Bileşikler - Etilen (Eten)

Etilen
Eten de denen, en basit alken (C2H4). J. Becher tarafından bulunmuştur (1669). Kararlı, renksiz ve kolay alev alan bir gazdır. Eksi 104°C'ta sıvılaşır ve -169°C'ta donar. Sanayide, plastik üretiminde kullanılan polimerler ve etilen glikol başta olmak üzere, birçok ürünün hammaddesidir. Çok kullanılmasının en büyük nedeni, parçalanarak birçok katılma tepkimesinin gerçekleşmesine olanak veren bir çift bağının bulunmasındandır.

Etan ve propanın kraking (parçalanma) ürünü olarak elde edilebilmektedir. Kaynama noktası düşük olduğundan sıvı etilen, bazı taşımacılık ve depolama tekniklerinin geliştirilmesini sağlamıştır.

ETİLEN
(fr. ethylene, etil'den). Org. kim.
1. Formülü CH,=CH2 olan hidrokarbon; alkenlerin Sk örneği. (Eşanl. ETEN.)

—Formülü —CH2—CH2— olan ikideğerli kök.

—Denize. Etilen gemisi, -100°C'a yakın bir sıcaklıkta sıvılaştırılmış etileni taşımak için özel olarak düzenlenmiş gemi

—Petr. san. Etilen hattı, sıvı ya da gaz halindeki etileni taşımada kullanılan boruhattı.

—ANSİKL Etilen, -104°C'ta sıvılaşan bir gazdır; suda az çözünür (0°C'ta bir litre suda 225 cm3). Bir alken olan etilen, bu sınıfa giren hidrokarbonların tüm özelliklerini içerir. En önemli elektroncul katılma tepkimeleri arasında etanol veren suyun, etil klorür veren hidrojen klorürün, dıkloroetan veren klorun, kloroetanol veren hipokloritin ve etilbenzen veren benzenin katılmaları sayılabilir. Geçiş metalleriyle katalizlenen tepkimeleri arasındaysa, nikel yanında etana hidrojenlenmesi. gümüş yanında etilen oksit ya da palladyum tuzları eşliğinde asetaldehite yükseltgenmesi özellikle belirtilebilir. Ayrıca köksel tepkinler ya da geçiş metalleri katalizörlüğünde polietilen biçiminde polimerleşebilirler.

Etilen hava gazı ile doğal gazda bulunur. Ayrıca 430°C’ta alümin üzerinde etanolden su giderilerek de elde edilir. Ancak bu kaynaklar, kimya sanayisinin büyük ölçüdeki tüketimini karşılamaktan uzaktır, bu nedenle hem doğal gaz eta- nından (ABD'de uygulanan yöntem), hem de ağır yakıtlar (nafta) ya da mazottan (Avrupa'da uygulanan yöntem) ısılayrıştırmayla (buharla kraking) önemli miktarlarda üretilir. Etilen üretimi, bir ülkedeki kimya sanayisinin yerini gösterir. Etilen sanayisinde, etilenden elde edilen başlıcaürünler polietilen, polivinilklorür, polistiren, etilen oksit, asetaldehit ve vinil asetattır Türkiye'de etilen üretimi, ilk defa 31 ocak 1970 tarihinde Petkim’de başlamış, bundan 15 yıl sonra 21 mart 1985'te Aliağa tesisleri'nde de üretime geçilmiştir 428 000 ton naftanın kullanıldığı Petkim Yarımca tesislerinde, ana ürün olarak, 58 000 ton etilen elde edilir.

Yan ürün olarak ise, 42 000 ton propilen, 24 000 ton C 'ler (butadien, butilen), 8 000 ton fuel-oil, 61 000 ton fuel-gaz ve 63 000 ton ham benzin üretilmektedir. Üretilen ham benzin daha sonra arıtılarak rafinerilere gönderilir. Petkim Yarımca tesislerine göre daha büyük üretim kapasitesine sahip olan Petkim Aliağa etilen fabrikasında, yılda 1 160 000 ton C4, 256 000 ton ham benzin, 50 000 ton aromatik yağ, 6 000 ton hidrojen ve 193 000 ton fuel-gaz elde edilir. Sözü edilen bu ürünlerin büyük bir bölümü Petkim'in diğer fabrikalarında ham madde olarak kullanılmaktadır.

—Anestez. Anestezik madde olarak 1924 yılından beri kullanılır. Etilen zehirli olmadığı gibi hiçbir organ bozukluğu da yapmaz. ancak oksijenle bir arada bulunursa, patlama tehlikesi vardır. Bu tehlike, narkoz etkisi sağlayabilen tüm yoğunluklarda vardır (% 2,5 - % 80). Ağrı kesici etkisi % 20-35 dolayında başlar, cerrahi anestezide % 80-90 yoğunlukta kullanılır Azot protoksit ile karışımı da tehlikeli bir patlayıcıdır. Kullanımı sırasında büyük önlemler alınmalıdır. Azot protoksit böyle bir sakınca olmadan her durumda onun yerini tutabildiğinden, etilenin kullanımı yaygın değildir. Kapalı ya da yarı açık sistemde uygulanabilir.