SİLİNDİR

a. (fr. cylindre-, lat. cylindrus; yun. kylindrostan).
1. Geom. Doğrultuları aynı ve 6 olan, verilen bir eğrisini kesen bütün doğruların birleşimi olan yüzey. [ silindirine silindirsel yüzey de denir. Doğrularanin doğuranları denir, eğrisi de doğrultmanıdır. ] (Bk. ansikl. böl.)
2. Bu silindirsel yüzeyle ve iki koşut düzlemle sınırlanan katı cisim.
3. Çeşitli maddeleri ezmeye ya da sıkmaya yarayan merdane.
4. Silindir (2 anlamında) biçimindeki cisim.
5.

• Silindir gibi ezmek, bir kimseyi tüm yönleriyle güçsüzleştirip baş kaldıramaz, karşı koyamaz duruma sokmak.
• Silindir şapka, genellikle resmi törenlerde sivil kimselerin giydiği, tepesi silindir biçimindeki siyah şapka.

—Bayınd. Bir şasiye monte edilmiş, tekerlek işlevi gören büyük çaplı bir ya da birkaç metal silindirden oluşan ve toprağı silindirlemeye yarayan, genellikle, özdevinimli makine. (Bk. ansikl. böl.) ll Keçi ayağı silindir, dış yüzeyi, tokmak gibi etki yapan ve zemindeki gereçlere makinenin basıncını ileten radyal tokaçlarla donatılmış çelik silindir.

—Bes. san. Deney silindiri, imbikte damıtılan sıvının, debisini, derecesini ve rengini vb. değerlendirmek üzere geçirildiği cam kap.

—Bot. Merkez silindir, damarlı bitkilerin sapında ve kökünde endodermin altında kalan orta kısım. (Özeği, odun ve soymuk damarlı, daha sonra da ikincil soymukodun oluşumlarını içerir. Dıştan, farklılaşmış bir katmanla [çevreteker] sınırlıdır.)

—Camc. Silindir biçimli üflenmiş cam parça. (Çekme yöntemlerinin kullanılmaya başlanmasından önce uçları kesilen silindir, uzunluğu boyunca yarılıp açıldığında pencere camlan elde ediliyordu.)

—Deric. Arabalı silindir, deriyi silindirle ezmek için kullanılan aygıt.

—El sant. Külçe bakırı levha haline getiren makine.

—Elektroakust. Dış biçimleri nedeniyle, Edison fonograflarında kullanılan kayıt ortamlarına verilen ad. (Bunlar, balmumu kökenli bir bileşikten yapılıyordu; gravürleri günümüz plaklarında olduğu gibi yatay olmak yerine, düşeydi. Berliner plağıyla birlikte terk edilmişse de yine de uzun süre, dikte aygıtlarında kullanılmıştır.)

—Geom. Bir yüzeyi dışına, bir b doğrultusuna koşut olarak çizilmiş silindiri, bütün doğuranları ya teğet bulunan ve bu doğuranların doğrultusu & olan silindirsel yüzey. ll Dönel silindir, dönme eksenine koşut bir doğrunun dönmesiyle doğurulan yüzey.

—Isıl. mot. Silindir hacmi, bir motor, bir pompa silindiri içinde piston kursunun belirlediği hacim. (Pistonlu bir pompada silindir hacmi değişmez ve yükten bağımsızdır)

—Bir motorda, silindir hacimlerinin santimetre küp ya da litre cinsinden ifade edilen toplamı. (Bk. ansikl. böl.)

—Isıl. mot. ve Hidr. pnöm. Bir motorda, bir kompresörde, bir pompada vb.'de, içinde pistonların hareket ettiği, kimi zaman bir silindir gömleğiyle donatılmış silindirsel hacimlerin her biri. (Bk. ansikl. böl.)

—Kâğ. san.

• Silindir perdahlı kâğıt, bir yüzü perdah silindiri üzerinde kurutularak düzgünleştirilmiş ve parlaklaştırılmış kâğıt ya da karton; öbür yüz nispeten pürüzlüdür. (Eşanl. BİR YÜZÜ PERDAHLİ KÂĞİT.)
• Silindirde perdahlamak, kâğıdın yalnız bir yüzünü perdahlamak.
• Perdah silindiri, silindir perdahlı kâğıt ya da karton üretiminde kullanılan kâğıt makinelerinde, kurutma birimine yerleştirilen ve içinden buharla ısıtılan, yüzeyi kusursuz bir biçimde parlatılmış, büyük çaplı metal silindir, (ince kâğıtların kurutulmasında kullanılan başlıca ya da tek öğeyse, bu silindire yankee kurutucusu adı verilir.)