plebisit

bir yönetici ya da hükümetin seçilmesi, bağımsızlık ya da bir başka devlete katılma kararı alınması, iç politikaya ilişkin bir sorunda tercihin belirlenmesi ve benzeri amaçlara yönelik olarak bir ülke ya da bölge halkının oyuna başvurulması. Plebisitte seçmenlerden, birbirine seçenek oluşturan siyasal programlar ya da öneriler arasında bir seçim yapmaları değil, belli bir hükümet biçiminin ya da politikanın yasallığını onaylamaları ya da reddetmeleri istenir. Bu bakımdan plebisit daha demokratik bir nitelik taşıyan halkoylamasmdan (referandum) farklı bir nitelik taşır. Uygulamada bazı halkoylamalarmın plebisite dönüştüğü ya da halkoylamasıyla plebisitin iç içe geçtiği görülür. Hükümetler plebisiti genellikle siyasal partiler gibi aracı kurumlan devre dışı bırakarak doğrudan halka başvurmanın bir yolu olarak kullanır.

Kökeni Eski Roma’da pleb meclislerinin aldığı karar anlamındaki plebiscitum’a dayanan plebisit, Fransa’da 1789 Devrimi sonrasında, halk egemenliğinin bir ifadesi olarak görüldü ve yaygınlık kazandı. Napoleon 1804’te düzenlenen bir plebisitle imparator oldu. Plebisit ulusal sorunların çözümünde de kullanıldı. Örneğin 1935’teki plebisitte Saar, Fransa yerine Almanya’nın parçası olarak kalmayı yeğledi.

Plebisit, örgütlü ve partili muhalefeti etkisizleştirerek halk üzerinde egemenlik kurma olanağını sağladığı için, iktidarlarını meşrulaştırmak isteyen totaliter rej imlerce de kullanılabilir. Örneğin Hitler, gerek iktidara geliş sürecinde, gerekse iktidarını pekiştirme yolunda bu araçtan yararlanmıştır.