Proteinler

Proteinler, aminoasit denen yapıtaşlarından oluşmuş büyük moleküllü bileşiklerdir . Aminoasitlerin bileşiminde temel olarak karbon, hidrojen, oksijen ve azot bulunur. Vücut bu elementleri birleştirerek bazı aminoasitleri üretebilirse de, gerekli olan birçok aminoasit vücutta bireşimlenemediği için bunların yiyeceklerle, hazır olarak alın­ması gerekir. Et ve balık gibi hayvansal yiyecekler en dengeli aminoasit kaynakları­dır. Ama iyi seçilmiş bitkisel yiyeceklerle de iyi bir protein dengesi sağlanabilir.

Proteinler vücudun gerçek yapıtaşlarıdır; kemikler, kaslar, deri, sinirler, kısacası vücu­dun büyük bölümü proteinlerden oluşur. Yi­yeceklerle alınan proteinler sindirim sırasında parçalanarak aminoasitlerine ayrışır ve vücut, bu aminoasit deposundan seçtiği uygun yapı­taşlarını yeniden bir araya getirerek kendi dokularını oluşturan proteinleri yapabilir. Protein açısından zengin olan başlıca hayvan­sal yiyecekler yumurta, et, balık, peynir ve süt, bitkisel yiyecekler ise ekmek, patates, fındık ve ceviz gibi kabuklu yemişler, bezelye, fasulye ve mercimektir.
Hücrelerin yapı taşlarını oluşturan proteinler, sindirim enzimleri tarafından parçalanarak, daha basit yapıdaki amino asitlere ayrılırlar.
Amino asitlerin bileşiminde; C (karbon), H (Hidrojen), O (Oksijen), N (Azot) ve bunlara ek olarak da S (kükürt) bulunur. Toplam 20 çeşit amino asit vardır. Bunların içinde vücut tarafından yapılamayan, sadece besinlerden elde edilen 8 tanesine elzem amino asitler denir. Elzem amino asitler; triptofan, treonin, izolösin, lösin, lizin, fenilalanin, metionin ve valindir.
Hücreler bir yandan yıkılır, diğer yandan yenilenir. Proteinlerin yardımıyla gerçekleşen bu yıkılma ve yenilenme sırasında, proteinlerin çoğu dışarı atılır. Vücutta kısa süreli yetersizlikleri giderecek kadar, az miktarda protein saklanır. Vücuda alınan proteinlerin bir kısmı dışkı ile dışarı atılır.
Protein kaynakları, hayvansal ve bitkisel olarak ikiye ayrılır. Hayvansal kaynakların yüzde 97’si, bitkisel kaynakların ise yüzde 60-70’i sindirilir. Proteinlerin sindirimi midede başlar. Ardından ince bağırsağa geçer, oradan da kana karışır. Kan dolaşımı ile karaciğere taşınan amino asitler, burada enerjiye dönüşür. Bu dönüşüm sırasında amino asitlerden oluşan amonyak, üreye dönüşerek, idrar yoluyla dışarı atılır.

Proteinler ne işe yarar?

· Hücreleri onarır ve yeniler.
· Enfeksiyonlarla savaşan antikorları üretir.
· Hücre içi ve hücre dışı sıvıların ozmotik dengede tutulmasını sağlar.
· Beden fonksiyonlarıyla birlikte, sinir ve kas çalışmalarını koordine eden hormonlar ve enzimler için gereklidir.

Vücudun ne kadar proteine ihtiyacı var?
Günlük enerjinin yüzde 10-15’i proteinden karşılanmalıdır. Bütün besin gruplarından tüketen bir kişinin günlük protein ihtiyacı, kilosu başına 1 gramdır. Yani sağlıklı ve dengeli beslenen 60 kilogramlık bir kişinin, günde 60 gram protein tüketmesi yeterlidir.
Enerji sağlamak için fazladan alınan protein, yağa dönüşerek depolanır. Fazla protein tüketen bir vücut suyla birlikte, potasyum, kalsiyum, magnezyum gibi temel minerallerini kaybeder.

Protein kaynakları nelerdir?
Hayvansal kaynakları; yumurta, et, tavuk, balık, süt ve peynirdir. Bunlardan yumurta, et, tavuk ve balık, elzem amino asitleri sağlar.
Bitkisel protein kaynakları; mercimek, kuru fasulye, nohut gibi kurubaklagiller, fındık, tahıllar, bulgur, tam buğday ekmeğidir. Çok az miktarda da olsa, bazı yeşil sebzelerde protein bulunur ama emilimleri çok düşüktür.

BAKINIZ Amino Asit Nedir?