Osman Paşa (GAZİ)

tam adı OSMAN NURÎ PAŞA
(d. 1833, Tokat - ö. 5 Nisan 1900, İstanbul),
Plevne Savunması’yla ün kazanmış Osmanlı komutan.

Yazıcıoğulları adıyla anılan yoksul bir aileden geliyordu. Küçük yaşta ailesiyle birlikte İstanbul’a gitti. 1849’da Kuleli Askeri İdadisi’ni, 1853’te de Harbiye Mektebi’ni bitirerek erkân-ı harbiye sınıfına ayrıldı. 1853-56 Kırım Savaşı’nda Rumeli’deki Osmanlı ordusunda görev yaptı. Savaştan sonra öğrenimini sürdürerek 1858’de kolağası (önyüzbaşı) oldu. 1859’da kadastro usulüyle Anadolu’nun haritasının çizilmesi işini üstlenen heyette yer aldı. 1864’te Hassa Ordusu’nda görevlendirildi.

Ertesi yıl rütbesi binbaşıhğa yükseltildi. Yusuf Kerem’ in Cebel Lübnan’da giriştiği ayaklanmanın bastırılmasına katıldı. 1866’da Girit’te, Rumların adayı Yunanistan’a ilhak etmek amacıyla çıkardıkları ayaklanmanın bastırılmasında görev aldı. 1876’da kaymakam (yarbay), ertesi yıl miralay (albay) oldu. Aynı yıl başlayan Yemen ayaklanmasının bastırılmasında gösterdiği başarıdan dolayı mirlivalığa (tuğgeneral) yükseldi. 1873’te Yenipazar fırka komutanlığına atandı. Fırkanın eğitimindeki başarısından ötürü rütbesi ferikliğe (korgeneral) yükseltilerek İstanbul merkez komutanlığına, daha sonra îşkodra (bugün Shkoder), 1874’te de Bosna komutanlığına getirildi.

1875’te Erzurum’daki 4. Ordu erkân-ı harbiye reisi oldu. Balkanlar’da çıkan karışıklıklar üzerine Eylül 1875’te Niş’teki (bugün Nis) 1. Fırka komutanlığına atandı. Temmuz 1876’da Sırpların OsmanlIlara savaş ilan etmesi üzerine ani bir harekât düzenledi ve İzvor Tepelerini ele geçirerek parlak bir zafer kazandı. Bu başarısı üzerine rütbesi müşirliğe yükseltildi. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı başladığı sırada 3. Ordu’ya bağlı Garp Ordusu komutanı olan Osman Paşa, Vidin ve Rahova’da (bugün Orehovo) Rus ordularını durdurarak Temmuz 1877’de Plevne’ye girdi. Rus kuşatması altında, Osmanlı tarihinde Plevne Savunması olarak bilinen parlak bir savunma savaşı verdi. Ama 10 Aralık’ta kuşatmayı yarmak için kaleden çıktı ve yaralanarak teslim olmak zorunda kaldı. Gene de savunmadaki başarısından dolayı Gazi unvanı verildi. Serbest bırakıldıktan sonra İstanbul’a döndü ve II. Abdülhamid tarafından Hassa müşirliğine getirildi (1878). Bu görevine ek olarak mabeyn müşirliğini de üstlendi. Kasım 1878’de seraskerliğe atandı. 1885’te Bulgaristan sorununda savaş yanlısı olmakla suçlanarak seraskerlikten alındı.

İki oğlunu II. Abdülhamid’in kızlarıyla evlendiren Osman Paşa yaşamının son yıllarını mabeyn müşiri ve yaver-i ekrem olarak geçirerek anılarını kaleme aldı. 1890’a değin geçen olayları kapsayan anıları Mahmud Talat’ın Plevne Müdafaası (1927) adlı kitabında yayımlanmıştır.