Alaşımlar - Pirinç

Pirinç
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Sponsorlu Bağlantılar

Pirinç, bakıra çinko katılarak elde edilen sarı renkteki alaşımların genel ismi. Pirinçte bulunabilen diğer bazı elementler, kalay, kurşun, nikel, mangan, demir, alüminyum, arsenik, antimon ve fosfordur. Mangan ihtiva eden bazı pirinçlere tunç da denilmektedir. Aslında tunç (veya bronz) bakır-kalay alaşımıdır.
Pirinç milattan önceki devirlerde dahi bilinmektedir. Günümüze kadar ulaşan en eski pirinç malzeme, kalamin pirincidir.

Alaşımlarının Özellikleri
Pirinç oldukça sert ve kolay işlenebilen bir malzemedir. Dövülebilirliği bakır muhtevasına bağlıdır. % 55'ten az bakır ihtiva eden beyaz pirinçler, kolay işlenemez. Bunlar ancak toz haline getirilerek sert lehim işlemlerinde kullanılma sahası bulurlar. Dövülebilir pirinçler ise genellikle % 62'nin üzerinde bakır ihtiva eden ve soğuk olarak işlenebilen alfa pirinçleri ile daha az bakır ihtiva eden ve sıcak işlem gerektiren beta pirinçleridir. Alfa pirinçleri üstün soğuk işlem özelliklerine sahip olup cıvata, pim ve vida yapımında yaygın olarak kullanılır. Beta pirinçleriyse daha az sünek, fakat daha dayanıklıdır. Bunlar bilhassa musluk vanası, kapı ve pencere kolu ve bazı bağlantı parçalarının imalinde kullanılır.
Üçüncü grup pirinçler diğer elementlerle özellikleri geliştirilen alaşımlardır. Mesela, alüminyumlu pirinçler korozyona karşı dayanıklıdır. Kurşunlu pirinçler kolay işlenir. Kalaylı pirinçler ise deniz suyunun korozif etkisine karşı dirençlidir.
Bakır kırmızı renkli bir metaldir. Çinko katılarak rengi açılır. Pirinçteki çinko yüzdesi arttıkça renk, kırmızıdan altın sarısına doğru yaklaşır. Pirincin renginden çinko muhtevası tahmin edilebilir.

Çeşitleri
Amiral Pirinç: 30% çinko ve 1% kalay ihtiva eder. Kalay çinkosuzlaşma tepkimesini engellemeye yardımcı olan bir elementtir.
Alfa Pirinç: %35'den az çinko içerir, eriyebilme özelliğine sahiptir, soğuk işlenebilir ve dövülebilir. Sadece bir faz içerir (Yüzey merkezli kübik kristal yapı).
Alfa-Beta Pirinci: İki fazlı pirinç olarak da adlandırılır. 35–45 % çinko ihtiva eder ve sıcak işlemeye uygundur. Hem alfa hem beta fazı içerir; beta fazı şekil merkezli kristal yapıya sahip olup alfa fazından daha sert ve güçlüdür. Alfa-beta pirinçleri genellikle sıcak işlemine tabi tutulurlar.
Alüminyum bazlı pirinç: Aluminyum korozyon dayanaklılığını arttırıcı olarak katkı sağlar.
Beta pirinç: 45–50 % çinko ihtiva eder, sadece sıcak olarak işlem görür, ve daha sert, güçlü olmasıyla döküm için uygundur.
Ortak pirinç veya perçin pirinci: 37% çinko içerir, ucuz ve soğuk işlemeye uygundur.
Yüksek bakır oranlı pirinç: 65% bakır ve 35% çinko içerir, yüksek çekme kuvvetine sahip olup yay, cıvata ve perçin yapımında yaygın olarak kullanılır.
Kurşunlu pirinç: Alfa beta pirinç alaşımına kurşun eklenmesiyle elde edilir. Kurşun içermesinden dolayı işlenebilirliği artmıştır. (kolay talaş kaldırma olanağı sağlamıştır.)
Düşük çinko alaşımlı pirinç: 20% çinko içerip açık altın rengine sahiptir. Mükemmel sünek özelliğine sahip olup metal hortumları gibi esnek yerlerde tercih edilir.
Deniz mavisi pirinci: Amiral pirincine yakındır, 40% çinko ve 1% kalay içerir.
Kırmızı pirinç: CuZnSn alaşımı için verilen Amerikan terimidir. Ayrıca silah metali olarak da adlandırılır.
Beyaz pirinç: 50 % çinko içerir ve genel kullanım için çok kırılgandır.
Sarı pirinç: 33% çinko içeren alaşımlar için verilen Amerikan terimidir.

Bakır ile çinko metallerinin karışımından oluşan alaşımlara pirinç denir. Pirinçte bakır oranı yüzde 60-90, çinko oranı ise yüzde 10-40 arasında değişir. Eskiden bakır-kalay alaşımlarına da pirinç denirdi; ama bu alışımlann asıl adı tunçtur; tunca bazen bronz da denir (bak. Tunç). Pirincin ilk olarak doğu ülkelerinde bulunduğu sanılmaktadır. Avrupa'ya ise ortaçağda geçmiştir.
Pirinç bakırdan daha sert ve daha sağlamdır; bakır gibi aşınmaya ve paslanmaya karşı dayanıklıdır. Pirincin özellikleri içerdiği çinko oranına göre değişir. Çinko miktarı azaldıkça metal daha yumuşaklaşır ve kolayca dövülerek biçimlendirilebilir bir özellik kazanır; buna karşılık çinko oranı yüksek pirinçler daha sert ve kırılgandır. Çinko oranı yüzde 10-15 arasında değişen pirinçler kırmızı altın rengindedir; bunlar çok iyi dövülebilir; soğuk haldeyken biçimlendirilebilir, işlenebilir. Çinko oranı yüzde 30 olan pirinç altın rengindedir ve oldukça üstün özelliklere sahiptir.
Bunlar sert olmakla birlikte gene de dövülerek işlenebilir, haddeden geçirilerek levha haline getirilebilir, tel, çubuk ve boru halinde çekilebilir. San pirincin çinko oranı yüzde 40'tır; bunlar daha sert ve dayanıklıdır, dövülerek işlenemez, ama kalıplara dökülebilir ya da sıcak haldeyken ekstrüzyon yöntemiyle (belirli biçimdeki bir delikten zorla geçirilerek) ya da preslenerek biçimlendirilebilir. Başka özel pirinç türleri de vardır.
Pirinç genellikle elektrikli fırınlarda üretilir; bu fırınlarda sıcaklık ve erime koşullan titiz biçimde denetlenir. Önce bakır eritilir, daha sonra bu eriyiğe çinko külçeleri atılır; elde edilen alaşım kalıplara dökülerek yassı pirinç kütükleri elde edilir. Metalin iyi biçim-lendirilebilmesi için döküm sonrasında soğumanın yavaş olması gerekir. Pirincin sağlamlığını, paslanmaya karşı dayanıklılığını artırmak ve bazı başka özel nitelikler kazandırmak için, alaşıma bazen az miktarda başka metaller, özellikle de kurşun ve manganez katılır.
Pirincin çok değişik kullanım alanları vardır. Pirinç paslanmaz; onun için makine yataklarının ve sürekli nem gören pompa ve makine parçalarının yapımına çok elverişlidir. Dişliler, pervane kanatları, buhar borularının bağlantı parçaları, valfler, vidalar ve başka pek çok makine parçası genellikle pirinçten yapılır. Pirinç çok iyi parlatılabilir ve bu nedenle de çaydanlık, tepsi, lamba, şamdan gibi bezemeli eşya yapımında kullanılır.
Amerika'nın iç kesimlerinde kışlayan bir kuş türüdür. İnekkuşları (Molothrus cinsi) ve 80'i aşkın öbür kuş türleriyle birlikte Icteridae familyasını oluşturur. Pirinçkuşu {Dolichonyx oryzivorus) yaklaşık 18 cm uzunluğunda ve kalın gagalıdır. İlk bakışta irice bir serçeyi andırır. Üreme mevsiminde erkeğin tüyleri, ensesindeki sarı, sırtında ve kuyruksokumun-daki beyaz lekeler dışında siyahtır. Üreme mevsiminden sonra tüylerini döken erkeğin yeni tüyleri, serçelerinki gibi sarımsı kahverengi ve çizgilidir. Erkek ilkbahara kadar dişi ve yavrularınkine benzeyen bu tüylerle dolaşır.
Pirinçkuşlan çiftleştikten sonra dişiler yerdeki oyuklara bitki saplarından çanak biçiminde yuvalar yapar ve bu yuvalarını otla döşerler. Dişi yuvaya koyu benekli grimsi ya da kahverengimsi 5-6 yumurta bırakır. Yavrular büyüyüp palazlanınca, pirinçkuşlan sürüler halinde toplanıp güneye göç etmeye başlar.
Bütün ilkbahar ve yaz boyunca pirinçkuşla-n buldukları böceklerle beslenip yavrularını da beslerler. Yaz sonuna doğru ise buğdaygil bitkilerinin tohumlannı yemeye başlarlar. Pirinçkuşu sürüleri eskiden kıyılardaki bataklıklarda yetiştirilen pirinçlere büyük zarar veriyordu. Ama pirinç üretilen alanlann değişmesi sonucu verdikleri zarar da azalmıştır

Kaynak=>Nüve Forum