balon

atmosferde yükselmeyi ve düşmeden kalabilmeyi sağlamak için sıcak hava ya da helyum, hidrojen gibi havadan daha hafif bir gazla doldurulmuş hava geçirmez büyük torba.
Balonların çoğunda yük ya da yolcu taşımak için asılmış bir sepet ya da taşıyıcı bulunur.
İnsanoğlunun ilk başarılı uçuş denemelerinde balonlar kullanılmıştır. Balon benzeri hava taşıtıyla denemeler, büyük olasılıkla, Brezilyalı bir rahip ve mucit olan, Bartolomeu Lourenço de Gusmâo’nun daha 1709’daki çalışmalarıyla başladı. 1783’te, Fransa’nın Annonay kentinde Joseph 've Etienne Montgolfier Kardeşler, sıcak havayla doldurulmuş kumaş bir torbanın havaya yükseldiğini, deneyerek doğruladılar. Montgolfierler’in aynı yılın 5 Haziran’ında havaya saldıkları balon yaklaşık 2,5 km yol aldı. Montgolfier Kardeşler 19 Eylül 1783’te Versailles’da bir koyun, bir horoz ve bir ördek taşıyan daha büyük bir balonu havaya salarak aynı deneyi yinelediler.

21 Kasım 1783’te Jean-François Pilâtre de Rozier ile d’Arlandes markisi François Laurent, Montgolfier yapısı bir balonla Paris üzerinde havalanınca ilk insanlı balon uçuşu gerçekleşmiş oldu. Yaklaşık 23 dakika süren ve hemen hemen 9 km’ye ulaşan bu uçuş sırasında balondaki havanın sıcak kalması yün ve saman yakılarak sağlanmıştı. Aynı yılın aralık ayında fizikçi J.-A.-C. Charles ile Nicholas-Louis Robert, hidrojenle doldurulmuş bir balonla iki saat süreyle uçtular. Bu uçuştan kısa bir süre sonra Charles tek başına 35 dakikalık bir uçuş yaptı.

Balonların askeri amaçlı kullanımları kısa sürede geliştirildi. Yere çapa atarak havada asılı kalabilen gözlem balonları kimi savaşlarda Napoleon tarafından, daha sonra aa Amerikan İç Savaşı’yla I. Dünya Savaşı’nda kullanıldı. Motor gücüyle donatılmış hava gemileri balonlardan esinlenerek geliştirildi; hava gemilerinin yerini sonunda uçaklar aldı, ama balonlar yararlı uygulama alanları bulmayı sürdürdüler. II. Dünya Savaşı sırasında alçaktan uçuş ve dalış bombardımanlarına karşı savunma amacıyla İngiltere’nin birçok bölgesinde yere çapa atarak asılı duran balonlardan yararlanıldı.

Balonlar bilimsel çalışmalarda da çok büyük yararlar sağlamıştır. AvusturyalI fizikçi V. F. Hess kozmik ışınların varlığını kanıtlamak amacıyla 1911-12’de bir dizi balonlu uçuş gerçekleştirdi. Çok cesaret isteyen bu uçuşlarda Hess 5.000 m’lik yüksekliklere ulaştı. Meteoroloji biliminde 1900’den bu yana görülen ilerlemeler, büyük ölçüde 30 km’lik yüksekliklere çıkan ve ölçüm aygıtlarıyla donatılmış insansız balonlarla havanın üst katmanlarının yoğun bir biçimde araştırılması sonucunda gerçekleşmiştir. İsviçreli fizikçi ve eğitimci Auguste Piccard, en önemli özelliği, uçuş tarihinde kullanılan ilk basınçlı kabini içermesi olan kendi tasarımladığı bir balonla, Mayıs 1931’de dünya yükseklik rekoru kırdı. Auguste’ün ikiz kardeşi olan Jean-Felix Piccard plastik balonlarla deneyler yaptı ve ABD Hava Kuvvetleri’nin üst atmosfer hakkında bilgi toplamak amacıyla 30.000 m’den daha yükseğe yolladığı polietilen Skyhook türü insanlı balonların tasarımlanmasında rol aldı. Balonla uçuş giderek bir spor olarak da yaygınlık kazanmıştır.