Arama

Sondaj Nedir? Su Sondajı ve Kuyu Sondajı Hakkında

Güncelleme: 21 Temmuz 2011 Gösterim: 44.340 Cevap: 2
kompetankedi - avatarı
kompetankedi
VIP Bir Dünyalı
28 Haziran 2007       Mesaj #1
kompetankedi - avatarı
VIP Bir Dünyalı
Sondaj nasıl yapılır?
Kaya ortamda - Sert Kayalarda kullanılan Sondaj tekniği ile yumuşak-kendini tutamayan zeminlerde kullanılan sondaj tekniği farklıdır. Kendini tutamayan yumuşak formasyonlarda çamur sirkülasyonu ile sondaj yapılır,Kaya ortamda ise sondaj,hava sirkülasyonu ile gerçekleşir. Bazı kuyular açılırken her iki sondaj tekniği de kullanılır.
Sponsorlu Bağlantılar
Jeolojik-Hidrojeolojik Etüt (su etüdü)sonucunda Yeraltı suyu bakımından en verimli olduğu tespit edilen noktadan delme işlemine başlanılmaktadır.Daha sonra hedeflenen derinliğe ulaşıldığında delici matkap ve delme boruları ( tij ) dışarıya çıkartılarak , matkap çapından daha küçük çapta bir muhafaza borusu ile kuyu muhafazaya alınır ve kuyu cidarı ile bu muhafaza borusu arası yıkanmış ve elenmiş granüle sondaj çakılı ile doldurulur,kuyu temizlenip geliştirilerek (basınçlı hava , pistonlama vs ile) kullanıma hazır hale getirilir.

Kuyu Kalitesi kavramı nedir?

Bir sondaj makinesi ile yüzeyden yeraltına doğru açılan bir delik ve içine konulacak bir muhafaza borusu ile sondaj yapılmış olunmaz. Su sondajının temel mantığı; yeraltının belirli bir derinliğindeki suya ulaşmak ve bunu pompa ile çekmektir. Ancak kuyunun yıkılmaması ve suyun pompaya ulaşması gerekmektedir. Kuyuya muhafaza borusu konulduktan sonra kuyu yıkılabilir mi ? Normalde cevap hayır’dır. Öyleyse su ile pompanın irtibatı nasıl kesilir ? Şöyle bir örnek verelim ; kuyu delinirken otuzuncu ve yetmişinci metrelerde gevşek zeminler geçilip doksanıncı metrede suya ulaşarak kuyuyu yüzüncü metrede tamamladığımızı kabul edelim.Daha sonra kuyuya muhafaza borusu konduğu halde iyi çakıllama yapılmazsa otuzuncu ve yetmişinci metrelerdeki gevşek zeminler suyun da etkisiyle zamanla aşağıya doğru akacak , yani boru ile kuyu arasında birikecek ve kuyu içi ( pompa ) ile yeraltısuyunun irtibatını tamamen veya kısmen kesecektir. Kuyunun kalitesi boru çapı,boru cinsi, teçhiz planının doğruluğu, çakıl zarfının kalınlığı ve uygulanan sondaj tekniklerine bağlı olarak çok ciddi şekilde farketmektedir.

Su Sondajı Yaptırmak isteyen Kurumlar Nelere Dikkat Etmelidir ?

Yeraltından Su elde etmek için Sondaj yaptırmak isteyen Kişi ve Kurumlar sadece sondaj birim fiyatını sorarak değerlendirme yapmak hatasına asla düşmemelidirler. Bazıları manavdan domates alır gibi direkt sondaj metre fiyatı sormaktadırlar. Farklı jeolojik formasyonlarda farklı tipte sondaj teknikleri uygulanmakta ve sondaj birim fiyatını etkilemektedir. En ucuzu almak değil,en iyiyi en ucuza almak önemlidir.

Su sondajı öncesinde jeolojik-jeofizik-hidrojeolojik etüt (su etüdü) yaptırmalımıyız?

Kesinlikle evet. Jeolojik Araştırma-Jeofizik Etüt-Hidrojeolojik Etüt neticesinde su sondajı için en verimli lokasyon seçilmeli ve etüt sonucunda yapılacak kuyu tasarımına göre sondaj yapılmalıdır. Yer altı çok değişken bir yapıya sahip olabilir. Komşunuzun sahasında gürül gürül su akarken sizin sahanızda su bulunamayabilir. Komşunuzun sahasında bol su çıkmış olması,sizin sahanızda da aynı miktarda su bulunacağı anlamına her zaman gelmez. Aynı şekilde komşu sahada kuyu açılmış ve su çıkmamış olması da kesin gösterge değildir.

Su Etüdü-su arama çalışması yapılması;düşündüğünüzün aksine sizi yüklü bir maliyetten kurtarır. Etüt yapılmaksızın Su kuyusu açılarak su çıkmaması halinde yaptığınız yatırım tamamen boşa gidebilir. Yağmurdan kaçarken doluya tutulmayınız.

Su sondaj lokasyonunun doğru olarak belirlenmesi kuyudan yüksek verimde su çekilmesine,bu nedenle de düşük verimli 3-4 kuyudan 3-4 adet pompa çalıştırılarak elde edilecek su verimi,bir kuyudan bir tek pompa ile temin edilmiş olur.Elektrik giderleri,kuyu işletme giderleri azalır.Kuyudan su çıkmaması halinde ise yapılan emek ve para ziyan olacaktır.Temini gereken suyun çok fazla derinde olmayan su taşıyan formasyonlardan temin edilmesi halinde kuyu maliyeti azalacaktır.

Su kuyusu,jeolojik-jeofizik araştırmalar(su etüdü-yeraltısuyu araştırması) sonucunda hazırlanacak Kuyu İnşa Projesine göre açılmalıdır.



*
BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 1 üye beğendi.
Son düzenleyen kompetankedi; 28 Mart 2008 15:30
Metalingus - avatarı
Metalingus
Ziyaretçi
27 Mart 2009       Mesaj #2
Metalingus - avatarı
Ziyaretçi
Jeolojik araştırma sondajları konusunda Rusya yerin merkezi üzerine yapılan çalışmalar hakkında şu an en ilerde olan ülke muhtemelen. Yaptıkları sondajların 13 Km. derinliğe ulaştığı söyleniyordu. Dünyanın kabuğunun 32 Km. civarı olduğu kabul edilirse oldukça yüzeyde sayılabilecek bir sondaj aslında.
Sponsorlu Bağlantılar
AndThe_BlackSky - avatarı
AndThe_BlackSky
VIP VIP Üye
21 Temmuz 2011       Mesaj #3
AndThe_BlackSky - avatarı
VIP VIP Üye
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Sondaj; dünya yüzeyinde delik açmaya yarayan yöntemlere verilen addır. Kayaları parçalamak ya da delikde kesikler açmak gibi prensiblerle yürütülen işlemlerdir.

Tarihçe

Sondajın ilk olarak nerede ve hangi tarihte yapıldığına dair farklı görüşler bulunmaktadır. İlk sondajın M.Ö. 2000 yıllarında bugünkü "darbeli sondaj" tekniğine yakın bir yöntemle tuzlu su elde etmek için Çin’de yapıldığı sanılmaktadır. Mısır’da da yine M.Ö. ki yıllarda basit sondaj yöntemleri kullanarak kuyular açıldığı tahmin edilmektedir.
Darbeli sondaj tekniği, ile ilk petrol sondajı 1794 yılında Fransa’da yapılmıştır. İlk karot alma makinası 1864’de İsviçre’li bir mühendis tarafından yapılırken bugünkü sondaj makinalarının çalışma prensibini ortaya koyan ilk karot alma makinası İsveç’li maden mühendisi Craelius tarafından 1885 yılında yapılmıştır. Craelius’la darbeli teknik terkedilerek yavaş yavaş döner sondaja geçilmiştir.
Türkiye’de bilinen en eski sondajlar bir Alman firması tarafından petrol araştırması amacıyla İskenderun’da açılmıştır. Tekirdağ’da açılan bir petrol kuyusunun ardından, hakkında yazılı bilgi bulunan ilksu sondajı 1920 yılında İstanbul’da açılmıştır. 1935 yılında MTA ve EİE’nin kurulması ile sondajcılığın Türkiye’deki gelişimi hızlanmış ve bugünkü seviyeye ulaşmıştır.
Sondaj dünya üzerinde delik açmaya yarayan yöntemlere verilen addır. Kayaları parçalamak ya da delikte kesikler açmak gibi belirli prensiplerle yürütülen sondalama işlemidir. Her türlü zeminde ve sert kayada Su Sondajı yapabilmektedir. Sondaj; kaya ortamda hava sirkülâsyonu ile yumuşak zeminlerde ise çamur sirkülâsyonu ile yapılmaktadır.Arazinin durumuna göre, jeolojik yapıya formasyonların özelliklerine göre Her iki sondaj tekniğinin kullanılmasını gerektiren durumlar olabilmektedir.Yumuşak ve yıkılan zeminlerde sondaj çamur sirkülâsyonu ile yapılır ve delme işleminden sonra kuyu teçhiz edilerek boru ile kuyu cidarı arası çakıllanır.Daha sonra kuyu inkişafı yapılır.Kaya ortamda - Sert Kayalarda kullanılan sondaj tekniği çamur sirkülâsyonlu sondajdan daha farklıdır. Kaya ortamda sondaj, hava sirkülâsyonu ile gerçekleşir. Sonuçta bu işlemlerin sonucun da Akifer den (su taşıyan formasyondan) su alınır.

Sondaj makinaları ve pompalar

Sondaj kısaca yer yüzüne açılan bir nevi deliktir. Sondaj makinası kısaca, bir kızağa veya kamyona monteli basit yapılı sondaj donanımı olarak tanımlanabilir. Büyük sondaj donanımlarında ayrı ayrı makinalarca yürütülen işlevler sondaj makinalarında birleştirilmiş ve bir makina tarafından yapılma olanağı getirilmiştir. Genellikle sığ sondajların açımında kullanılırlar. Döner sondaj donanımında döner masanın yerine sondaj makinalarında morset bulunur. Sondaj makinaları çoğunlukla etüt, maden ve su amaçlı kullanılırlar.

Sondaj makinaları delme yöntemine göre üç gruba ayrılırlar :
  • Rotari sondaj makinaları
  • Darbeli sondaj makinaları
  • Kombine çalışan sondaj makinaları
Ayrıca montaj durumuna göre rotari makinaları üç sınıfa ayırmak mümkündür :
  • Kızaklı sondaj makinaları : EİE ‘ deki sodaj makinalarının tamamına yakını bu tiptedir.
  • Özel amaçlı sondaj makinaları : Bunlardan Hausher sondaj makinalarının hareketli paletleri vardır. Genellikle enjeksiyon sondajlarında kullanılırlar.
  • Bindirilmiş sondaj makinaları : Bir kamyon ya da römorka montelidir. EİE ‘ de 2 adettir.
Sondaj makinalarının bölümleri

Sondaj makinaları dört bölümden oluşur.
  • Tahrik ünitesi : Güç üniteleri dizel, benzinli, elektrik motorludur. EİE makina parkında bulunan sondaj makinalarından elektrik motorlu iki Hausher ve üç Diamec –250 dışındakiler dizeldir. 10 adedi su soğutmalı diğerleri hava soğutmalıdır.
  • Güç aktarma organı : Kuru kavramalı tip debriyaj ve şanzumandan oluşur.
  • Sondaj ünitesi : Morset kısmı, kedi başı, vinç ve hidrolik kısımdan oluşur.
  • Kızak : Şase kısmıdır.
  • Matkap: sondaj yapılması için gereken en önemli malzemelerden biridir.toprak(yumuşak,sert,killi vb.) ve taştan (kaya,çakıl vb.) olan zeminler için farklı çeşitleri bulunmaktadır.
Sondajda kullanılan pompalar ve özellikleri


Sondajda dört ayrı grupta yer alan pompalar kullanılmaktadır. Bunlar pistonlu pompalar, santrfüjpompalar,dalgıç pompalar vederin kuyu pompalarıdır. EİE de bunlardan pistonlular kullanılmaktadır.
  • Pistonlu pompalar : Tek pistonlu, iki pistonlu ve üç pistonlu olarak üretilirler. EİE ‘de üç pistonlu (tripleks) pompalar kullanılmaktadır. Yalnızca enjeksiyon pompaları iki pistonludur. Pistonlu pompaların santrfüjlere nazaran verimleri az ancak basınçları yüksektir. Bu nedenle sondajda tercih edilir. Tripleks pompa dengeli çalışır, hafiftir,parçalara bölünebilir. Enjeksiyon pompaları elektrik motorlu olup diğer pompalar dizel motorlu ve hava soğutmalıdır.
  • Santrfüj pompalar : Basınç gereksinimi küçük debisi büyük yerlerde kullanılır. EİE de yoktur.
  • Dalgıç pompalar : Elektrikle çalışır. Pompa ve motor suya batarak çalışır.
  • Derin kuyu pompaları : Emme yüksekliğinin 6-7 m’den büyük olduğu yerlerde kullanılır. Suyun basma özelliğinden yararlanarak çalışır.
Sirkülasyon pompaları 50-70 Atm basınçta 135-250 lt/dk debide, enjeksiyon pompaları 80 Atm basınçta ve 65 lt/dk debide su basabilmektedir. Tripleks pompaların syrok ayarı bir somun aracılığı ile ayarlanarak 35-45-50 kg/cm kare olarak basınç ayarlaması yapılabilir. Ayarlama sonucu basınç arttıkça debi düşer..


Sondajcılıkta yapılan başlıca işler

Sondajın istenilen noktada yapılabilmesi için ilk olarak fiziki şartların sağlanması gerekir. Bu da ancak sondaj lokasyonuna ulaşmakla ve kullanılacak makina ve ekipmanı nakletmekle gerçekleşebilir. O halde öncelikler şu şekilde olacaktır :
  • Yol yapımı
  • Platform yapımı
  • Nakliyat
  • Su temini
  • Monte
Sondaj yolunu en az eğimli ve kısa olacak biçimde planlamak nakliyatın kolaylığı için son derece önemlidir.

Platform yeterli genişlikte ve meyilsiz olarak hazırlanmalıdır. Zeminin ıslanıp çamur olmaması için tedbirler alınmalıdır. Nakliyat, bilindiği gibi iş kazalarının meydana geme olasılığının yüksek olduğu bir çalışma sürecidir. Bu nedenle çok dikkatli vetedbirli olunmalıdır. Su hattını döşerken hattın dik olması kaygısına kapılmadan en kısa güzergah seçilmelidir. Pompanın gücünü hattın eğiminin değil, kot farkının etkilediği unutulmamalıdır. Monte çalışmasında da açılacak kuyunun derinliği ile orantılı sağlamlık esas alınmalıdır.


Sondajcılıkta yapılan başlıca işler şöylece özetlenebilir:
  • Karot veya sediman numune alma işleri.
  • Yeraltı su seviyelerinin ölçülmesi
  • Basınçlı su deneyi yapılması
  • Sızma deneyi (permeabilite deneyi )yapılması
  • Standart penetrasyon deneyi
  • Koni penetrasyon deneyi
  • Bozulmamış veya bozumuş numune alma işleri
  • Boya deneyleri
  • Kuyu sapmalarının ölçülmesi
  • Kuyu saptırma kamalarının kullanılması
  • Kuyuların borulanması
Sondajcılıkta kullanılan ölçü birimleri :
  • DCDMA standartı
  • Craelius metrik standartı
  • Comecon standartı
Bunlardan ilki Amerikan kökenlidir. BX,NX gibi. İkincisi metrik sistemdir,mm ile söylenir. 76 mm,84 mm gibi. Üçüncüsü de mm ile ifade edilen ve eski Sovyetler Birliği’nde geliştirilmiş bir standarttır.EİE’de Craelius metrik standarta uygun malzemeler kullanılmaktadır.


Sondajcılıkta kullanılan ölçü birimleri ve metrik sistemdeki karşılıkları şu şelildedir :
  • İnç(parmak) : 2,54 cm
  • Feet(ayak) : 30,48 cm
  • Kara mili : 1609,35 m
  • Galon : 3,785 lt
  • Libre(pound) : 0,453 kl
  • 1 Atm : 1 kg/cm :760 mm-Hg : 10,3 mss
  • 0/0 50 eğim : 45 derece
  • 1 kw : 1,341 B.G.
  • 1karat : 0,2 gr
Pompaların emme yüksekliği atmosfer basıncı ile ilgilidir.ortamda hava bulunmasaydı suyu emerek basmak mümkün olmazdı. Emme yüksekliği teorik olarak atmosfer basıncına yani 1 at’e eşittir. Bu da 10,3 m’ye tekabül eder.Pratikte bu yükseklik 6-7 m’dir.Yani daha yüksek bir emme düzeyi pompanın görev yapmasına engeldir.

Benzer Konular

6 Kasım 2015 / ThinkerBeLL X-Sözlük
26 Aralık 2009 / Misafir Cevaplanmış
9 Temmuz 2009 / BrookLyn Rüya Tabirleri
23 Ağustos 2011 / DERUNİ X-Sözlük