Evrensel Beyannamesi

Hayvan Hakları Evrensel Beyannamesi

Yaşamın tek olduğunu, yaşayan bütün canlıların ortak bir kökeni olduğunu ve türlerin evrimi yönünde farklılaştığını, yaşayan bütün canlıların doğal haklara sahip olduğunu ve sinir sistemi olan her hayvanın kendine özgü hakları bulunduğunu, bu doğal hakların küçümsenmesi ve hatta kolayca göz ardı edilmesinin doğa üzerinde ciddi zararlar doğuracağını ve insanoğlunun hayvanlara karşı suç işlemesine sebebiyet vereceğini, türlerin birlikte olmasının diğer hayvan türlerinin yaşama hakkının insanoğlu tarafından tanınmasını ifade edeceğini, insanoğlu tarafından hayvanlara saygı gösterilmesinin bir insanın bir diğerine gösterdiği saygıdan ayrı tutulamayacağını dikkate alarak, ilan edilir ki;

Madde 1
Bütün hayvanlar biyolojik denge kavramı içerisinde varolmak bakımından eşit haklara sahiptir.

Madde 2
Bütün hayvanlar saygı gösterilme hakkına sahiptir.

Madde 3
1. Hayvanlara kötü muamele edilemez veya zalimane davranışlarda bulunulamaz.
2. Eğer bir hayvanın öldürülmesi gerekiyorsa, bu bir anda, acısız ve korku yaratmaksızın yapılmalıdır.
3. Ölü bir hayvana saygıyla davranılmalıdır.

Madde 4
1. Vahşi hayvanlar yaşama hakkına ve kendi doğal çevrelerinde özgürce üreme hakkına sahiptirler.
2. Vahşi hayvanların özgürlüğünden uzun süreli alı konulması, avlanma ve balık tutma geçmiş zamana ait olup hangi sebeple olursa olsun vahşi hayvanların bu şekilde kullanımı hayati olmayıp, akis davranışlar bu temel hakka karşıdır.

Madde 5
1. Bir insanın desteğine ihtiyaç duyan her hayvan uygun beslenme ve bakımı görme hakkına sahiptir.
2. Hiçbir koşul atında terk edilemez veya adil olmayan bir şekilde öldürülemezler.
3. Her tür soy üretme ve hayvan kullanımında soyun fizyolojisine ve kendi türüne özel davranışlarına saygı gösterilmesi zorunludur.
4. Hayvanları içeren sergiler, gösteriler ve filmler hayvanların onuruna saygı göstermek zorunda olup hiçbir şekilde şiddet içeremezler.

Madde 6
1. Hayvanlar üzerine yapılan fiziksel ya da psikolojik acı çekmeye sebep olan deneyler hayvanların haklarının ihlalidir.
2. Soyu tükenen hayvanların ya da yok edilen bir hayvanın yerine yenisinin ikame edilmesi yöntemleri geliştirilmeli ve sistemli olarak devam ettirilmelidir.

Madde 7
Gereği olmayacak şekilde bir hayvanın öldürülmesini içeren her kanun ya da buna yol açan her karar yaşama karşı işlenmiş suç kapsamındadır.

Madde 8
1. Vahşi bir hayvan soyunun hayata kalma onurunu hiçe sayan her yasa ve böylesi bir harekete sebep olan her karar soykırıma eşdeğer olup soya kaşı işlenmiş suçtur.
2. Vahşi hayvanların katledilmesi ve üreme yumurtalarının kirletilmesi, yok edilmesi soykırım cürümüdür.

Madde 9
1. Hayvanların kendilerine özgü yasal statüleri ve hakları hukuk tarafından tanınmak zorundadır.
2. Hayvanların güvenliğinin koruma altına alınması hususu Devlet örgütleri düzeyinde temsil edilmelidir.

Madde 10
Eğitimden ve okullaşmadan sorumlu merciler, vatandaşlarına çocukluktan itibaren hayvanları anlamayı ve saygı göstermeyi öğrenmeleri için olanak sağlamak zorundadır.

Hayvan Hakları, resmi adıyla Hayvan Hakları Evrensel Beyannamesi, 15 Ekim 1978 tarihinde Paris'teki UNESCO Merkezi'nde düzenlenen bir tören ile ilan edilmiş olunup, bu metin, 1989 yılında Hayvan Hakları Birliği tarafından tekrar düzenlenerek 1990 yılında UNESCO Genel Direktörü'ne sunulmuş ve aynı yıl halka açıklanmıştır.


abolisyon/kölelik karşıtlığı:
istismarın, baskı ve esaretin bir biçiminin ya da reformunun topyekûn ortadan kaldırılışı.
Hayvan savunuculuğu:
Genel anlamda hayvanların çıkarlarının savunulmasıdır. Hayvan refahı ve hayvan hakları için yapılan çalışmaları kapsar.
Animal Liberation Front -Hayvan Özgürlüğü Cephesi- (ALF):
Bağımsız olarak hayvanlardan yana doğrudan eylemler düzenleyen, meselâ; deney laboratuarlarından hayvanları gizli/açık olarak olarak kurtarmak gibi eylemler düzenleyen bireyler tarafından kullanılan bir isim. Hayvanlara zarar vermeyi engelleyici ya da sona erdirici amaçlı mala/mülke zarar verme veya hayvan sömürüsü endüstrilerini ekonomik olarak zayıflatmaya yönelik eylemler sık sık başvurulan eylemlerdir. ALF’te üyelik, liderlik ya da yapılanma söz konusu değildir.
Hayvan hakları:
İnsan türünden olmayan hayvanların çıkarlarına işaret eder, bu çıkarlara acı çekmeme hakkı da dahildir, insan çıkarlarına gösterilen aynı itinayla karşılanmalıdır. İnsan türünden olmayan hayvanların da hakları ve içsel bir değerleri vardır; söz konusu hak ve değer hayvanların insanlar açısından ne şekilde kullanılabilir /faydalı olduğundan bağımsızdır.
Hayvan refahı:
Hayvanların sağlık anlamında refah durumuna ve kendilerine iyi davranılmasına işaret eder. Hayvan refahı duruşu anlamsız bir acı gözüyle bakılan olaylara karşı çıkarak hayvanların maruz bırakıldığı koşullar ve durumların iyileştirilmesi için çabalar; ancak genel anlamda insanların hayvanları kullanmasına karşı çıkmaz, gerekli ve meşru görülen hedefler uğruna hayvanlara verilen zarara itiraz etmez.
Kafes Tavukları:
Yumurta üretimi uğruna bir çok tavuğun aynı kafeste bulunduğu, ***** tıkış karanlık kafeslerde tutulup yumurtlatıldığı ve yumurta üretim seviyeleri düştüğünnde kesildiği türden tavuklara verilen isim.
Kafes tavuğu kafesleri:
küçük ve telli kafesler, binlerce kafes bir arada tutulur, bütün bu kafesler de geniş ve penceresiz bir oda içerisinde bulunur, her bir kafeste bir çok civciv bir arada bulunur. Kafes tavuğu kafeslerinde hayvanların kanatlarını açabileceği ya da hareket edebileceği kadar bir açık alan bulunmaz. Her bir tavuğun kişisel alamı bir defter yaprağından daha küçüktür.
Broyler tavuk:

Bu terim etleri için yetiştirilip öldürülen tavuklar için kullanılır. Bu hayvanlar doğalarının kendilerini dizayn ettiğinden 2 kat daha hızlı büyür, öyle hızlı büyürler ki kalpleri, ciğerleri ve bacakları artık vücutlarına destek olamaz.
Boğa kancası:
ayrıca fil kancası ya da ankus olarak da bilinir. Bu alet sirklerdeki filleri kontrol edip onlara gaddarlık yapmak için kullanılıyor.
Hadım edilme:
erkek hayvanın genitallerinin kesilmesi. Erkek buzağılar, domuz yavruları ve diğer hayvanlar hiçbir anestezi kullanılmadan bu çok büyük acı veren olayı yaşıyor.
Kognisyon/Biliş:
Bu kavram bilinç sahibi olma, zekâ, öz farkındalık, düşünce ve karar verme gibi mental süreçleri ifade eder.
Metalaştırma:
Canlı bir varlığın, bir prensibin ya da bir çevrenin çıkar elde etmek ya da diğer arzu edilen türden kazanımlar adına kullanılan, değiş tokuş edilen ya da tüketilen bir “nesne” haline dönüştürülmesidir.
Evcil hayvan:
Bu terim insanların evinde hayatlarını en çok paylaştığı hayvanları anlatır; meselâ; kediler, köpekler ve tavşanlar. Bir çok hayvan hakları savunucusu tarafından “pet “ sözcüğü daha çok tercih ediliyor.
Debarking:
Bir köpeğin ses tellerindeki dokunun hayvanın doğal havlamasını ortadan kaldırmak amacıyla manipüle edilmesi ya da alınması. Bu eylem bir köpeğin neden havlıyor olabileceğine dair sebeplere yoğunlaşmaz, müdahale sonra hayvan daha sessizce ya da hiç ses çıkmadan havlamaya devam edecektir. İngiltere’de bu tıbbi müdahale yasaklanmıştır, ABD’de ise yasal.
Gaga koparma:
Yavru kuşların gagalarının koparılması. Birkaç günlük civcivlerin ya da birkaç haftalık hindilerin gagaları giyotine benzer bıçaklarla 1/3 oranında kesilir, sebep olunan korkunç acı hayvanın düzgün şekilde yemesine, içmesine ve kendisini gagasıyla dürtmesine engel olur.
Tırnaksızlaştırma:
Bir kedinin tırnaklarının tıbbi olarak alınması. Bu acı verici prosedür birinci ekleme kadar ayakların kesilmesi prosedürüne benziyor. İyileşme süreci de acı verir, kedi sonuçra yürümeye devam etmek ve patileriyle tuvalet kabını kullanmak zorundadır. İngiltere’de ve diğer ülkelerde insanlık dışı ve yasa dışı kabul edilen bu pratik ABD’de oldukça yaygın.
Doğrudan eylem:
Bir çok protesto ve aktivizm biçimiyle ilgili genel bir terim. Bu eylemler protestolardan boykotlara, broşür dağıtmaktan gizli ya da açık hayvan kurtarma eylemlerine dek değişebilir.
Diseksiyon:
Hayvanın iç yapısını ya da dokularını incelemek adına ölü bir hayvanın vücudunu açmak ya da hayvanın kısımlarını birbirinden ayırma eylemi. Günümüzde ortaokul ve liselerde yaygındır; ama öğrenciler de artık daha sık bu duruma muhalefet edip alternatifler talep ediyor.
Draize testi:
Ev ve kozmetik ürünleri adına yapılan göz tahrişi testi. Bu deneyde tavşanların gözlerine damla damlatılır, hayvanda körlük, ülser ve diğer hastalıklar meydana gelir. Hayvanlar deney sonunda öldürülürler.
Kulak koparma:
Kulak dir dursun diye hayvanın kulaklarının büyük bir kısmının alındığı gereksiz ve acı verici bir kozmetik müdahaledir. İngiltere’de ve diğer ülkelerde yasak olsa da ABD’de hem yasaldır hem de yaygındır.
Sömürü:
Bir insanın zevki ya da keyfi için ( hayvanlar söz konusu olduğunda meselâ gıda, giysi, araştırma, eğlence için) bir başka canlının hem kendisine zarar veren şekilde, hem de adaletsizce kullanılması eylemidir.
Ötenazi:
Hayvanın iyiliği için ya da sırf merhamet duygusuyla son derece hasta ya da yaralı bir hayvanın ölümüne izin verme ya da o hayvanı öldürme eylemi. Ancak terim, özellikle barınaklardaki sağlıklı hayvanların da öldürülmesi eylemi için de kullanılıyor.
Fabrika çiftçiliği :
Endüstriyel ve büyük ölçekli et, süt ve yumurta üretimi sistemine verilen isimdir. Bu üretimde en aşırı esaret örnekleri ve akla gelmeyecek en insanlık dışı zulümler standart bir özellik taşırlar.
Foie gras:
yağlı ciğer diye çevriliyor. Foie gras inanılmaz zulümlerin ürünüdür. Yavru ördeklere günde iki ya da üç kez çok büyük oranda yem verilir, metal borularla boğazlarından aşağı bu yemler zorla yutturulur. Birkaç hafta içerisinde bu hasta ve işkence görmüş hayvanların ciğerleri normal boyutlarının 10 katı büyümüş olur, bunun sonucu olarak da ördekler insan tüketsinler diye öldürülür, ciğerleri de yemekte kullanılır.
Zorla tüy dökme:
Yumurta endüstrisi yumurta üretimi düşünce hayvanları günler boyunca , hatta 2 haftaya kadar yemsiz bırakarak hayvanların tüy dökmesine sebep olur. Tüy dökmenin ardından yumurta üretimi artar.
Free-range:
Bu isim hayvanların doğal ve mutlu bir şekilde yaşadığının kabul edildiği tavuk ve yumurta çiftliklerini anlatmak için kullanılan bir etiket ve tanımdır. Gerçekte ise free-range iyi düzenlenmiş bir etiket değildir, bu hayvanların çoğu hem esirdir, hem de hayatlarının sonuna dek kötü hayat koşulları içerisinde yaşarlar.
Doğum kasası:

Küçük metal kasa. Bu kasalarda anne domuzlar yetişkinlik hayatının tamamını geçirir, sağa sola dönecek yeri bile olmadan yaşar.

Av sabotajı:

Hayvanları düdük kullanarak, ya da kovalanan hayvanın kokusunu maskeleyerek, gürültü yaparak veya yön şaşırtarak organize av eylemlerini kasti olarak sabote etme eylemidir. İnsanların yasa dışı av eylemlerine müdahale edilerek hem bu durum belgelenir hem de av girişimleri engellenir.


Kaynak: hayvanozgurluguhareketi

Madde 1

Bütün hayvanlar yaşam önünde eşit doğar ve aynı var olmak hakkına sahiptir.

Madde 2

1Bütün hayvanlar saygı görme hakkına sahiptir.

2.Bir tür hayvan olan insan,öbür hayvanları yok edemez,bu hakkı çiğneyerek onları

sömüremez,bilgilerini hayvanların hizmetine sunmakla görevlidir.

3.Bütün hayvanların insanlarca gözetilme,bakılma ve korunma hakları vardır.

Madde 3

1.Hiçbir hayvana kötü davranılmaz,acımasız ve zalimce işlem yapılamaz.

2.Bir hayvan öldürülmesi zorunlu olursa;bu bir anda,acı çektirmeden ve

korkutmadan yapılmalıdır.

Madde 4

1.Yabani türden olan bütün hayvanlar,kendi özel ve doğal çevrelerinde, karada,

havada veya suda yaşama ve üreme hakkına sahiptir.

2.Eğitim amacı ile olsa bile,özgürlükten yoksun kılmanın her çeşidi bu hakka

aykırıdır.

Madde 5

1.Geleneksel olarak insanların çevresinde yaşayan bütün hayvanlar uyumlu biçimde

türüne özgü yaşam koşulları ve özgürlük içinde yaşama ve üreme hakkına sahiptir.

2.İnsanların kendi çıkarları için bu uyumda ya da bu koşullarda yapacakları her

türlü değişiklik bu haklara aykırıdır.

Madde 6

1.İnsanların yanlarına aldıkları bütün hayvanlar, doğal ömür uzunluklarına uygun

sürece yaşama hakkına sahiptir.

2.Bir Hayvanı Terk Etmek Acımasızca ve insanlık dışı Bir Davranıştır.

Madde 7

Bütün çalışan hayvanlar iş süresinin yoğunluğunun sınırlandırılması,onarıcı ve

güçlerini artırıcı beslenme ve dinlenme hakkına sahiptir.

Madde 8

Hayvanlarda fiziksel ya da psikolojik bir acı çektiren deneyler yapmak, hayvan

haklarına aykırıdır.Tıbbi bilimsel,ticari ve başka biçimlerdeki her türlü deneyler

için de böyledir.

Madde 9

Hayvan beslemek için yetiştirilmişse;bakılmalı,barındırılmalı,taşınmalı,ölümü de

korkutmadan ve acı çektirmeden yapılmalıdır.

Madde 10

1.Hayvanlardan insanın eğlencesi olsun diye yararlanılmaz.

2.Hayvanların seyrettirilmesi ve hayvanlardan yararlanılan gösteriler hayvan

onuruna aykırıdır.

Madde 11

Zorunluluk olmaksızın bir hayvanın öldürülmesi demek olan her davranış,bir

"biocide" yani yaşama karşı suçtur.

Madde 12

1 Çok sayıda yabani hayvanın öldürülmesi demek olan her davranış bir "genocide"

yani türe karşı suçtur.

2.Doğal çevrenin kirletilmesi ve yıkılıp yok edilmesinin sonu "genocide",soykırıma

varır.

Madde 13

1.Hayvanın ölüsüne de saygı göstermek gerekir.

2. Hayvan haklarına saldırıyı göstermek amacı gütseler bile hayvanların

öldürüldüğü şiddet sahneleri sinema ve televizyonlarda yasaklanmalıdır.

Madde 14

1.Hayvanları savunma ve koruma kuruluşları,hükümet düzeyinde temsil

olunmalıdır.

2.Hayvan hakları da insan hakları gibi yasa ile korunmalıdır.