Temel Amino Asitler ve Görevleri

Metabolizma tarafından üretilemeyen ve dışardan, besinler yoluyla alınması zorunlu olan temel (esansiyel) amino asitler, metabolik olayların devamı ve spor yapan bireylerin kas yapılanmaları için olmazsa olmazdır. Temel amino asitlerin görevleri:
Valine: Çift zincirli bir amino asittir. Karaciğerden fazla nitrojenin atılmasına ve nitrojenin diğer dokulara taşınmasına yardım eder. Isoleucine ve leucine aminoasitleriyle beraber büyüme, dokuların tamiri, kan şekerinin ve enerji metabolizmasının düzenlenmesinde görev alır. Ayrıca alkolden kaynaklanan beyin hasarlarının tedavisine yardımcıdır. Spor yapan bireylerde katabolik metabolizmanın önlenmesinde etkilidir. Antrenmanlarda dayanıklılığı arttırır, sert ve şiddetli antrenmanlarda enerji kaynağı olarak kullanılır. Leucine ile birlikte acı sinyallerinin beyne geçişini engelleyen Enkafalin maddesinin salgılanmasında görev alır. Vücudun enerji deposu olan glikojenlerin üretilmesinde kullanılır.

Leucine: Çift zincirli bir aminoasittir.Vücutta çok önemli görevleri bulunan sistein ve kreatinin oluşumunda rol oynar. Kas hücrelerine, kas gelişimi için amino asitleri; enerji ihtiyacı için glikozu götüren anabolik hormon insülinin salgısını arttırır. Böylece kan şekerinin dengelenmesine de yardımcı olur. Yaraların iyileşmesini hızlandırır ve hormon üretimine katkıda bulunur. Eksikliğinde kas proteini yıkımı yani katabolik metabolizma ortaya çıkar ve kaslar istenilen şekilde gelişmez.
Isoleucine: Çift zincirli amino asitler olan BCAA’ların üçüncüsüdür ve kaslarda bulunma oranı %14’dür. Kanda oksijen ve solunum artıklarını taşıyan hemoglobin maddesinin üretilmesine yardımcı olur. Enerji metabolizmasını düzenleyerek dayanıklılığı artırır. Spor yapan bireylerde yoğun antrenmanlardan sonra toparlanma sürecini kısaltır. Ayrıca kas proteini yıkımını engelleyerek mevcut kas kütlesinin korunmasına yardımcı olur.

Thereonine: En önemli fonksiyonu karaciğer yağlanmasını engellemektir. Kolajen proteinler ve kas dokularının yapımında görevli iki aminoasit olan glisin ve serinin sentezi için gereklidir. Bağ ve kas dokularının güçlü olması ve elastikiyeti için vücutta yeteri kadar bulunmalıdır. Antikor üretimine yardımcı olarak, immün (bağışıklık) sistemi destekler. Merkezi sinir sisteminde, kalpte ve iskelet kaslarında fazla miktarda bulunur. Eksikliğinde sinir sistemi problemleri ortaya çıkabilir. Sporcuların psikolojik durumuna pozitif etki sağlar.

Methionine: Yağ yakımını kolaylaştırır, böylece karaciğer yağlanmasının önlenmesine yardımcı olur. Vücuttaki antioksidan seviyesini arttırır. Kaslarda enerji üretiminde kullanılan, kısa ve yoğun antremanlarda atletik performansı artıran kreatinin oluşumuna katılır. Kükürtlü bir aminoasit olan ve insülin salgısını arttıran sistein amino asidi methionine’den sentezlenir. Ayrıca kas kasılmasında etkili mineraller olan kalsiyum ve magnezyum dengesini sağlayan taurine amino asidinin yapısına katılır. Cilt, tırnak ve bağ dokunun yapısını oluştura kolajen üretimi için metiyonin gereklidir. L-Carnitine’nin yapıtaşlarındandır.

Phenylalanine: Merkezi sinir sistemini rahatlatarak aşırı antrenman sendromunu (overtraining) engeller. İştahı kontrol ederek normalden fazla gıda tüketimini önlediği için yağlanmanın engellenmesine yardımcı olur. Daha zinde ve uyanık olmayı sağlar dolayısıyla performans artışına yardımcı olur. İlaç sanayisinde ağrı kesicilerin yapısına da eklenir. Genetik bir hastalık olan fenilketonüri (PKU) fenilalanin metabolizmasını engeller. Bu hastalığı taşıyan bireyler fenilalanin tüketiminden kesinlikler kaçınmalıdırlar. Ayrıca yüksek tansiyonu olan kişilerde tüketmemelidir.

Tryptophan: Sinir sistemi üzerinde sakinleştirici etkisi olan, iştahı azaltan ve eksikliğinde uykusuzluğa neden olan serotonin maddesinin üretimini destekler. Böylece aşırı antrenman sendromunu önler, kilo kontrolüne destek olur ve uyku periyodunu düzenler. Yapılan çalışmalar eksikliğinde depresyon oranının artırdığını göstermiştir. Kandaki kolesterol ve trigliserit seviyesini düşüren B3 (Niasin) vitamininin sentezinde görev alır. Ayrıca ağrıya dayanıklılığı artırır ve hipofiz bezinden daha fazla büyüme hormonu salgılanmasını sağlar.

Lysine: Bütün proteinlerin temel yapısını oluşturur. Eksikliğinde protein sentezi dolayısıyla kas gelişimi zorlaşır. C vitaminiyle birlikte L-Carnitine’i oluşturur. Böylece yağ yakımına yardımcı olur ve yorgunluğu engeller. Arginine’nin vücutta daha uzun süre dolaşmasını sağlar. Kas kasılması için en önemli mineral olan kalsiyumun emilimini arttırır. Spor yaralanmaları, sakatlıklar ve hastalıklar sonrası iyileşme sürecinde hormonların, antikorların ve enzimlerin sentezlenmesinde önemli role sahiptir.