Arama

İstanbul - Tek Mesaj #1

perlina - avatarı
perlina
Ziyaretçi
11 Eylül 2006       Mesaj #1
perlina - avatarı
Ziyaretçi

İstanbul


Marmara Bölgesi’nde il ve Türkiye’nin en büyük kenti.Yüzölçümü 5.712 km2 olan İstanbul ili doğuda Kocaeli ili, güneyde Bursa ili ve Marmara Denizi, batıda Tekirdağ ili, kuzeyde de Karadeniz’ le çevrilidir.Marmara Denizindeki Adalar ve güneyde ilin ana kütlesinden ayrı olarak Armutlu Yarımadasının kuzeybatısında yer alan Yalova,yönetsel bakımdan İstanbul’a bağlı ilçelerdir.Kuzey-güney doğrultusunda uzanarak Karadeniz ile Marmara’yı birleştiren İstanbul Boğazı,hem il topraklarını, hem de kenti Asya ve Avrupa yakası olmak üzere ikiye böler.
Ad:  Istanbul-.jpg
Gösterim: 3347
Boyut:  97.7 KB
Batıda il sınırlarına yaklaşan İstanbul metropoliten alanı,doğuda il sınırlarını aşarak yönetsel bakımdan Kocaeli’ye bağlı olan Gebze’yi de içine alır.

Doğal yapı :


İl topraklan genel olarak bir plato niteliği taşır.Trakya ve Kocaeli dalgalı düzlüklerinin (peneplen) arasına sıkışmış olan bu plato, yüksek olmayan tepelerle hafifçe engebelenmiş,İstanbul Boğazına, Marmara’ya ve Karadeniz’e dökülen akarsu vadileriyle parçalanmıştır.

İlin Avrupa yakasındaki başlıca yükseltiler,kuzeybatıdan il topraklanna sokulan,Yalıköy yakınlarındaki Garipkuyu Tepesinde 361 m’ye yükselen ve doğuya gidildikçe alçalan Istranca Dağlarının uzantılarıdır. İlin Asya yakasını, Avrupa yakasındakilere oranla daha belirgin olan Kocaeli Platosu üstünde yükselen dağlar engebelendirir.Bunlardan başlıcaları Aydos Dağı (537 m), Kayış Dağı (438 m), Alemdağ (442 m), Büyük Çamlıca Tepesi (262 m) ve Yuşa Tepesidir (202 m). Bu dağlar, kuvarsit ve benzeri sert kayaçlardan oluşmuş ve aşımından etkilenmediğinden dalgalı düzlükler üstünde yüksekte kalmış tanıktepelerdir. Kocaeli Yarımadasının açığındaki adalar da bu tanıktepelerden bazılarının deniz düzeyi üstündeki bölümleridir. İlin en engebeli ve yüksek kesimi ise Yalova yöresidir.Samanlı Dağları Bursa il sınırı yakınlarındaki Dumanlıtepe’de 897 m’ye ulaşarak ilin en yüksek noktasını oluşturur.

Karadeniz ve Akdeniz iklimleri arasındaki geçiş alanında yer alan ve yağış bakımından yoksul sayılmayan yörede, kısa ve düzensiz akışlı birçok akarsu vardır.
Çoğu kendi başına bir birim olan ve doğrudan denizlere ya da göllere dökülen bu akarsuların başlıcaları şunlardır:
Terkos (Durusu) Gölüne dökülen Istranca Deresi,Küçükçekmece Gölüne dökülen Sazlıdere ve Nakkaş Dere,Büyükçekmece Gölüne dökülen Hamzalı, Çakıl ve Eskice dereleriyle Karasu,Haliç’e dökülen Alibey ve Kâğıthane dereleri,Karadeniz’e dökülen Riva ve Heciz dereleriyle Gökdere (Göksu), Marmara’ya dökülen Sellimandıra ve Safran dereleri. Yaz aylarında suları iyice azalan,ilkbaharda genellikle taşan bu derelerden Alibey Deresi üzerinde Alibey, Riva Deresi üzerinde Ömerli, Heciz Deresinin kollarından Darlık Deresi üzerinde Darlık, Sellimandıra Deresi üzerinde Gökçe, İstanbul Boğazına dökülen Göksu üzerinde de Elmalı barajları kurulmuştur.
Baraj göllerinden başka il sınırları içindeki başlıca göller Terkos,Büyükçekmece ve Küçükçekmece gölleridir. Kentin su gereksinimi,dereler üzerinde ve Büyükçekmece Gölünde kurulmuş olan barajlardan ve Terkos Gölünden sağlanır.Plato niteliğindeki il topraklarını parçalayan çok sayıda vadinin en önemlileri İstanbul Boğazı ve Haliç’tir.Boğaz’a, Haliç’e ve Marmara’ya genellikle kuzeyden açılan çok sayıdaki akarsu vadisi bugün tümüyle yerleşme alanı olmuştur.Göllere,Karadeniz’e ve genellikle güneyden Marmara’ya açılan,tabanları alüvyal topraklarla dolmuş akarsu vadileri ise ilin başlıca tarımsal üretim alanlarıdır.

İlin İstanbul Boğazı,Haliç ve Marmara kıyıları,doğal yapı ile iklimin elverişliliği ve ulaşım kolaylığı nedeniyle eskiden beri yoğun bir yerleşme alanı olmuş ve özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında ciddi bir kirlenmeyle karşı karşıya kalmıştır.Bu yoğun yerleşme kuşağının uzağında bulunan Karadeniz kıyılarının ardındaki yüksek alanlar iğneyapraklı ağaçlardan oluşan ormanlarla kaplıdır.
Kıyı şeridinin uzunluğuna ve doğal plajların çokluğuna karşın, yoğun konut ve sanayi alanlarıyla bunların yol açtığı kirlenme, özellikle Marmara kıyılarındaki plajlardan yararlanma olanağını önemli ölçüde sınırlar. Avrupa yakasında Silivri,Selimpaşa,Kumburgaz kıyıları,Büyükçekmece ve Küçükçekmece çevresi ile Asya yakasındaki Dragos,Tuzla çevresi,Yalova ve Çınarcık, İstanbul halkının yazın serinleme amacıyla gittiği, ama yararlanma alanı giderek daralan kıyılardır.Adalar da, plajları ve ormanlarıyla İstanbul’un en önemli sayfiye yerlerindendir.Yerleşimin ve kirlenmenin daha az olduğu Karadeniz kıyısındaki başlıca plajlar Avrupa yakasında Yalıköy (Podima), Karaburun,Kısırkaya,Kumköy (Kilyos) ve Demirciköy ile Asya yakasında Çayağzı (Riva),Şile ve Ağva’dır.

Ad:  galata.jpg
Gösterim: 3369
Boyut:  110.6 KB

Ekonomi.


İstanbul sosyoekonomik açıdan Türkiye’nin en gelişmiş ilidir.Yönetsel başkent olma işlevini Cumhuriyet döneminde yitirmişse de, ekonomik alanda Türkiye’nin başkenti sayılabilir.Ülke ekonomisinde en önemli karar, iletişim ve yönetim merkezi İstanbul’dur.Türkiye’deki en büyük şirket ve holdingler, en büyük bankalar, en büyük sigorta, pazarlama, reklam ve basın kuruluşları İstanbul’dadır.

Ekonomik göstergeler İstanbul’un egemen konumunu belirgin biçimde ortaya koyar. 1986 verilerine göre Türkiye gayri safi milli hasılasının (GSMH) yüzde 23,3’ü İstanbul’ da yaratılmıştır.Aynı yıl Türkiye faal nüfusunun yaklaşık onda biri de İstanbul’da çalışıyordu. 1986’da İstanbul’da yaratılan gayri safi hasılanın yüzde 36’sı sanayide, yüzde 30’u ticarette, yüzde 30’u hizmetlerde, yüzde 3 kadarı inşaatta, yüzde 1’i de tarım kesiminde gerçekleşti.

Metropolitenleşme süreci içinde birçok sanayi kuruluşunun kent ve il dışına taşınmasına karşın İstanbul,Türkiye imalat sanayisi içindeki önemini korumaktadır. İlde yaratılan katma değer içinde imalat sanayisinin payı büyüktür.1985’te il faal nüfusunun üçte birinden çoğu imalat sanayisinde çalışıyordu. Bu,Türkiye imalat sanayisindeki toplam iş gücünün dörtte birinden çoğunu oluşturuyordu.

İstanbul Osmanlı döneminde de sanayinin odaklaştığı bir merkezdi.O dönemde sanayi, sarayın ve ordunun gereksinimlerini karşılamaya yönelik olarak dokuma, ayakkabı, silah ve deri üreten birkaç fabrikadan oluşuyordu.Her biri az sayıda işçi çalıştıran ve geleneksel yöntemlerle üretim yapan küçük sanayi ve el sanatları ağırlıktaydı.Sanayideki asıl gelişme Cumhuriyet’ten sonra oldu. 1927’de yapılan sanayi sayımına göre Türkiye’deki 20’den çok işçi çalıştıran 212 dokuma işyerinden 62’si, kâğıt ve karton üreten 33 işyerinden 21’i, metal eşya ve makine üreten 53 işyerinden 22’si, kimya dalındaki 15 işyerinden de 8’i İstanbul’ daydı.Cumhuriyet’in ilk yıllarında izlenen Anadolu sanayisini geliştirme ve yerli sanayi yaratma politikası, ilk bakışta İstanbul’u dışlar görünümündeydi.Bununla birlikte İstanbul bu dönemde de yatırımlardan oldukça önemli bir pay aldı ve gelişimini sürdürdü. 1932’de Teşvik-i Sanayi Kanunu’ndan yararlanan 1.417 iş yerinden 444’ü İstanbul’daydı.

İstanbul imalat sanayisinin asıl gelişmesi, II. Dünya Savaşı sonrasında olmuştur. 1960’lara doğru hızlanan sermaye birikimi, özel sektöre sağlanan yoğun desteğin de etkisiyle, imalat sanayisine yöneltildi.Anadolu’da tarım ve ticarette yaratılan sermaye bu yıllarda büyük ölçüde İstanbul’a akmaya başladı.Uygulanan ithal ikameci politikalarla rekabetten korunan özel sektör, önce montaj türü işletmeler kurdu, hemen ardından da tümüyle iç pazara yönelik dayanıklı tüketim mallan üretimine girişti. 1950-65 döneminde Türkiye’deki toplam imalat sanayisi yatırımlarının yarıdan çoğu İstanbul’ da gerçekleştirildi.

1964’te İstanbul imalat sanayisinde 10’dan çok işçi çalıştıran 1.293 işletmenin yalnızca 30’u kamu kesimine aitti.Aynı yıl Türkiye imalat sanayisinde yaratılan katma değerin yaklaşık yüzde 40’ı İstanbul’da oluşturuldu.

İstanbul imalat sanayisi dallan ağırlıklarına göre (o dalda Türkiye çapında yaratılan katma değer içindeki paylarıyla birlikte) şöyle sıralanıyordu:
  • Dokumacılıkta yaklaşık yüzde 40,
  • Gıdada yaklaşık yüzde 30,
  • Metal eşya ve makine üretiminde yüzde 50,
  • Kimyada yüzde 63,
  • Taşa ve toprağa dayalı sanayilerde yüzde 63
İstanbul sanayisinde 1960’ların ortasında başlayıp 1970’lerde doruğa ulaşan en önemli gelişme, kent merkezinden çevreye yayılma ve taşma sürecidir.1960’larm ortalarından sonra İstanbul nüfusunda büyük patlamalar olması konut, altyapı ve ulaşım gibi çözümü çok güç sorunlar yarattı. Arsa fiyatlarında olağanüstü artışlar görülürken, fabrikalara ayrılabilecek alanlar kısıtlandı.

Ulaşımdaki tıkanmaların sanayi kuruluşlarını zorlamaya başladığı bu dönemde büyük sanayinin İstanbul dışına taşınmasını öngören kararlar alındı.Bu kuruluşların kent çevresindeki alanlara ve İstanbul’la ulaşım bağlantıları güçlü olan İzmit,Bursa gibi yakın merkezlere taşınmalarını özendirme amacıyla teşvik uygulaması başlatıldı. Yönetim merkezleri İstanbul’da bulunan birçok büyük kuruluş, üretim birimlerini batıda Çerkezköy’de,doğuda Gebze-İzmit ekseni üzerinde, güneydoğuda ise Bursa’da kurdu. Bu süreç bir anlamda İstanbul metropoliten alanının yapılanmasına neden oldu.

Bu gelişmeler ve sanayileşmenin büyük hız kazanması sonucunda 1970’lerde İstanbul imalat sanayisi çeşitlendi ve dallarının ağırlıkları değişti.Dokumacılık ve gıda sanayisi ikinci sıraya düşerken, teknolojik olanaklardan yoğun biçimde yararlanarak üretim yapan kimya ve makine sanayisi birinci sıraya yerleşti. Sanayinin çevreye yayılması, 1970’lerde İstanbul sanayisinin ülke sanayisi içindeki payında bir gerileme yarattı.1972’de Türkiye imalat sanayisinde yaratılan katma değerde yüzde 38, faal nüfus içinde yüzde 37,5 olan İstanbul’un payları 1979’da yüzde 32,5’e ve yüzde 31’e düştü.

Bugün İstanbul imalat sanayisinde elektrikli makine, madeni eşya ve taşıt aracı üretimi ağırlık taşır. İkinci sıradaysa en önemli ürünleri boya, ilaç ve kozmetik olan kimya sanayisi gelir.Pamuklu ve yünlü iplik üretimi, dokuma, boya, apre, baskı ve hazır giyim gibi alt sektörlerden oluşan dokumacılık sanayisi İstanbul imalat sanayisinin üçüncü önemli dalıdır.Türkiye’de deri ve ayakkabı üretimi yapan iş yerlerinin tümüne yakını İstanbul’dadır. İstanbul imalat sanayisinin bileşimi içinde gıda sanayisi dördüncü sıradadır.Kamu iş yerlerinin ağırlıklı olduğu bu dalın en önemli alt sektörleri içki ve tütün ile et ve süt ürünleridir.Daha sonra da en önemli alt sektörleri cam, porselen ve çimento sanayileri olan taşa ve toprağa dayalı sanayi dalı gelir.

1980’de İstanbul imalat sanayisi iş yerlerinin yüzde 86’sı 10’dan az işçi çalıştıran küçük sanayi iş yerlerinden oluşuyordu.İstanbul’daki küçük sanayi iş yerlerinin Türkiye geneli içindeki payı yüzde 21’di.Bu iş yerlerinde,İstanbul imalat sanayisi işçilerinin yaklaşık yüzde 40’ı çalışıyor, imalat sanayisinde yaratılan gayri safi hasılanın da yaklaşık yüzde 10’u üretiliyordu.İstanbul küçük sanayisinin üçte ikisini dokumacılık, metal eşya ve makine üretimi yapan iş yerleri oluşturur.

İmalat sanayisinin bu denli gelişmişliğine karşın, İstanbul’un geleneksel ve en önemli işlevi eskiden beri ticarettir.Daha İÖ 7. yüzyılda,Karadeniz kıyılarında kurulmuş olan kolonileri Akdeniz’e bağlayan suyolu üzerinde ve doğu ile batı arasındaki ticaret yolunun kilit noktasında yer almasının yanı şıra, Haliç gibi bir doğal limanı olması İstanbul’u bir ticaret kenti konumuna getirmişti.Bizans ve Osmanlı dönemlerinde de İstanbul,her türlü mal ve hizmetin toplandığı ve dağıtıldığı bir merkezdi.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında başkentliği yitirişi ve 1929’da başlayan Büyük Bunalım sırasında hükümetin ithalat ve ihracatı sıkı bir biçimde denetlemesi,İstanbul ticaretini bir süre geriletti.Buna karşın ülke ithalatının ağırlığı gene de İstanbul’daydı. Cumhuriyet öncesinde genellikle azınlıklar ile yabancıların elinde ve denetiminde olan ticaret, 1930’larda yavaş yavaş Türklerin eline geçmeye başladı; 1950’lere gelindiğinde bu süreç büyük ölçüde tamamlandı ve daha çok Türklerin etkin olduğu yeni bir ticaret burjuvazisi oluştu. 1950’lerde ulaşım yatırımlarının hızla artması, tarımdaki modernleşme, ülke genelinde ulusal pazarın oluşmasını ve en küçük yerleşim birimlerinin bile pazara bağlanmasını sağladı.Bu süreç ülke ticaretini doğrudan etkilediği gibi, ulusal pazarın odağı durumunda olan İstanbul ticaretini büyük ölçüde canlandırdı.

1970’lerde Türkiye karayolu taşımacılığı hızlı bir gelişme gösterdi. 1967 Arap-İsrail Savaşı sırasında Süveyş Kanalı’nın kapanmasıyla,Avrupa-Ortadoğu ticaretinde ulaşım denizden karaya kaydı ve eskiden E-5 adıyla anılan D-100 en güvenli karayolu olarak belirdi.Bu yol üzerindeki en önemli merkez olan İstanbul, bu gelişmeden büyük pay aldı. Türkiye’nin TIR (Uluslararası Karayolu Taşımacılığı) Sözleşmesi’ni imzalamasıyla E-5 üzerindeki transit taşımacılık 1974-75 yıllarında üç kat artış gösterdi.Bunun yeterli olmamasına bağlı olarak Kınalı-Sakarya otoyolunun inşasına girişildi.

Ad:  istanbul.jpg
Gösterim: 3344
Boyut:  75.9 KB
1980’lerde Türkiye ticaret kesiminde yaratılan gelirin yaklaşık yüzde 40’mı İstanbul sağlıyordu.İstanbul, ülke çapında her türlü mal ve hizmetin toplanıp dağıtıldığı ve yurtdışı bağlantılarının kurulduğu,Türkiye’nin en üst düzeydeki hizmet ve ticaret merkezidir.1980’lere gelindiğinde Türkiye ithalatının üçte biri,ihracatının ise beşte biri İstanbul’dan yapılmaktaydı.
Gene aynı yıllarda ülkedeki büyük toptancı kuruluşların yüzde 40 gibi büyük bir bölümü İstanbul’da olduğu gibi, Türkiye ticaret borsalarının işlem hacminin beşte biri de İstanbul’da gerçekleşmekteydi.Perakende ticaret büyük ölçüde uzmanlaşmış,farklılaşmış, büyük mağaza zincirleri ortaya çıkmıştı.

İstanbul’un Türkiye ölçeğindeki temel işlevlerinden biri de banka ve finansman merkezi olmasıdır.İlk kez 19. yüzyılın ikinci yarısında yabancı finans kuruluşlarının akınına uğrayan İstanbul,1950’lere doğru ulusal bankacılığın merkezi olmuş, 1980’lerde ise yeniden uluslararası finans kuruluşlarına kapılarını açmıştır.Türkiye’ deki büyük bankaların tümüne yakını ile bütün sigorta şirketlerinin merkezleri İstanbul’dadır.

İstanbul gerek doğal güzelliği ve zengin tarihsel mirası, gerekse ulaşım ve konaklama olanaklarının gelişkinliği bakımından Türkiye’nin en önemli turizm merkezlerindendir.Türkiye’ye gelen yabancı turistlerin büyük bölümü İstanbul’dan giriş yapar.İstanbul’daki Atatürk Havalimanı ülkenin uluslararası standartlara uygun en modern havaalanıdır.Ülkede hizmet veren beş yıldızlı otellerin büyük bölümü de İstanbul’dadır. Ayrıca turistik ticaret de son derece gelişmiştir.

İlde tarım kesiminin payı oldukça küçüktür.Bizans döneminden beri dışarıdan beslenme özelliği bugün de sürmekte ve Türkiye tarım ürünlerinin büyük bölümü İstanbul pazarına akmaktadır.Osmanlı döneminin ünlü İstanbul bostanları ile Arnavutköy sırtlarındaki çilek bahçelerinin yerlerini apartman ve gecekondular kaplamıştır.Kentin taze sebze ve meyve gereksinmesi 1950’lere değin büyük ölçüde kent içindeki ve çevresindeki bağ, bahçe ve bostanlardan karşılanırdı.Bugün bitkisel üretim ve hayvancılık metropoliten alan dışında kalan Silivri, Çatalca, Şile ve Yalova ilçeleriyle sınırlıdır.En çok buğday, elma, ayçiçeği, soğan, yulaf, armut ile çeşitli sebzeler ve çiçek yetiştirilir; besicilik ve tavukçuluk yapılır. Geleneksel uğraşlardan olan balıkçılık da önemini korumaktadır.

İlin ilgi gören, ama her geçen gün azalan ve daralan mesire yerlerinden başlıcaları Emirgân Korusu,Yıldız Parkı,Gülhane Parkı,Çamlıca Tepesi ve Adalar’dır.Ayrıca Kemerburgaz’da Odayeri ve Azizpaşa Ormanı,Çatalca’da Çilingoz ve İnceğiz, Sarıyer’de Belgrad Ormanı,Binbaşı Çeşmesi,Kurtkemeri,Kemeraltı ve Fatih Ormanı,Adalar’da Dil Burnu,Değirmen Burnu ve Kalpazankaya,Alemdağ’da Taşdelen,Kaynakdolduran,Kavacık ve Hacet Deresi,Yalova’da da Hasanbaba orman içi dinlenme yerleri kurulmuştur.

Yeraltı kaynakları bakımından da zengin olan ilin Çatalca yöresinde manganez ve sanayi kumu,Şile yöresinde bentonit,kil, sanayi kumu,tuğla-kiremit hammaddesi ve linyit (Uvezli köyünde),Bakırköy yöresinde çimento hammaddesi,Kartal yöresinde kireçtaşı ve çimento hammaddesi,Gaziosmanpaşa yöresinde kaolin,Sarıyer yöresinde kil,sanayi kumu ve kaolin,Yalova yöresinde sanayi kumu,Beykoz yöresinde kuvarsit ve sanayi kumu, Eyüp yöresinde de kil ve linyit (Ağaçlı köyünde) yatakları vardır.Aynca Tuzla İçmeleri ile Yalova Kaplıcaları da ünlüdür.
BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 2 üye beğendi.
Son düzenleyen Safi; 4 Ocak 2019 21:41