Bunaltı Nevrozu

Bunaltı (anksiyete) terimi psikiyatri de çoğu kez kavram karışıklığına yol açacak biçimde kullanılır. Bunun başlı ca nedeni bu terimin herkesin paylaştığı kesin bir tanımının olmamasıdır.
Bunaltı dış dünyadaki gerçeklerden kaynaklanmayan ciddî bir tehdit edilme duygusuyla ilişkilidir. Bu duygu insa nın bedeninde^ sinir sisteminde ve zi hinsel yaşamında bazı tipik belirtilerle ortaya çıkar. Bunaltının korkuya benzer yanlan vardır; insan geleceğini sandığı bir kötülüğün acısını çeker ve bunu bi linçaltında yaşanmış deneyimlerle bü tünleştirir. Ama korkuda dışarıdan ge4 len gerçek ve nesnel bir tehlike söz ko nusuyken bunaltıda tehlike kişinin ken disinden kaynaklanır; dışarıdan bakıldı ğında herhangi bir açıklaması, görünür hiçbir tehlike yoktur.

Sponsorlu Bağlantılar

DIŞ TEHLİKELERE
YANIT OLARAK
BUNALTI
Bunaltıyı belirleyen öğeler bireyseldir. Bunaltının nedenleri arasında bazı kişilik özellikleri ve derin iz bırakan gerilimler önemli yer tutar. Ama bunlar yeterince açık betimlemeler değildir ve kesin kli nik, bulgulardan çok akılcı kavramsal modellere dayandırılmıştır. Kuşkusuz bunaltının fizyolojik ve nesnel yönleri, korkuda görülenlerden çok farklıdır.
“Bunaltı çağı” olarak adlandırılan günümüz ile geçmiş arasındaki tek ay rım bugün yaşamın daha gerilimli ve hareketli olması değildir. Zamanımızın karmaşık tehlikeleri karşısında insanla rın artık anında, etkili ve yalm davra nışsal tepki göstermemeleri de önemli bir farktır. Bütün bunları dikkate ala rak, uygulamada büyük önem taşıyan iki noktaya değinmek gerekir.
Birincisi, tanı sorunudur. Hastanın öyküsündeki tipik duygusal bozuklukların ve bunlara bağlı belirtilerin tanına-mamasıyla bunaltı gözden kaçabilir. Öte yandan bunaltının beden ve sinir sistemindeki belirtileri asil hastalıkmış gibi yorumlanabilir. Bazen bunaltı be lirtileri hasta tarafından dile getirilemez ve birbiriyle çelişkili birçok klinik ince leme yapılması gerekebilir. Bazen de bunaltı daha derindeki ağır ruhsal ve organik hastalıkları örtmeye yarar.
İkincisi, bunaltı birçok durumda ki şinin belirli uyaranlara ve dış tehlikele re karşı gösterdiği, tümüyle normal ve yerinde bir duygusal tepki de olabilir.
Normal olarak bunaltı bir güçlüğü aşmak, gidermek ve sonunda sorun ol maktan çıkarmak için kişinin bir silah gibi kullandığı davranışlardır. Bu biçi miyle de nevrotik bir bozukluğa işaret eden anksiyete nevrozundan farklı ola rak genellikle olumsuz değil, kişinin ol gunlaşma süreci için gerekli, çok Önem li bir öğedir. Çocuğun davranışları, ki şiliğini de önemli ölçüde etkileyen eriş kinlerin istekleri doğrultusunda gelişir ve yapılanır. Bu süreçte çocuk yeterin ce sevgi ve onay (güven, destek) gör mezse bunaltı için elverişli bir ortam yaratılır.
Bunaltı hoş bir olay değildir ve her birey.ruhsal savunma mekanizmalarını kullanarak bu duygudan kaçınmaya ça lışır. Bu mekanizmaların kullanılması her zaman bir hastalığa işaret etmez; Özellikle genç yaşlarda kişilik gelişimi ni belirleyen tepkilere neden olur. Bu naltı bir tehlikeye yanıt olarak ortaya çıkar. Sorun bu tepkinin normal mi, yoksa hastalık niteliğinde mi olduğunu belirleyebilmektir.
Bunaltının şiddeti ve süresi gibi özellikleri belirdiği duruma uygun dü şüyorsa, bunun organizmanın dış uya ranlara yanıt vermesini sağlayan nor mal ve temel bir tepki olduğu söylene bilir. Bu tür bir tepki bireyin kendini savunarak yaşamım sürdürmesi açısın dan çok işlevseldir. Oysa birçok olguda bunaltı normal ölçüler dışında, koşul larla uyumsuz ve hastalık niteliğinde bir duygusal tepki olarak belirir. Bu du rumda fiziksel rahatsızlıklara da neden olabilir.
“Normal bunaltı” ile “hastalık dere cesinde bunaltı” arasındaki sınırı belir lemek olanaksız değilse de çok zordur. Klinik açıdan bunaltının şiddeti çok de ğişebilir. Çok hafif ve orta şiddette ol gularda bunaltı “normal” sayılabilir, ama zamanla çok ilerleyerek hastalık ölçülerine de varabilir. Bu aşamaların sonunda ayrıca ciddi bedensel sorunlar gelişebilir. Normal ile hastalık derece sinde bunaltı ayrımında .temel alınacak ve olguların çoğunda geçerli olabilecek dört ölçüt önerilebilir:
• Bunaltının şiddeti, sıklığı ve süresi.
• Bunaltıyı yaratan olayın ciddiliği ile_ bunaltı tepkisinin şiddetinin birbirine denkliği.
• Bunaltının yol açtığı fiziksel rahatsız lığın derecesi.
• Normal alışkanlıklardaki bozulmanın (örneğin belli yerlerden kaçma, sıradan işleri yapamama) derecesi.

HASTALIK
DERECESİNDE
(PATOLOJİK) BUNALTI
İnsan bunaltıyı kendi denge ve uyumu na yönelik bir tehlike biçiminde algıla dığından bilinçli ya da bilinçdışı olarak bir dizi savunma sürecini başlatır. Bu naltı belirtileri bu durumun nedeniyle karşılaştırılamayacak kadar şiddetliyse ve savunma mekanizması yetersiz kalan kişi bu belirtileri denetlemeyi başara mazsa bunaltı nevrozundan söz edilir. Bunaltı nevrozu en basit, en az karma şık nevroz türüdür. Ama bunaltı nevro zu tanısının konabilmesi için önce bü tün öbür bunaltı nedenlerinin araştırılıp elenmesi gerekir.
Bunaltı nevrozunun görüldüğü in sanların çoğunda bazı ortak kişilik özel liklerine rastlanır. Bunlar genellikle bu naltıya eğilimli, çocukluk ve ergenlik çağlan güvensizlik içinde geçmiş, aile den gelen korkulan bulunan kişilerdir. Bunaltıda kişilik yapısı çok önemlidir; bunda kalıtsal öğeler kadar özellikle an ne babanın yeterince eğitici olmadığı durumlarda büyüme çağında edinilmiş davranış biçimlerinin de belirleyici etki si vardır.
Kişilik özelliği olarak bunaltıya yat kınlık bütün bunaltı nevrozu hastaların da açıkça görülür.
Bazı psikanaliz okulları bunaltının olası nedenleri arasında doğum travma sının da önemli bir yer tuttuğunu savunur. Hatta bazı araştırmacılara göre do ğum anı, özellikle ailesel yatkınlığı olan bireylerde ciddi sonuçlara yol açan psikolojik bir şok yaratabilir. Doğum travmasının yaşam boyu üstesinden ge linemez ve Freud’a göre doğum anı, bi reyin ilk bunaltı deneyimidir.

BUNALTININ ÖZNEL RUHSAL BELİRTİLERİ
• Korku
• iç sıkıntısı
• Gerginlik
• Tehlike beklentisiyle duyulan korku
• Aşın kaygı ve aşın uyanıklık
• Sabırsızlık ve huzursuzlu (yerinde duramama)
• Çabuk yorulma
• Dikkatin çabuk dağılması
• Bellek bozuklukları
• Uykusuzluk

BELİRTİLERİ
Bunaltı nevrozu çeşitli biçimlerde orta ya çıkabilir. Belli bir durumda, belirti nesnelerle karşılaşıldığında ya da hiçbir görünür neden olmadan belirebilir. B. tür nevroz belirtilerinin sıklığı, şiddet ve özellikleri kişilik yapısına bağlı ola rak bireyden bireye değişir.
Bunaltı nevrozunda bedensel (soma tik) ve ruhsal (psikolojik) kökenli ol mak üzere iki ayn türden belirtilere rastlanır. Belirti ne kadar özgül, yam sı nırlan belirgin ve kesin ise o kadar bü yük bir olasılıkla organik kökenlidir. Buna karşılık dağınık ve betimlenme*: güç belirtilerin ruhsal kaynaklı olduğı. düşünülür.
Bunaltı duygusal düzeyde korku. güvensizlik, huzursuzluk, hafif uyarıla ra aşın yanıt verme ve saldırganlık git* belirtilerle ortaya çıkar. Düşünsel dü zeyde hasta mantık yürütme ve dikkati ni yoğunlaştırmada güçlük çeker. Be densel bozukluklar arasında ise baş dönmesi gibi sinir sistemini ilgilendiren belirtilere, deriyle ilgili olarak avuç içi, ayak tabanı ve koltukaltı terlemeleriyle solgunluk ya da ani yüz kızarmasına, kalp atışlarının hızlanması gibi kalp-damar sistemi bulgularına, sindirim sis-leminde mide bulantısı, ishal,, kabızlık gibi yakınmalara, kas sisteminde hare ket düzensizliklerine, ayrıca sık idrara çıkma gibi boşaltım sistemi belirtilerine rastlanır.
Utangaç ve güvensiz kişilik yapısıy la bağlantılı olarak geceleri kâbus gör me, idrar kaçırma ve tik biçiminde bo zukluklar ortaya çıkabilir. Bunaltının kronikleşmiş olduğu kişilerde ise genel likle uyuma zorluğu, derin uyuyamama ve kâbus görmeden başlayarak ruhsal kaynaklı bedensel (psikosomatik) hasta lıklara kadar varabilen belirtiler görü lür.
Bu olgularda bunaltının uyarıcı işa-!ret vermek biçimindeki işlevsel yararı ; artık kalmamıştır. Kişi akılla bağdaşmayan amaçsız işler yapmaya başlar. Ayrıica ölüm ve delirme korkularıyla besle nen derin bir kaygı içindedir.

BUNALTI KRİZLERİNİN ÖZELLİKLERİ
Bunaltı krizi, gündüz ya da gece gelebi len, birkaç dakikadan birkaç saate ka dar, hatta bazen daha fazla sürebilen, aynı gün ve gece içinde yineleyebilen nöbettir. Titreme, terleme ve ağlamayla birlikte hastada şiddetli panik görülür. Bazen bunlara görsel varsamlar (halüsi-nasyon) ve ani ölüm korkusu da eşlik eder. Göğüs kafesinde sıkışma duygu suyla birlikte “hava açlığı” belirir. Hasta sık soluk almaya başlar. Sonunda kanda kalsiyum düzeyi düşer ve parmaklarda, ellerde ve ağız çevresinde duyarlılık be lirir. Kas gerginliğine bağlı ağrılarla, ka fa arkası ve alında duyulan inatçı baş ağrılarına sık rastlanır. Baş ağrısı akşa ma doğru artarak bütün başa yayılır. Ki şinin metabolizma ve sinir sistemiyle il gili yapısal yatkınlıkları dışında bu bo zuklukları ortaya çıkaran etkenler ikiye ayrılabilir. Bunlardan dış etkenler aile ve toplum kökenlidir. Kişinin aile çevresinde ve toplum içinde yaşadığı çok olumsuz ve acı veren deneyimler bunal tının başhca dış etkenlerini oluşturur.
tç etkenler ise ruhsal çatışmalardan kaynaklanır. Doyucuru biçimde çözüle meyen ya da durdurulamayan ruhsal ça tışmalar, kişide sevgisiz kalma, öz dene timini yitirme, ekonomik çökme (iflas) gibi çok çeşitli korkulara neden olur.

AYIRICI TANI
Bunaltı hem bedensel, hem de ruhsal ni telikli birçok hastalıkla kanştırılabilir. Dolayısıyla ayırıcı tanı bütün bu olası lıkların araştırılmasını gerektirir. Vücu dun herhangi sistemini ilgilendiren ra hatsızlık belirtilerinin nedenleri ayrıntılı incelemeler yapılarak ortaya çıkarılma lıdır. Yukarıdaki açıklama anımsanacak olursa şiddetli panikle birlikte görülen bunaltı krizi belirtileri önemli ölçüde miyokart enfarktüsünü taklit edebilir.
Ayrıca ruhsal çöküntü (depresyon) sendromu da belirgin bir bunaltıyla or taya çıkabilir.

TEDAVİ
Bunaltı nevrozunun temeline inen teda vi ile bunaltı krizi tedavisi arasında ay rım yapmak gerekir.

BUNALTININ ÖZNEL FİZİKSEL BELİRTİLERİ
İstemsiz kas hareketleri
Terleme
Ağız kuruması
Titreme
Çarpıntı
Göğüste sıkışma
Hava açlığı
Baş dönmesi ve “dağılma”
duygusu
Bedensel yorgunluk
Bulantı
“Boğaz düğümlenmesi”
İştahsızlık
Sindirim sistemi bozuklukları
Sık sık idrara çıkma
Gerginliğe bağlı baş ağrısı
Çeşitli fiziksel hastalık belirtileri
Bunaltı Çözücü İlaçlar: Öneriler ve Önlemler
Bunaltı çözücü ilaçlar miyasteni (kas zayıflığı) hastalığında kesinlikle kul lanılmamalıdır.
Kronik solunum yetmezliği olanlarda çok dikkatle kullanılmalıdır. Yaşlılarda karaciğer ve böbrek yetmezliği tehlikesi nedeniyle düşük dozlar da verilmelidir. Yaşlı hastada yüksek dozlar zihin karışıklığının artmasına ve beyin ödemine yol açabilir.
İlacın görece yüksek dozlarda verildiği durumlarda fiziksel ve ruhsal ba ğımlılığın gelişip gelişmediği sık aralıklarla kontrol edilmelidir. Bunaltı çözücü ilaçlar cinsel dürtülerin zayıflamasına yol açabilir. Bunaltı nın öncelikle cinsel sorunlardan kaynaklandığı durumlarda kullanılmaları uygun değildir. *
Yatıştırıcılar kan yoluyla anne adayından bebeğe geçtiği için gebelikte kul lanılmaları sakıncalıdır.
Ruhsal çöküntü olgularında yalnızca bunaltı çözücülerin kullanılması doğru değildir.

kaynak