İNSÜLİN

a. (fr.Ensülin, insuline; laf. insula, ada). Pankreas tarafından salgılanan, 51 aminoasidin zincirlenmesinden oluşan ve glukagondan daha güçlü bir şeker düşürücü etki gösteren polipeptitli hormon.

—Tip.

• İnsülin bağımlılığı, şeker dengesi ancak ensülin şırıngalarıyla sağlanabilen diyabetlinin durumu.
• İnsülin tedavisi, ensülinin tedavi amacıyla ve özellikle şeker hastalığının tedavisinde kullanılması.
• İrısüline direnç, ensüline bağımlılığı olan bir diyabetlide ensülin dolarının artırılmasına karşın, şeker dengesinin sağlanamaması.

—ANSİKL. Biyokım. Ensülin protein yapısında bir hormondur Yapısı tümüyle belirlenmiş ve sentezi yapılmıştır; iki sülfür bağıyla, —S—S—, birbirine bağlanan “A" ve “B” peptit zincirlerinden oluşur Öncelikle koyun, sığır ve insan ensülinine tekabül eden üç tip ensülinin zincirleri sentezlenmiştir (Zahn, Aachen'den, ve Katsoyannis, Pittsburgh'dan, 1963).Sentetik A zincirinin doğal B zinciriyle birleştirilmesi sogucu önce melez ensülin, sonra da sığır ensülini tümüyle bireşim yoluyla yapılmıştır. Daha sonra, A ve B zincirlerinden yola çıkılarak insan ensülini tam olarak bireşim'yoluyla gerçekleştirilmiştir. Gittikçe gelişen teknikler ensülinin daha yüksek verimle elde edilmesini sağlamaktadır.

—Eczc. Tedavi amacıyla kullanılan ensülin at, sığır ve domuz pankreasının sıvıya yatırılmasıyla elde edilir Su ve zayıf alkolde erir, asit ortamda dengeli, baz ortamda dengesizdir, proteotitik mayalarla tahrip edilir (yanı ağızdan alınırsa etkisizdir). Çinko ile dengeli bileşikler oluşturur. Bu nedenle etkinliği içerdiği çinko miktarıyla orantılıdır.

Ensülin kan şekerini düşürür: deri altına şırınga edildiğinde, kanın glikoz düzeyini çabucak düşürür, bu nedenle şeker hastalığında ve çok seyrek olarak zayıflıklarda kullanılır (kan şekerinin düşmesi glusit ihtiyacını artırır). Ensülin deri altına şırınga edilerek verilir, etkisi hızlı ve geçicidir. Bu nedenle etkileri daha uzun süren "retar" şekilleri kullanılır.
Günümüzde etki sürelerine göre sınıflandırılan üç tip ensülin bulunmaktadır:

1. kısa etkili ensülinler (çabuk etkili) ya da normal ensülinler;
2. orta etkili ensülinler (N.RH. ensülin, yarı-hızlı ensülin);
3. uzun etkili ensülinler (çinko protamin ensülin, karma, yavaş çinko ensülin).

Ensülin tavşanda kan şekerini düşürücü etkisine göre ölçülen fizyolojik birimlerle belirlenir. Reçeteye yazılacak ensülin miktarı, hastanın beslenme rejimine göre ve kan şekeri, yanı idrarla çıkan glikoz miktarı sık sık kontrol edilerek ayarlanmalıdır; çok yüksek bir ensülin dozu, kan şekerini normalin çok altına düşürerek ağır olaylara neden olabilir (ensülin koması); panzehiri şekerdir (DİYABET)

—Fizyol. Oz ve holozit yedekleri karaciğerde glikojen şeklinde depo edilir; glikojenin parçalanmasıyla ortaya çıkan glikoz, normal olarak kanda litrede 1 g miktarında bulunur ve dokuların beslenmesi için kanla dağıtılır. Litrede 1 g’ın üzerine çıkan miktar böbrekle dışarı atılır 1922'de Bantıng ve Best tarafından keşfedilen ensülin kan şekerinin ayarlanmasını sağlar. Demek ki, sülin bir beslenme ayarlayıcısıdır Etkisi kimyasaldır ve bu etki, pankreasın Langerhans adacıklarının hücrelerinde ürettiği, ekisiz pro-insülin miktarıyla orantılıdır Proerv sülin, enzimle hidrolize uğratılarak 22 aminoasitli bir peptik haline getirilerek etkili duruma geçer.