Rize - Tek Mesaj

Rize
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

Doğu Karadeniz Bölgesi'nde il ve bu ilin merkezi olan kenttir. Türkiye'nin küçük ilerinden biri olan Rize (3.920 km2), doğuda Artvin, güneyde Erzurum, güneybatı ucunda Bayburt, batıda Trabzon ve kuzeyde Karadeniz ile sınırlanır.

Coğrafya

Δ Kuzey Anadolu kenar dağlarının en yüksek dorukları, bu il içinde ve Artvin sınırı yakınında yer alır. Dilek ya da Tatos kitlesi üzerinde Kaçkar Dağı, 3.932 m. yüksekliğiyle bütün Karadeniz Bölgesi'nin en yüksek doruğudur. Bu dağdan başka 3.000-3.500 metreyi aşan birkaç doruk daha vardır.

Δ Rize Dağları, batıdan kuzeydoğuya doğru uzanarak komşu Artvin iline girer, güneyde derin Çoruh vadi oluğu ile sınırlanır. Bu vadi oluğu Rize Dağları'nı, Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgeleri sınırındaki iç sıralardan ayırır.

Δ Rize ili iklimi, Karadeniz Bölgesi'nin orta ve batı bölümlerine ve Türkiye'nin öteki bölgelerine göre bazı ayrılıklar gösterir: Kışlar oldukça ılık, yazlar az sıcak, fakat çok nemlidir. Örneğin il merkezi Rize'de yılın en soğuk ayının (Şubat) ortalaması 6,7° (Aralık 9,1°, Ocak 7°), en sıcak ayının ise 22,6° dir. Fakat ortalama oransal nem, yaz aylarında bile % 80-82'dir. Rize ve çevresi bütün Karadeniz kıyılarının ve Türkiye'nin en yağışlı yöresidir: Yıllık yağış tutarı ortalaması Rize'de 2.357 mm.dir (Çayeli 2.077, Pazar 1.962 mm.). En kurak mevsim ilkbahar, en yağışlı mevsim sonbahardır. Yaz mevsimine düşen yağış miktarı 500 mm.ye yaklaşır. Bu miktar, Anadolu'nun çok geniş bir kesiminde yıllık yağış tutarlarının da üstünde kalan bir değerdir. Rize'de yılın ortalama olarak 170 günü yağışlı geçer. İklim koşullarının kültür bitkileri üzerinde yarattığı en ilginç etki, Rize ve çeverisinin bir çay yetiştirme yöresi olmasıdır.

Δ Rize ili akarsuları, kaynaklarını kıyı gerisindeki yüksek dağlarda alan ve çok eğilimli yataklar içinde Karadeniz'e dökülen hızlı akışlı, küçük sulardır. Başlıcaları; Fındıklısuyu, Büyükdere, Pazarsuyu'dur.

Δ Rize ilinin 1997'deki nüfusu 333.569'dur. Nüfusun yapısal olarak başlıca özellikleri;

Kırsal nüfus oranı yüksek (% 79'a yakın), kentleşme azdır (örneğin il merkezi Rize'nin 1927'deki nüfusu 13.700 iken, 1980'de 43.407'e ulaşabilmiş, 1997'de 73.000'i aşmıştı, kentleşme bakımından öteki kentlerimize göre hissedilir bir gelişme gösterememiştir);
Nüfusun cinsiyete göre bölünüşünde kadın sayısının fazlalığı dikkati çeker; bu durum kırsal nüfusta daha da belirlidir.
Nüfus yoğunluğu ile Türkiye'de başta gelen illerden biridir.

Ekonomi
Rize ili ekonomisi, çay fabrika ve atölyeleri, birkaç kereste-parke fabrikası, İkizdere Hidroelektrik Santralı, fındık fabrikaları vb. küçük endüstri kuruluşları dışında, büyük ölçüde tarıma, ormancılık ve balıkçılığa dayanır. Yeraltı kaynakları bakımından da zengin değildir. Böyle olmakla beraber, tarım ürünleri çeşitli olmadığı gibi, üretimleri de azdır. Bu duruma göre Rize ilinin en önemli gelir kaynağı, tarımının sadece 40 yıl kadar bir geçmişi olmasına karşın, çaydır. Bu üretimin çok büyük bölümü Rize iline aittir (Türkiye üretiminin % 73'ü). 106 bin ton kuru çay üretimi ise önemli bir miktardır ve Türkiye'ye dünyanın başlıca çay üreticisi ülkeler arasında küçümsenmeyecek bir yer kazandırmıştır. Öteki toprak ürünlerine gelince: Yukarıda belirlenen iklim ve relief koşulları nedeniyle Rize, Türkiye'de en az tahıl yetiştiren ildir. Mısır dışında tahıl üretimi yok gibidir. Baklagiller üretimi, hepsi de fasulye olmak üzere 70 ton kadardır. Endüstri bitkilerinden tütün, kenevir ve soya yetiştirilir; fakat üretimleri çok azdır. Toplam meyve üretimi 25.120 tonu bulur. Yerini çay plantasyonlarına bırakan fındık ve turunçgillerin üretimi hissedilir derecede azalmıştır. Çay plantasyonlarının rakibi olmayan armut, elma ve kestanı gibi meyvelerin üretimi daha fazladır: Sebze tarımı çok azdır. Hayvanlar içinde en çok besleneni, inektir. Bunu koyun izler. Yıllık inek sütü üretimi 30 bin ton kadardır.

Ulaştırma
Türkiye'nin kuzeydoğu kenarında ve oldukça sapada kalan Rize ili, ülkenin öteki bölgeleriyle ulaştırma bağlantısını deniz ve karayoluyla sağlar. Denizyolları ulaştırması eski önemini yitirmiştir. Bugün, yük ve yolcu taşıması daha çok karayoluyla gerçekleştirilir. Bu yol, ili kıyı boyunca Trabzon, Giresun, Ordu ve Samsun'a bağlar; buradan Ankara, İstanbul'a yönelir. İl merkezi Rize, ayrıca İspir üzerinden Erzurum'a da bağlanmıştır. Köy, bucak ve ilçelerle il merkezi arasındaki yollar da, İç Anadolu'dakiler kadar düzenli ve ulaşıma uygun değildir.

MsXLabs Üye Girişi