İslâm Hukukunun Özellikleri
Ziyaretçi
İslâm Hukukunun Özellikleri
İslâm hukukunun kendine has birçok özelliği vardır. Bunlardan bir tanesine (ilâhî oluşu) yukarıda temas etmiştik. Diğerleri ise tedriç, nesh ve kolaylık üst başlıkları halinde ifade edilebilir.Tedriç, hukukî öğretilerin belli bir zaman dilimi içine yayılarak tamamlanması anlamına gelir. Genel çerçevede geçerli olan bu husus, özel yani tek tek meseleler için de geçerlidir. Nitekim zekâtın farz, içki ve faizin haram kılınışı hep bu şekilde olmuştur. Burada gerek insan, gerekse toplum psikolojisi nazara alınmıştır. Hz. Âişe Validemizin şu sözü, konumuzla ilgisi olması açısından çok önemlidir: "Eğer içki bir defada haram kılınmış olsaydı, bu emri çokları dinlemezdi."
Nesh, daha önce verilen bir hükmü kaldırmak ve yerine yeni bir hüküm koymak anlamına gelir. Aslında bu tedriciliğin ayrı bir boyutu sayılabilir. Kur'ân nesh gerçeğini "Biz, bir ayetin hükmünü yürürlükten kaldırır veya onu unutturursak mutlaka daha iyisini veya benzerini getiririz. Bilmez misin ki Allah her şeye kadirdir" (Bakara, 2/106) ayetiyle bildirir. Nesh hem Kur'ân ayetleri, hem de Hz. Peygamber'in söz, fiil ve takrirlerinde geçerlidir. İslâm tarihi boyunca, neshe itiraz eden ulemanın varlığı inkâr kabul etmez bir gerçektir. Fakat, onların itirazlarına göstermiş olduğu gerekçelere bakıldığında, her iki kesim arasındaki ihtilafın lafzî olduğu görülür. Onların anlayışlarına göre nesh yoktur ama âmm'ın tahsisi, mutlak'ın takyidi vardır. Hakikatte bu neshin bir başka şekilde tesmiyesinden ibarettir. Konu ile ilgili Şatıbî'nin Muvafakat'ında ve Zerkanî'nin Menahilü'l-îrfan adlı eserinde detay bilgileri bulmak mümkündür.
Kolaylık, Allah'ın rahimiyet ve rahmâniyetinin ayrı bir göstergesidir. Ümmet-i Muhammed'in (sav) maslahatının gözetilmesi, hayatın yaşanabilirliğinin ifadesi diyebileceğimiz kolaylık ilkesini, gerek İslâm hukuku öğretilerinin bütününde, gerekse onların vaz'ediliş keyfiyetinde görmemiz imkân dahilindedir. Yalnız bu, İslâm'ın belirlemiş olduğu hayat felsefesi ve dünya görüşüne zıt olan şeyleri kabul anlamında değildir ve olamaz. Bu yüzden çeşitli asrî yaklaşımlar, İslâm dışı şeyleri tabiî, zarurî olgu dese hatta onları sosyal, iktisadî, kültürel hayatın " olmazsa olmaz"şart kabul etse de, İslâm onları " kolaylık" deyip kabul etmez, edemez. İslâm da esas olan, külli kaideler ile çerçevesi belli edilen sınırın dışına taşmamaktır. Tarihe müdahil olmaktır. Tarihin şekillenmesinde özne rolü oynamaktır. İslâm'a rağmen genel kabul gören anlayışların kabulü, Müslüman'ı ve dolayısıyla Müslüman toplumu " nesne, mef'ul" makamına oturtur.
Sponsorlu Bağlantılar
Nesh, daha önce verilen bir hükmü kaldırmak ve yerine yeni bir hüküm koymak anlamına gelir. Aslında bu tedriciliğin ayrı bir boyutu sayılabilir. Kur'ân nesh gerçeğini "Biz, bir ayetin hükmünü yürürlükten kaldırır veya onu unutturursak mutlaka daha iyisini veya benzerini getiririz. Bilmez misin ki Allah her şeye kadirdir" (Bakara, 2/106) ayetiyle bildirir. Nesh hem Kur'ân ayetleri, hem de Hz. Peygamber'in söz, fiil ve takrirlerinde geçerlidir. İslâm tarihi boyunca, neshe itiraz eden ulemanın varlığı inkâr kabul etmez bir gerçektir. Fakat, onların itirazlarına göstermiş olduğu gerekçelere bakıldığında, her iki kesim arasındaki ihtilafın lafzî olduğu görülür. Onların anlayışlarına göre nesh yoktur ama âmm'ın tahsisi, mutlak'ın takyidi vardır. Hakikatte bu neshin bir başka şekilde tesmiyesinden ibarettir. Konu ile ilgili Şatıbî'nin Muvafakat'ında ve Zerkanî'nin Menahilü'l-îrfan adlı eserinde detay bilgileri bulmak mümkündür.
Kolaylık, Allah'ın rahimiyet ve rahmâniyetinin ayrı bir göstergesidir. Ümmet-i Muhammed'in (sav) maslahatının gözetilmesi, hayatın yaşanabilirliğinin ifadesi diyebileceğimiz kolaylık ilkesini, gerek İslâm hukuku öğretilerinin bütününde, gerekse onların vaz'ediliş keyfiyetinde görmemiz imkân dahilindedir. Yalnız bu, İslâm'ın belirlemiş olduğu hayat felsefesi ve dünya görüşüne zıt olan şeyleri kabul anlamında değildir ve olamaz. Bu yüzden çeşitli asrî yaklaşımlar, İslâm dışı şeyleri tabiî, zarurî olgu dese hatta onları sosyal, iktisadî, kültürel hayatın " olmazsa olmaz"şart kabul etse de, İslâm onları " kolaylık" deyip kabul etmez, edemez. İslâm da esas olan, külli kaideler ile çerçevesi belli edilen sınırın dışına taşmamaktır. Tarihe müdahil olmaktır. Tarihin şekillenmesinde özne rolü oynamaktır. İslâm'a rağmen genel kabul gören anlayışların kabulü, Müslüman'ı ve dolayısıyla Müslüman toplumu " nesne, mef'ul" makamına oturtur.
