Tintoretto (Jacopo Robusti)

TİNTORETTO (1518-1594)
Seda KARATEPE

Sanatçı, Venedik okuluna bağlı ressamlar içinde desen üstünlüğünü reddeden, renkleri ise en parlak ve en olumlu kullananlardan biridir. Babası boyacı olduğu için, ilk sanatla ilgili ilk bilgilerini ondan almış, çok kısa bir süre Tiziano’nun atölyesinde çalışmıştır.

İdealist bir yaşamı olduğu bilinir; yani resim için yaşamış, istem dışı hiçbir iş sanatçıya kolay kolay yaptırılamamıştır. Resimlerinin konuları ya dinden yada mitolojiden alınmıştır. Sanatçı Michelangelo’nun desen felsefesi ile Tiziano’nun renk felsefesini bir senteze götürmeyi amaç edinmiştir. Hiç gün ışığı almayan bir atölyede çalıştığı söylenir. Ayrıca sanatçı canlı model de kullanmıştır.

Fresko tarzını hiç denememiş olan sanatçı Portre çalışmaları da yapmıştır. Portrelerinde modellerinin kim olduğuna değil, yüzlerinin bir özelliği olmasına dikkat etmiştir. Venedik okulunun, desen zayıflığı fenomeni ve eleştiri ile karşı karşıya bırakan durumunu Tintoretto kırmıştır. Delacroix’nın, “altıncı kattan düşen bir insanın, yere varıncaya kadar krokisini çizebilen adama ressam derim” yargısı, sanki Tintoretto için söylenmişti. Figürlerinde müthiş bir hareketlilik vardır. Bu hareketi sanatçının “Baküs” isimli resminde rahatlıkla görebiliriz. Resmi yaparken, yaptığının hem resim hem de canlı bir gerçek olmasına dikkat etmiştir.

Kompozisyonlarında çehrelerden çok, vücut hareketleri ifade gücü taşır. Büyük boyutlu yapıtlar ortaya koyan Tintoretto’nun bu yöndeki önemli eserlerinden biri “Mağarada Son Akşam Yemeği” isimli kompozisyondur. Sanat tarihi açısından da oldukça önemli olan bu resim, kalabalık figür kullanımı, karanlıkçı yapısı, fakat asla tiyatral olmayan haliyle dikkat çekicidir. Venedik’te San Giorgio Maggiore kilisesinden yer alan bu resim, tam maniyerist üslupla ele alınmıştır. Çünkü diyagonal yerleştirilen yemek masası bu durumu ele vermeye yetmektedir. Gölgeci bir yapı ve birlik gösterisi de Barok’a açılan kapı anlamına gelmektedir bu resimde. Tiyatral olmayan anti-Caravaggio tarzı diyebileceğimiz gerçek bir karanlıkçılıktır bu kompozisyonda yer alan.

TİNTORETTO (Jacopo Robusti), İtalyan ressam (Venedik 1518 - ay. y. 1594). Tiziano ve R Bordone'nin öğrencisi oldu; ancak, Pordenone'nin hareketli sanatından ve Schiavone'deki gerçek dışı öğelerden de esinlendi. Miche- langelo'nun ve manierismocuların sanatını tanıdıktan sonra, kesinlikle dramatik anlatıma ve büyük ışık etkilerine yöneldi. Sanat yaşamının tümünü, Son yemek Aecademia, Venedik (1547, S. Marcuola) ve Köle mucizesi (1548, Aecademia) gibi ilk başyapıtlarını verdiği Venedik'te geçirdi. Şaşırtıcı bir ustalığı olan il Tintoretto, kimi zaman Tiziano'ya (Tekvin, Scuola della Trinitâ; Âdem ile Havva, Aecademia), kimi zaman da il Veronese'ye (Suzan yıkanırken, 1560'a doğr., Viyana) yaklaşır. Suzan yıkanırken’ de yarı saydam gibi görünen çıplak vücutla bahçenin mat zemini karşıtlık içindedir. İl Tintoretto, manierismoculuğun bütün kaynaklarından yararlanır, dolambaçlı ve hareketli figürlerden ve zıt ışık etkilerinden hoşlanır, kompozisyonlarını alabildiğince uzanmış duygusunu uyandıracak biçimde büyük köşegenlere göre düzenler (Vebalıları iyileştiren aziz Augustinus, Vicenza).
La Scuola di S. Marco için, başyapıtlarından sayılan Aziz Markos'un mucizeleri (1562-1566) konulu üç tablo yaptı (Brera ve Aecademia [Venedik]). La Scuola di S. Rocco için, 1564-1587 arasında, elli altı kompozisyondan oluşan dev bir dizi gerçekleştirdi: aziz Roch'un yaşamından birkaç sahne ve üslubunun dramatik gücünü parlak bir biçimde yansıtan Yeni Ahit' in tüm çevrimi (1580 yıllarında atölyesin dekilerin de katkısı oldu). Gizemli bir hava yansıtan Çobanların tapınması’nı, Mısır'a kaçış, Azize Meryem ve Mısırlı azize Maria’daki manzaraları, İsa’nın vaftizi’nı, Son yemek’i ve trajik Çile sahnelerini de (örneğin dev boyutlu Çarmıha geriliş) saymak gerekir.
Başyapıtlarının bir bölümü de Dukalar sarayı'nda bulunur: Kolej salonu, Senato salonu (tavanda, Denizler kraliçesi Venedik, 1581) ve Büyük Konsey salonu'nun süslemeleri. Bu son salon için, eşmerkezli geniş çemberlere göre gökyüzüne yerleştirilmiş seçilmişleri betimleyen dev boyutlu bir Cennet kompozisyonu (1588, Louvre'da bir taslağı bulunmaktadır) gerçekleştirdi. Anticollegio'da, konusunu mitolojiden alan birkaç tablo yer alır (Bacchus ile Ariadne, Vulcanus ile Kyklopslar). il Tintoretto ayrıca birçok portre gerçekleştir miştir: Alvise Barbaro (Floransa, Pitti sarayı), Jacopo Soranzo (Milano), Battista Morosini (Floransa, Aecademia). Bu portrelerin en belirgin özelliği, yüz ile zemin arasında renk bakımından güçlü bir değer karşıtlığının bulunmasıdır. Sinirli ve katı desenleri, büyük tuvallerini yapmak için şiddetli bir biçimde aydınlatılmış küçük modellerden yararlandığım ortaya koyar. XVI. yy.'ın ikinci yarısında, avrupa manierismoculuğunun gelişmesinde ve özellikle El Greco'nun yetişmesinde il Tintoretto'nun etkisi büyük olmuştur.