Elektronik Devre Elemanları - Anten
VIP VIP Üye
Anten
MsXLabs.org & Büyük Larousse
Bir elektrik devresinde radyo dalgalarını yayan ya da alan bölüm. Yayın yapıcı anten alternatif akım şeklindeki elektrik enerjisini elektromanyetik radyasyona dönüştüren iletkenlerden meydana gelir. Basit dipol, ucuza gelecek şekilde yerleştirilen, onları birbirlerinden ayıran küçük aralıkta enerjilendiren iki düz iletkenden ibarettir. Dipolün uzunluğu, kendisinin en etkin olduğu frekansı saptar. Bu dipolün önüne ve arkasına elektriksel olarak yalıtılmış yönetici ve yansıtıcı iletkenler koyarak bunu yönsel bir anten haline getirilebilinir. Katlanmış dipol, kangal şeklindeki ileri derecede yönsel anten ve mikrodalga bağlantılarında kullanılan çanak şeklinde anten diğer anten çeşitleridir. Alıcı antenler kısa bir dielektik çubuktan yapılmış olabilirler, alçak frekanslı sinyalleri almak için bir tel şeklinde yapılabilirler. VHF ve mikrodalga sinyalleri için, yayınlarda kullanılanlara benzeyen karmaşık anten biçimlerinin kullanılması şarttır.
• Antenlerin özellikleri. Bütün antenler az çok yönlendirilmiştir. Her yönde eşit ışıma yapan izotrop anten, kuramsal bir modeldir ve karşılaştırma için kullanılır. Eşyönlü antenler, genellikle yatay bir düzleme yakın bütün doğrultularda hemen hemen eşit yeğinlikte ışıma yaparlar. Yönlendirme özellikleri, bütün antenler için tasarımlarının temel öğeleridir. Bu özellikler ışıma yeğinliği, yönlendirme ve kazanç gibi büyüklüklerle belirlenir.
Bir anten, yönlendirme koşullarından başka, aşağıdaki koşullan da karşılamalıdır: enerji verimi, mekanik özellikler, boyutlar ve geometrik biçim, aerodinamik özellikler, atmosfer etkenlerine dayanım, maliyet fiyatı ve oldukça geniş bir frekans bandında doyurucu niteliklerini koruma. Nihayet, özellikle uzay radyoiletişimde kullanılan ve çok yüksek frekanslarda çalışan alıcı antenlerde, gürültü sıcaklığı ile iyilik katsayısı göz önüne alınır; gürültü sıcaklığı anten uçlarında görülür ve elektronların çalkalanma gürültüsünün ölçüsünü oluşturur; iyilik katsayısı ise, gürültü sıcaklığı ile desibel türünden maksimum kazancın fonksiyonudur.
Yukarıda sıralanan ve verilecek hizmete göre belirlenen çeşitli ölçütler uyarınca tasarlanmış antenler, çok çeşitli biçim ve boyutlarda üretilir: ama tümü belli tipte basit öğeler birleştirilerek elde edilir.
• Anten öğeleri. Antenin beslemeli öğeleri doğrudan alıcıya ya da vericiye bağlanır; beslemesiz öğelerse, alıcıya ya da vericiye doğrudan bağlı değildir; beslemeli öğe ile indükleme ya da elektromanyetik ışıma yoluyla eşleştirilir.
Beslemeli öğeler, çoğu kez tam ya da yarım dalga boyu uzunluğundaki tellerden oluşur ve dipol adı altında anılırlar; bazen uzun telli antenlerde olduğu gibi daha uzun teller de aynı işlevi görür; ayrıca, basit biçimli levhalar ve üç boyutlu parçalar da bu amaçla kullanılabilir. Öte yandan kısa dalga boylarında, beslemeli öğeler huni anten adı verilen huni biçiminde dalga kılavuzları ya da helisler olabilir.
Beslemesiz öğelerse, ya yayılma doğrultusunda, beslemeli öğelerin önünde yer alan yönelticiler ya da arkasına yerleştirilen yansıtıcılardır. Yöneltici öğe olarak, çoğu kez yaklaşık yarım dalga boyu uzunluğunda teller kullanılır. Yansıtıcı öğelerse gerek iletken düzlemler, gerek hemen hemen aynı işlevi gören tel ağlar, gerekse bir döner parabolit kapağı biçimindeki yansıtıcılar olabilir; ancak bu parabol yansıtıcıların odak noktalarına, birincil kaynak olarak, bir huni anten ya da bir dipol yerleştirilir.
Nihayet, kimi dielektrik antenlerin ya da yüzey dalga antenleri'tin oluşturulmasında dielektrik gereçlerden yararlanılır.
• En yaygın anten türleri. Eşdeğer özellikte antenlerin boyutları, genellikle, kullanılan dalga boyuyla orantılıdır. Dalga boyları kilometrelerce uzunluğa ulaşabildiği gibi, bir santimetrenin altına da düşebilir; bu yüzden antenlerin yapısını büyük çapta etkiler; dolayısıyla anten türlerini, azalan ya da artan dalga boylarına göre sınıflandırmak yerinde olur.
Miryametrelik ya da kilometrelik dalga boylarında kullanılan örtü antenler, birbirine koşut yatay tellerden, şemsiye anten- /er ise, bir merkez desteğin tepesine tutturulan eğik tellerden oluşur. Bu teller temel ışıma öğesi işlevi gören bir anten inişiyle vericinin bir ucuna bağlanır; vericinin öteki ucuysa bir toprak şebekesiyle topraklanır; ağ biçiminde bu tel şebeke, antenin boyutlarıyla orantılı bir alanı örter ve toprağa gömülebileceği gibi,toprak yüze yine de yayılabilir. Örtü antenlerin yüksek liği birkaç yüz metreyi, uzunluğuysa kilometreleri bulur. Ne var ki, bu boyutlara karşın, bu antenler yeterince yöneltici değildir ve enerji verimleri ender olarak °/o 10'a ulaşır.
Alıcılar için, bu dalga boylarında çoğu kez kilometrelerce uzunlukta, toprağa yakın, yatay bir telden oluşan yatay dalga anteni kullanılır ve genellikle alıcıdan vericiye doğru yöneltilir. Ayrıca çerçeve anten denilen kapalı devre antenlerden de yararlanılabilir; bu türler dış ortamda ve sabit olarak kullanıldığında, boyutları bir kaç metre ile otuz-kırkmetre arasında değişir; ıç ortamda kullanılan ve sabit bir eksen çevresinde dönebilen türlerin boyutlarıysa birkaç metreyi geçmez.
Kilometrelik ve hektometrelik dalga boylarındaki radyo yayınları için, dikey ışıma direklerinden yararlanılır; tek direk ku- lanıldığında, bu anten yatay düzlemde eşyönlü ışıma yapar; çok sayıda direkten oluşursa, birçok temel kulakçığın gerçekleşmesini ya da ışımalara karşı bir tek doğrultunun korunmasını sağlar. Bu direklerin yüksekliği genellikle çeyrek ya da yarım dalga boyu dolayındadır. Bu dalga boylarında, alıcı anten olarak çoğu kez, değişik uzunlukta teller ya da genellikle ferritten manyetik bir çekirdeğe sarılmış çerçeve antenler kullanılır.
iyonosfer yansımalı yayılma sayesinde, çok geniş, bir alana radyoiletişim olanağı sağlayan dekametrelik dalga boylarında yönlendiriciliği çok yüksek olan anten ağları kullanılır; boyutları onlarca metre düzeyine ulaşan bu anten donanımı, birçok özdeş ışıma öğesinden ve yayılma doğrultusuna dik iki “perde" boyunca dizili yansıtıcılardan oluşur. Bu dalga boylarında çok kullanılan bir başka tür de, eşkenar dörtgen anten'dir, sivri uçlarından biri bakışımlı olarak alıcıya ya da vericiye bağlanan yatay konumlu bu antenin büyük köşegeni, anten alıcıya bağlanmışsa vericiye, vericiye bağlanmışsa alıcıya doğru yönlendirilir. Bu anten türleri, metrelik dalgalar için de kullanılabilir.
Desimetre ile milimetre arasında değişen dalga boyları için kullanılan antenler, küçük boyutlarıyla daha yüksek bir yönlendirme olanağı ve çok daha geniş bir tasarım serbestliği sağlar. Bu antenler çoğu kez, birincil kaynak adı verilen beslemeli bir öğeden ve bir yansıtıcıdan oluşur; beslemeli öğe olarak bir dipol, bir huni ya da bir helis kullanılabilir; yansıtıcı ise düzlem, parabol ya da ikidüzlemli biçiminde olabilir.
Santimetrelik dalga boyları dolayında, boyuna ışıyan öğelerden yani puro anten ve dielektrik antenlerden yararlanılır; bunların çalışma ilkesi, karmaşık biçimli, yalıtkan ve iletken karma yapıları boyunca oluşturdukları, hızlı ya da yavaş yüzey dalgalarıyla açıklanabilir. Özel konutlarda ve ortak yerleşim alanlarında, frekans kip- lemeli radyo ya da televizyon yayınlarının alınması için çoğu kez Yagi antenleri kullanılır: boyuna ışımalı bu antenler, bir beslemeli dipol ile yansıtıcı ve yöneltici dipol- lerden oluşur; bu öğelerin tümü birbirine koşut konumda merkez noktalarından bir çubuğa bağlanır; çubuk ise vericiye doğru yöneltilir.
Hertz demetleri, uzay radyoiletişimi ve radyogökbilim için, yansıtıcıları genellikle parabol biçiminde olan antenler kullanılır; bunların çapları, yönlendirilen türden olduklarında onlarca metreyi, sabit olduklarında yüzlerce metreyi bulabilir. Bir anten, mekanik yöneltmeye elvermeyecek ölçüde büyük olursa, az çok otomatik ve statik bir elektronik düzenek yardımıyla, elektriksel olarak yönlendirilebilir; elektronik düzeneğin çalışma ilkesi ise, anteni oluşturan çok sayıda ışıma öğesinin uyarma evrelerini göreli biçimde değiştirmeye dayanır.
MsXLabs.org & Büyük Larousse
Sponsorlu Bağlantılar
Bir elektrik devresinde radyo dalgalarını yayan ya da alan bölüm. Yayın yapıcı anten alternatif akım şeklindeki elektrik enerjisini elektromanyetik radyasyona dönüştüren iletkenlerden meydana gelir. Basit dipol, ucuza gelecek şekilde yerleştirilen, onları birbirlerinden ayıran küçük aralıkta enerjilendiren iki düz iletkenden ibarettir. Dipolün uzunluğu, kendisinin en etkin olduğu frekansı saptar. Bu dipolün önüne ve arkasına elektriksel olarak yalıtılmış yönetici ve yansıtıcı iletkenler koyarak bunu yönsel bir anten haline getirilebilinir. Katlanmış dipol, kangal şeklindeki ileri derecede yönsel anten ve mikrodalga bağlantılarında kullanılan çanak şeklinde anten diğer anten çeşitleridir. Alıcı antenler kısa bir dielektik çubuktan yapılmış olabilirler, alçak frekanslı sinyalleri almak için bir tel şeklinde yapılabilirler. VHF ve mikrodalga sinyalleri için, yayınlarda kullanılanlara benzeyen karmaşık anten biçimlerinin kullanılması şarttır.
• Antenlerin özellikleri. Bütün antenler az çok yönlendirilmiştir. Her yönde eşit ışıma yapan izotrop anten, kuramsal bir modeldir ve karşılaştırma için kullanılır. Eşyönlü antenler, genellikle yatay bir düzleme yakın bütün doğrultularda hemen hemen eşit yeğinlikte ışıma yaparlar. Yönlendirme özellikleri, bütün antenler için tasarımlarının temel öğeleridir. Bu özellikler ışıma yeğinliği, yönlendirme ve kazanç gibi büyüklüklerle belirlenir.
Bir anten, yönlendirme koşullarından başka, aşağıdaki koşullan da karşılamalıdır: enerji verimi, mekanik özellikler, boyutlar ve geometrik biçim, aerodinamik özellikler, atmosfer etkenlerine dayanım, maliyet fiyatı ve oldukça geniş bir frekans bandında doyurucu niteliklerini koruma. Nihayet, özellikle uzay radyoiletişimde kullanılan ve çok yüksek frekanslarda çalışan alıcı antenlerde, gürültü sıcaklığı ile iyilik katsayısı göz önüne alınır; gürültü sıcaklığı anten uçlarında görülür ve elektronların çalkalanma gürültüsünün ölçüsünü oluşturur; iyilik katsayısı ise, gürültü sıcaklığı ile desibel türünden maksimum kazancın fonksiyonudur.
Yukarıda sıralanan ve verilecek hizmete göre belirlenen çeşitli ölçütler uyarınca tasarlanmış antenler, çok çeşitli biçim ve boyutlarda üretilir: ama tümü belli tipte basit öğeler birleştirilerek elde edilir.
• Anten öğeleri. Antenin beslemeli öğeleri doğrudan alıcıya ya da vericiye bağlanır; beslemesiz öğelerse, alıcıya ya da vericiye doğrudan bağlı değildir; beslemeli öğe ile indükleme ya da elektromanyetik ışıma yoluyla eşleştirilir.
Beslemeli öğeler, çoğu kez tam ya da yarım dalga boyu uzunluğundaki tellerden oluşur ve dipol adı altında anılırlar; bazen uzun telli antenlerde olduğu gibi daha uzun teller de aynı işlevi görür; ayrıca, basit biçimli levhalar ve üç boyutlu parçalar da bu amaçla kullanılabilir. Öte yandan kısa dalga boylarında, beslemeli öğeler huni anten adı verilen huni biçiminde dalga kılavuzları ya da helisler olabilir.
Beslemesiz öğelerse, ya yayılma doğrultusunda, beslemeli öğelerin önünde yer alan yönelticiler ya da arkasına yerleştirilen yansıtıcılardır. Yöneltici öğe olarak, çoğu kez yaklaşık yarım dalga boyu uzunluğunda teller kullanılır. Yansıtıcı öğelerse gerek iletken düzlemler, gerek hemen hemen aynı işlevi gören tel ağlar, gerekse bir döner parabolit kapağı biçimindeki yansıtıcılar olabilir; ancak bu parabol yansıtıcıların odak noktalarına, birincil kaynak olarak, bir huni anten ya da bir dipol yerleştirilir.
Nihayet, kimi dielektrik antenlerin ya da yüzey dalga antenleri'tin oluşturulmasında dielektrik gereçlerden yararlanılır.
• En yaygın anten türleri. Eşdeğer özellikte antenlerin boyutları, genellikle, kullanılan dalga boyuyla orantılıdır. Dalga boyları kilometrelerce uzunluğa ulaşabildiği gibi, bir santimetrenin altına da düşebilir; bu yüzden antenlerin yapısını büyük çapta etkiler; dolayısıyla anten türlerini, azalan ya da artan dalga boylarına göre sınıflandırmak yerinde olur.
Miryametrelik ya da kilometrelik dalga boylarında kullanılan örtü antenler, birbirine koşut yatay tellerden, şemsiye anten- /er ise, bir merkez desteğin tepesine tutturulan eğik tellerden oluşur. Bu teller temel ışıma öğesi işlevi gören bir anten inişiyle vericinin bir ucuna bağlanır; vericinin öteki ucuysa bir toprak şebekesiyle topraklanır; ağ biçiminde bu tel şebeke, antenin boyutlarıyla orantılı bir alanı örter ve toprağa gömülebileceği gibi,toprak yüze yine de yayılabilir. Örtü antenlerin yüksek liği birkaç yüz metreyi, uzunluğuysa kilometreleri bulur. Ne var ki, bu boyutlara karşın, bu antenler yeterince yöneltici değildir ve enerji verimleri ender olarak °/o 10'a ulaşır.
Alıcılar için, bu dalga boylarında çoğu kez kilometrelerce uzunlukta, toprağa yakın, yatay bir telden oluşan yatay dalga anteni kullanılır ve genellikle alıcıdan vericiye doğru yöneltilir. Ayrıca çerçeve anten denilen kapalı devre antenlerden de yararlanılabilir; bu türler dış ortamda ve sabit olarak kullanıldığında, boyutları bir kaç metre ile otuz-kırkmetre arasında değişir; ıç ortamda kullanılan ve sabit bir eksen çevresinde dönebilen türlerin boyutlarıysa birkaç metreyi geçmez.
Kilometrelik ve hektometrelik dalga boylarındaki radyo yayınları için, dikey ışıma direklerinden yararlanılır; tek direk ku- lanıldığında, bu anten yatay düzlemde eşyönlü ışıma yapar; çok sayıda direkten oluşursa, birçok temel kulakçığın gerçekleşmesini ya da ışımalara karşı bir tek doğrultunun korunmasını sağlar. Bu direklerin yüksekliği genellikle çeyrek ya da yarım dalga boyu dolayındadır. Bu dalga boylarında, alıcı anten olarak çoğu kez, değişik uzunlukta teller ya da genellikle ferritten manyetik bir çekirdeğe sarılmış çerçeve antenler kullanılır.
iyonosfer yansımalı yayılma sayesinde, çok geniş, bir alana radyoiletişim olanağı sağlayan dekametrelik dalga boylarında yönlendiriciliği çok yüksek olan anten ağları kullanılır; boyutları onlarca metre düzeyine ulaşan bu anten donanımı, birçok özdeş ışıma öğesinden ve yayılma doğrultusuna dik iki “perde" boyunca dizili yansıtıcılardan oluşur. Bu dalga boylarında çok kullanılan bir başka tür de, eşkenar dörtgen anten'dir, sivri uçlarından biri bakışımlı olarak alıcıya ya da vericiye bağlanan yatay konumlu bu antenin büyük köşegeni, anten alıcıya bağlanmışsa vericiye, vericiye bağlanmışsa alıcıya doğru yönlendirilir. Bu anten türleri, metrelik dalgalar için de kullanılabilir.
Desimetre ile milimetre arasında değişen dalga boyları için kullanılan antenler, küçük boyutlarıyla daha yüksek bir yönlendirme olanağı ve çok daha geniş bir tasarım serbestliği sağlar. Bu antenler çoğu kez, birincil kaynak adı verilen beslemeli bir öğeden ve bir yansıtıcıdan oluşur; beslemeli öğe olarak bir dipol, bir huni ya da bir helis kullanılabilir; yansıtıcı ise düzlem, parabol ya da ikidüzlemli biçiminde olabilir.
Santimetrelik dalga boyları dolayında, boyuna ışıyan öğelerden yani puro anten ve dielektrik antenlerden yararlanılır; bunların çalışma ilkesi, karmaşık biçimli, yalıtkan ve iletken karma yapıları boyunca oluşturdukları, hızlı ya da yavaş yüzey dalgalarıyla açıklanabilir. Özel konutlarda ve ortak yerleşim alanlarında, frekans kip- lemeli radyo ya da televizyon yayınlarının alınması için çoğu kez Yagi antenleri kullanılır: boyuna ışımalı bu antenler, bir beslemeli dipol ile yansıtıcı ve yöneltici dipol- lerden oluşur; bu öğelerin tümü birbirine koşut konumda merkez noktalarından bir çubuğa bağlanır; çubuk ise vericiye doğru yöneltilir.
Hertz demetleri, uzay radyoiletişimi ve radyogökbilim için, yansıtıcıları genellikle parabol biçiminde olan antenler kullanılır; bunların çapları, yönlendirilen türden olduklarında onlarca metreyi, sabit olduklarında yüzlerce metreyi bulabilir. Bir anten, mekanik yöneltmeye elvermeyecek ölçüde büyük olursa, az çok otomatik ve statik bir elektronik düzenek yardımıyla, elektriksel olarak yönlendirilebilir; elektronik düzeneğin çalışma ilkesi ise, anteni oluşturan çok sayıda ışıma öğesinin uyarma evrelerini göreli biçimde değiştirmeye dayanır.
"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.
