Mineraller - Kuvars (Çakmak Taşı)

Kuvars
Vikipedi, özgür ansiklopedi



Kuvars, oldukça saf silisyum dioksit (SiO2) kristallerine verilen addır. Özgül ağırlığı 2,65 g/cm3, sertliği 7 olan kuvarsa doğada çok rastlanır. Heksagonal sistemde kristalleşen kuvars, doğada kristal ya da amorf (biçimsiz) halde bulunabilir. İçindeki yabancı maddelerin cins ve miktarına göre, saydam, renkli, ya da yarı saydam durumdadır. Renkleri : Kuvarsın rengi beyaz (süt kuvars), mor (amotist), pembe kuvars, duman renkli füme gibi çeşitli renklerde olabilir.
Beraber bulunduğu mineraller : Alkali feldspatlar ve plajioklaslar.

Kullanım alanları
Kumlarda bolca bulunan kuvarsın saf olmayanları içinde demir vardır. Beyaz kum olarak bilinen oldukça saf kuvarslar camcılıkta kullanılır. Kuvars kristali mor-ötesi ve kızılaltı ışınımları saydamdır; bu bakımdan morötesi lambaların ve P. Curie tarafından ortaya kondu. Bu özelliğinden dolayı elektronik sanayiinde osilatör olarak kullanılır. Ergitilen kuvarstan, ısınınca genleşme oranı çok düşük olan bir cam elde edilir. Ani sıcaklık değişikliklerinden etkilenmesi istenmeyen malzemelerin yapımında kuvarstan yararlanılır.

Türleri

• Saydam ya da renkli dağ kristali (necef taşı)
• Kahverengi dumanlı kuvars
• Sarı renkli sitrin
• Portakal renginde medeira sitrini
• Yeşil renkli kloritli kuvars
• Menekşe renkli mor necef (ametist)
• Kan renginde yemani
• Pembe renkli hematoyit kuvars
• İçinde mika bulunan kırmızı renkli yıldız taşı (aventurin)
• İçinde tutam halinde rutil iğneleri bulunan Venüs saçı
• İçinde amyant lifleri bulunan kedigözü

Piezoelektrik
Kuvarz piezoelektrik bir taştır. Üzerine uygulanan belli bir mekanik basınç etkisiyle (sıkışma,esneme,burma) kristal yüzeyleri arasında bir elektriksel gerilim üretir. Bu özelliği sayesinde aynı zamanda quartz saatlerde de kullanılır. George Washington Pierce kuvars salıngacını dizayn edip patentini aldı (1923). 1927'de Warren Marrison ilk kuvars salıngaçlı saati icat etti. Bilindiği gibi kati maddeler yüklü parçacıklardan oluşur ve bir kati madde içindeki negatif ve pozitif yüklü parçacıklar dengededir (yani kati madde elektriksel olarak yüksüzdür). Ancak mekanik bir yolla malzeme üzerine bir kuvvet uygulamak, yüzey yüklerinin oluşmasına neden olabilir. Bir kristalde piezoelektrik özelliğin gözlenmesi, bu yüzey yüklerinin oluşmasına bağlıdır. Fakat simetri özellikleri bu yüklerin oluşması için gerekli koşulları kısıtlamaktadır. Bu nedenle simetri merkezi olmayan kristaller bu iş için en uygun malzeme grubunu oluşturmaktadır. Elektriksel olarak yüksüz ve yapısal simetri merkezi bulunmayan bir kristale uygulanan basınç, artı yüklerin merkezi ile eksi yüklerin merkezinin birbirlerinden hafifçe ayrılmasına ve kristalin karşılıklı yüzeylerinde zıt yüklerin ortaya çıkmasına neden olur. Yüklerin bu şekilde ayrılması bir elektrik alanı yaratır ve kristalin karşılıklı yüzeyleri arasında ölçülebilir bir potansiyel farkı oluşur. Piezoelekrik etkiyi ifade eden bu surecin tersi de geçerlidir. Ters piezoelektrik etkide de, karşılıklı yüzeyleri arasına bir elektrik gerilimi uygulanan bir kristalde boyutsal bir sekil değişimi oluşmaktadır.
Piezoelektrik malzemeler, baslıca iki malzeme grubundan oluşur; kuvars ve turmalin gibi doğal olarak piezoelektrik etki gösteren kristaller ile kutuplanma sonrasında piezoelektrik etki gösteren ferroelektrik malzemeler.

Kuvars Kristalinin Fiziksel Etkileri
- Cep telefonu, telsiz ve bilgisayarlardan yayılan radyasyonu toplar.
- Zihinsel konsantrasyonu kuvvetlendirir.

Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi & MsXLabs

Çakmak Taşı

Son derece küçük kuvars kristallerinden ve kalseduandan oluşan sert bir taş. Siyah, gri ve bazen de beyaz renktedir. Kireçtaşı ve tebeşir içinde topraklar hâlinde bulunur. Tortul bir taştır. Taş devrinde çakmaktaşından kesici aletler yapılmıştır. 17. ve 18. yüzyıllarda ateşli silâhların horozunda, barutu ateşleyici madde olarak kullanılmıştır. Çakmaktaşı, Normandiya'daki tebeşir tabakalarında bol olarak bulunur. Günümüzde kıvılcım çıkarmak amacıyla kullanılan çakmaktaşları, seryum metalinin alaşımlarıdır. Bileşimi % 35 seryum, % 17 lantan, % 15 neodim ya da praseodimyum, % 30 demir ve % 3 magnezyum, bakır vb.dir. Yarım milimetre çapındaki normal bir çakmaktaşı 1.500 kez çakabilir.