Takrir-i Sükun Kanunu (Huzurun Sağlanması Kanunu)

Takrir-i Sükun Kanunu

Takrir-i Sükûn Kanunu, Şeyh Said Ayaklanmasından (1925) sonra kabul edilen ve hükümete olağanüstü yetkiler tanıyan yasa.

Şubat 1925 ortalarında başlayan Şeyh Said Ayaklanması üzerine, Cumhuriyet Halk Fırkası grubunda ayaklanmayla ilgili gereken önlemleri almamakla suçlanan Fethi Bey (Okyar) hükümeti istifa etti ve yerine İsmet Paşa (İnönü) başkanlığında yeni bir hükümet kuruldu. İsmet Paşa hükümetinin ilk karan, Takrir-i Sükûn Kanunu tasarısını meclise sunmak oldu; tasarı 4 Mart 1925’te yasalaştı.

Yasaya göre, hükümet “gerici” , “isyancı” ve “ülkenin sosyal düzeni ile huzur ve sükûnunu ve güvenlik ve asayişini bozan ya da bozmaya yeltenen” bütün kuruluşları ve bu doğrultudaki yayınları, cumhurbaşkanının onayıyla yasaklamaya yetkili kılmıyordu. Ayrıca bu tür girişimlerde bulunanların İstiklal Mahkemeleri’nde yargılanması öngörülüyordu. Yasanın geçerlik süresi iki yıldı.

Takrir-i Sükûn Kanunu’nun kabulünden sonra hükümet, ayaklanmayla dolaylı ya da dolaysız bağları gerekçe göstererek muhalefete karşı harekete geçti. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı (TpCF) destekleyen gazetelerle sol eğilimli dergi ve gazeteler kapatıldı. Aynca iktidara muhalif olduğu bilinen Ahmet Emin (Yalman), Ahmet Şükrü (Esmer) ve Suphi Nuri (İleri) gibi gazeteciler Şark İstiklal Mahkemesi’nde yargılandılar. Bu gazeteciler bir süre sonra serbest bırakıldılarsa da, Ankara İstiklal Mahkemesi’nde yargılanan Hüseyin Cahit (Yalçın) mahkûm oldu ve Çorum’da süresiz sürgün cezasına çarptırıldı. Bu arada TpCF Takrir-i Sükûn Kanunu’na dayanılarak 3 Haziran 1925’te kapatıldı. Ülkenin bütün muhalefet odaklarının sindirilmesiyle koyu bir tek partili rejim başladı. Serbest tartışma ve eleştiriyi yok eden baskıcı bir ortama geçildi. 2 Mart 1927’de yeni bir yasa çıkarılarak iki yıl daha uzatılan Takrir-i Sükûn Kanunu, 4 Mart 1929’da kendiliğinden yürürlükten kalktı.

Takrir-i Sükun Kanunu

Takrir-i Sükun Kanunu (Güncel Türkçesi: Huzurun Sağlanması Kanunu) 3 Mart 1925'te TBMM'de kabul edildi. Hükümete olağanüstü yetkiler veren Takrir-i Sükun Kanunu ile Kasım 1924 ortalarında "dinsel gericilik" tehlikesine karşı Başbakan İsmet İnönü sıkıyönetim ilan edilmesini istedi. Ancak Meclis'te bu isteğini kabul ettiremeyince istifa etti ve yerine ılımlı kişiliğiyle tanınan Fethi Okyar) başbakanlığa getirildi. 1925 Şubat ortalarında Şeyh Said İsyanı patlak verince, Doğu Anadolu'da hemen sıkıyönetim ilân edildi. Fethi Bey düşürüldü ve yeni hükümeti 3 Mart'ta İsmet Paşa kurdu. Yeni hükümet ilk iş olarak Takrir-i Sükûn Kanunu'nu Meclis'ten geçirdi ve biri isyan bölgesinde, öteki "Ankara" adını taşımakla birlikte yurdun geri kalan bölgelerinde çalışmak üzere iki de İstiklal Mahkemesi kurulmasını kararlaştırdı. Diğer taraftan ordu birlikleri harekete geçirildi. Yapılan plânlı askerî harekât ile, isyancılar dağıtılıp, elebaşıları yakalandı. Suçlu oldukları hükümet tarafından iddia edilenler İstiklâl Mahkemelerinde yargılandılar. Suçlu görülenler çeşitli cezalara çarptırıldılar. Yapılan soruşturmada isyancıların bir kısmına Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'na mensup oldukları itiraf ettirildi. Bunun üzerine memleketteki tek muhalefet partisi de 3 Haziran 1925'te hükümet kararı ile kapatılarak, cumhuriyet rejimine yönelen önemli bir tehlikenin ortadan kaldırılmış olduğu iddia edildi.
3 maddeden oluşan Takrir-i Sükun Kanunu'nun 1. maddesi şöyleydi:

• İrtica ve isyana ve memleketin nizam-ı içtimaisi (toplumsal düzen) ve huzur ve sükûnu ve emniyet ve asayişini ihlale bais (bozmaya yönelik) bilumum teşkilât ve tahrikat ve teşvikat ve neşriyatı ( örgütlenmeleri, kışkırtmaları, yüreklendirmeleri ve yayınları), hükümet reisi cumhurun tasdikiyle ve re'sen ve idareten man'e mezundur (kendi başına yasaklamaya yetkilidir). İş bu ef'al erbabını (bu eylemleri işleyenleri) hükümet İstiklâl Mahkemesi'ne tevdi edebilir.