Balon Nedir?

BALON

(fr. ballon).
1. Çok ince kauçuktan ya da bağırsak zarından yapılan, havayla ya da hafif gazla şişirilen küre.
2.

• (Burnundan) balon çıkarmak, istem dışı ya da istemli olarak burun salgısını balon oluşturacak biçimde şişirmek.
• Balon hevengi, birçok balonun birbirine bağlanmasıyla oluşturulan balon öbeği
• Balon uçurmak, yalan haber yayma (arg.)
• Balon yapmak, tükürüğü, sabunlu suyu ya da sakızı balon oluşturacak biçimde şişirmek.

—Denize. Balon yelken, sportif amaçlı yelkenli teknelerde rüzgârı pupadan alırken, daha çok hız yapmak için teknenin pruvasına açılan geniş yüzeyli yelken. (Flok yerine kullanılır.)

—Ed. Bir çizgi romanda, çoğunlukla kapalı bir çizgiyle belirtilen ve kişilerin ağzından çıkarak onların söz ya da düşüncelerini dile getirmelerini sağlayan çizim öğesi. (Bazı sanatçılar balonların biçimini, çizimini ve rengini, betimlenen duygulara göre değiştirirler.)

—Havc. Havada tutunmak için havadan daha hafif bir gaz kullanan ve hiçbir itme aracı bulunmayan, yere bağlı ya da serbest hava taşıtı. (Eşanl. AEROSTAT)

• Deneme balonu, balonla yükselmeden önce rüzgârın yönünü belirlemek için fırlatılan küçük balon.
• Kayıp balon, yolcusuz havalandırılan ve rüzgârın sürüklemesine bırakılan balon.

—Kardiol. Balonla anjiyoplasti, ateromlu atardamar darlıklarını, deri yoluyla sokulan ve şişirilebilen bir balonla genişletmeyi öngören yöntem.

—Kim. Uzun boyunlu, küresel ya da oval kap.

—Bir ya da birkaç boyunlu, genellikle küre biçimli cam kap. (Basit kap olarak kullanılan balonların yanı sıra damıtma, özütleme ve sabunlaştırma balonları da vardır.)

• Balon gömleği, balonları ısıtmaya yarayan elektrik dirençli aygıt.

—Oto. Dış lastikteki bir yırtılma sonucu iç lastikte oluşan çıkıntı.

—Petr. san. Basınç altında petrol ürünlerini depolamaya yarayan kap.

—Teknol. Balon zarı, çok hafif balon yapımında kullanılan, ince kauçuk katman. (Bk. ansikl. böl.)

—Tekst. Keteni, havuzlama işleminde akan suya daldırmaya yarayan bir tür büyük sandık

—Sabit vargelli iplik ve büküm makinelerinde, üst iplik kılavuzu ile sürgü arasında ipliğin aldığı yol.

—Tıp. Oksijen balonu, acil durumlarda reanimasyonu sağlamaya gerekli oksijeni nakletmek için kullanılan kauçuktan ya da plastik maddeden yapılmış hava sızdırmayan torba.

—ANSİKL Havc. Bu hava taşıtı geçirim siz bir bezden yapılan, genellikle açık alt yanı bir kanalla son bulan bir zarftan oluşur; hidrojen, havagazı ya da helyumla şi şırilen balonun bütün gövdesini saran bir ağın ucuna iplerle bir sepet asılır. Balonun yükselme kuvveti, yerini aldığı havanın ağırlığıyla kendi ağırlığı arasındaki farka eşittir Bu koşullarda serbest bırakılan bir balon, yerini doldurduğu havanın ağırlığı ile kendi ağırlığının eşdeğer olacağı bir denge yüksekliğine değin çıkar. Daha yükseğe çıkmak isterse, pilotun safra atarak balonu hafifletmesi gerekir, inmek için pilot, gazın-kaçmasını sağlayan bir supabı açar, iniş hızını azaltmak için ise bir miktar safra âtar. Gerektiğinde balonu hızla söndürmek ve sepeti yerde rüzgârın sürüklemesini önlemek için pilotun yırtabileceği bir pano bulunur. Atmosfer basıncı ya da sıcaklığındaki her değişiklik, balonun denge yüksekliğini değiştirir. (BALONCULUK)

—Ask.'havc, Yere bağlı balon ilk kez Fleurus muharebesi'nde (1794) askeri amaçlarla kullanıldı. Birinci Dünya savaşı sırasında balonculuk, alman Drachen'ın küresel balonu ve daha sonra, 1916'da fransız Caquet’in balonu ile yenilenerek önemli gelişmeler gösterdi. Bu balonu Müttefikler çok çabuk benimsedi ve düşmanca hemen kopya edildi. Başlangıçta düşman kıtalarını gözetlemek ve hareketlerini bildirmek için kullanılan balon, yer hedeflerinin saptanmasında ve topçu atışının düzenlenmesinde önemli görevler üstlendi. Bağlı balonun değişik bir model' olan motorlu balon iki savaş arasında çok kısa süre kullanıldı. 1939’da savaş halindeki ülkeler arasında balon bölükleri kullanan tek devlet Fransa oldu; ne var ki düşman av harekâtının yol açtığı kayıp nedeniyle bunları çabucak cepheden çekmek zorunda kaldı. Bu dönemden sonra bütün hava kuvvetleri bağlı balonları, çelik kablolardan oluşturulan ağlarla donatarak alçaktan uçan düşman uçaklarının yaklaşmasını önleyen koruyucular biçiminde kullandı.

—Meteorol. Meteoroloji işlemlerinde ya da araştırmalarında çeşitli tipte balonlar kullanılır.

1. Atmosferin alt katmanlarını incelemede ölçü aygıtları taşıyan yere bağlı balondan yararlanılır ve bu balon alet direği bulunmayan deney merkezlerinde onun yerini alabilir.
2. Birçok meteoroloji istasyonunda düşük maliyetli pilot-balonlar ve sondaj balonları kullanılır; bunlar, düşey doğrultuda sondajlar yaparak basıncı, sıcaklığı, nemi, yükseltiye göre rüzgârın yönünü ve hızını ölçer.
3. Araştırma işlemlerinde açık ve kapalı balonlardan yararlanılır: gökbilim ve dış jeofizik araştırmalarında da kullanılan açık balonlar helyumla ya da hidrojenle şişirilir; belli bir yükseltiye (50 km) kadar, ağır aygıtlardan oluşan yükleri (bir tona kadar) taşıyabilir. Açık balonların hacimleri bir milyon metrekübe ulaşabilir ve görevleri sona erdiğinde aletler paraşütle yere iner. Basınçlı kapalı balonlar, yükselme sırasında iç ve dış basınç arasındaki fark artışına dayanan bir zarfla hacmini korur. Dolayısıyla hemen hemen değişmez bir yükseltide kalır ve yükseltiye göre bir yılı aşan sürelerle kullanılabilir. Genellikle uydularla toplanan bilimsel verileri yere iletirler. 25 m çapındaki bu tür balonlar 50 kg’lık bir yükü 30 km yükseltide aylarca tutabilir.

Nihayet aeroloji araştırmalarında sıcak havayla şişirilmiş (Montgolfier balonları) açık balonlar kullanmak ve ısı kaynağı olarak atmosferin ve Yer’in yaydığı kızıl- altı ışınlarından yararlanmak düşünülebilir. Bu tür balonlar bir vanayla kumanda edilerek art arda iniş ve çıkışlarla atmosferin düşey doğrultuda incelenmesinde kullanılabilir.

—Teknol. Balon zarı, gazlara karşı sızdırmazlığı, hafifliği ve esnekliği nedeniyle, küçük balonların yapımında kullanıldı. Pilâtre de Rozier’in balonu, iki ipek kumaş arasına yerleştirilmiş balon zarından yapılmıştı.

BALONLAMAK

Denize Rüzgârı pupadan alıp seyrederken, tırinket ve mayistra yelkenlerinin ıskotalarını laçka ederek yelkeni şişirip serenden yukarı doğru havalandırmak (arma üstündeki basıncı azaltır).

—Bir yelkeni istinga ederken ıskotaları aniden kaçırarak yelkenin şişmesine neden olmak.

BALONCU

sıf. ve a. Balon satan kimse için kullanılır.