Osiris

Osiris,

Eski Mısır’ın en önemli tanrılarından.Osiris’in kökeni kesin olarak bilinmemektedir. Aşağı Mısır’daki Busiris kentinin yerel tanrısıdır ve yeraltı bereketinin kişileştirilmiş simgesi ya da yalnızca tanrılaştırılmış bir kahraman da olabilir. İÖ 2400 dolayında hem bereket tanrısı, hem de ölen firavunun kişileştirilmiş simgesi olarak ikili bir işlev taşıdığı kesindir. Firavun ölünce yeraltı dünyasının hükümdarı Osiris’e dönüşür, ölen firavunun yerine geçen oğlu da Gök Tanrısı Horus olurdu. Bu nedenle Osiris ve Horus baba oğuldu. Firavunun annesi olan Tanrıça İsis, bu ilişki dolayısıyla Horus’un annesi ve Osiris’in karısıydı. Tanrı Set, Osiris’in katili ve Horus’un düşmanı sayılırdı.

En yaygın efsaneye göre Osiris’i öldüren Set cesedini de 14 parçaya ayırarak yeryüzüne atar. İsis ile kız kardeşi Neftis (Nephthys) bu parçaları bulurlar ve cinsel organı dışında hepsini gömerler, böylece Osiris’e yeni bir yaşam kazandırırlar. Osiris de bundan sonra yeraltı dünyasının hükümdarı ve yargıcı olur. Horus daha sonra Set’i yenerek Mısır’ın yeni kralı olur.

Osiris ölülerin efendisi olmasının yanı sıra bitkilere can vermekten Nil’in taşkınlarını düzenlemeye kadar dünyadaki bütün yaşamı yeraltından düzenleyen güç sayılır. IÖ 2000’den sonra yalnız ölü firavunların değil, ölen bütün erkeklerin Osiris’e dönüştüğü inancı yaygınlaşmıştır. Ama Osiris’e dönüşmek yeniden dirilmek anlamına gelmez,çünkü Osiris’in kendisi bile dirilmemiştir. Bu dönüşüm, kişinin hem öbür dünyada, hem de torunları aracılığıyla yeryüzünde ölümsüzlüğe ulaşması demektir.

Osiris’i izleyerek ölümsüzlüğe ulaşma düşüncesi çeşitli inanışlarla sürdü ve Helenistik dönemde Osiris söylencelerine dönüştü. Geç Eski Krallık dönemindeyse Osiris Şenlikleri Abydos’taki tapmakta yapılan geçit törenleriyle gece ayinlerine dönüştü. Bu şenlikler halka da açıktı. İÖ 3. binyılın sonlarına doğru ölüleri Abydos’ta geçit töreninin yapıldığı yol üzerine gömmek ya da ölüleri temsilen bir stel dikmek görenek olmuştu.

Simgesel bakımdan tanrının yazgısının yeniden canlandırılması anlamını taşıyan Osiris Şenlikleri Mısır’ın çeşitli bölgelerinde her yıl düzenlenirdi. Memphis’teki kutsal boğa Apis’in de Osiris’i temsil ettiğine inanılırdı. Boğa daha sonra Osiris-Apis adını aldı ve zamanla Helen tanrısı Serapis’in adı oldu. Yunan-Roma mitolojisinde Osiris ile Dionysos arasında yakın ilişki kuruldu.

Yeni Krallık (İÖ 1567 - İÖ 1085) öncesinde Osiris betimlemelerine pek rastlanmaz. Bu dönemde Osiris kollarını göğsü üzerine kavuşturmuş bir mumya olarak temsil edilir. Bir elinde ucu kanca biçiminde bir asa, öbür elinde de bir değnek bulunur. Kısa kesilmiş kıvrık bir sakalı, başında da Yukarı Mısır’ın beyaz tacına iki kırmızı tüyün eklenmesiyle oluşan bir atef tacı vardır.