Göktürkçe (Köktürkçe)

Göktürkçenin Biçim Özellikleri

5.Göktürkçede Birleşik Fiiller ve İsim Cümlesi

Birleşik Fiiler
Köktürkçede birleşik fiiller, aşağıda sıralandığı şekilde iki yolla yapılır:

1. “İsim + yardımcı fiil”: Geçişsiz fiiller için “bol-”; geçişli fiiller için “kıl-” yardımcı fiili kullanılır. “kul bol-” (kul olmak), “küŋ bol-” (cariye olmak), “baz kıl-” (tâbi kılmak)
2. “Fiil + zarf fiil eki + tasvir fiili”:- “Fiil + -A~-I/-U + bir-”: Kesinlik bildirir. “Ver-” tasvir fiili Türkiye Türkçesinde tezlik bildirir. Göktürkçede tezlik değil, kesinlik bildirir: “Tuta birmiş” (tutmuştur), “alı birmiş” (almış)

- “Fiil + -I/-U + u-”: Yeterlik bildirir: “kim artatı udaçı erti” (kim bozabilecek idi), “itini yaratunu umaduk yana içikmiş” (teşkilâtlanmadığı için tekrar tâbi olmuş)
- “Fiil + -U + ıd-”: Oluşun, hareketin tamamlandığını bildirir: “ıçgınu ıdmış” (elden çıkarmış), “yitürü ıdmış” (kaybetmiş)
- “Fiil + -A ~-U~(X)p + bar-”: Oluşun, hareketin tamamlandığını bildirir: “uça barmış” (uçup gitmiş, vefat etmiş), “yokadu barır ermiş” (yok olup gidermiş)

İsim Cümlesi
Göktürkçede isim cümlesi iki şekilde kurulur. Birincisinde cümlenin sonuna doğrudan isim soylu bir sözcük getirilir: “Bilge Tonyukuk men.” (Ben Bilge Tonyukuk’um.) İkincisinde “er-” fiili kullanılır: “Tabgaç kagan yagımız erti.” (Çin milleti düşmanımız idi.)

Kaynak

MsXLabs Üye Girişi