Uluslararası İlişkiler
VIP VIP Üye
Uluslararası İlişkiler
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Siyasi Bilimlerin bir dalıdır ve Uluslararası Sistem içindeki aktörlerin, özellikle de uluslararası ilişkilerin temel aktörü olarak kabul edilen devletlerin, diğer devletlerle, uluslararası/bölgesel/hükümetlerarası örgütler, çok uluslu şirketler, uluslararası normlar ve uluslararası toplumla olan ilişkilerini inceleyen disiplinlerarası bir disiplindir.
Disiplinlerarası bir disiplin olması sebebiyle Siyaset Bilimi, İktisat (Uluslararası İktisat, Uluslararası Politik Ekonomi), Tarih (Siyasi Tarih), Hukuk (Anayasa Hukuku,Yönetim Hukuku ve özellikle Uluslararası Hukuk), Felsefe (Siyaset Felsefesi ve Etik), Sosyoloji, Psikoloji, Coğrafya, Antropoloji gibi pek çok farklı disiplinden faydalanır.
Uluslararası İlişkilerin çalışma alanı oldukça geniştir.Küreselleşme ve bu olgunun uluslararası topluma ve devlet egemenliğine etkisi, Sürdürülebilir kalkınma, Nükleer yayılma, Terörizm, Organize suç, Milliyetçilik, İnsan hakları, Çevre sorunları, Güvenlik ve İnsan kaçakçılığına kadar pek çok konuyu uluslararası düzeyde inceler.
Bu disiplinin alt dalları şu şekilde sıralanabilir:
Uluslararası ilişkiler tarihinin başlangıcı çoğu akademisyen tarafından 1648 tarihli Westphalia Barışı devlet sisteminin oluşturulması, egemenlik kavramının kabul edilmesi, ve eski ortaçağ Avrupası'nın din dayanaklı sisteminin terkedilmesidir. Westphalia Barışı ile birlikte devlet yöneticilerinin sınırları içinde tek egemen oldukları ve devletleri dışında bir merciye bağlı olmadıkları belirtilmiş, ayrıca ulus devlet kavramının oluşturulmasına destek ve yükselmesine olanak sağlanmıştır. Bu gelişmeler sayesinde devletler bürokratik, diplomatik ve askeri kurumsallaşmaya yönelmiştir. Avrupa kökenli bu sistem kolonileşme süreciyle tüm dünyaya yayılmış ve medeniyetin şartları olarak gösterilerek, çoğu zaman zorla, benimsetilmiştir. Günümüz uluslararası sistemine geçiş ise Soğuk Savaş ve bu süreçte gerçekleşen kolonilerden çekilme ve eski sömürgelerin bağımsızlıklarını ilan ederek çoğunlukla ulus devletler örneğinde kurulmalarıyla gerçekleşmiştir.
Realizme göre tüm devletlerin ortak özelliği hepsinin idealler veya etik değerler yerine çoğunlukla ekonomik ve askeri güç peşinde olmasıdır. Realizm, temelde devletlerin birbiriyle işbirliği yapmaya yanaşmayacağını, işbirliği halinde dahi öncelikli olarak kendi çıkarlarını gözeteceğini belirtir.Bu bağlamda realist teoriler güç dengesi,çıkar optimizasyonu gibi konularla yakından ilişkilidir. Bu teoriye göre devletler arasındaki işbirlikleri kısa süreli ve rastlantısaldır. II. Dünya Savaşı ile yükselişe geçen realizmin kurucuları Thucydides, Morgenthau, Machiavelli ve Thomas Hobbes olarak kabul edilir.
Liberalizm/İdealizm
Liberalizm, tartışmalı da olsa, Uluslararası İlişkilerin ilk teorisidir. I. Dünya Savaşı sonrasında, devletlerin birbirleriyle olan ilişkilerinde savaşı engelleyememeleri ve kontrol edememelerine bir tepki olarak yükselişe geçmiştir. Liberalizme göre devletler sadece siyasi değil, ekonomik ilişkilerle de birbirlerine bağlıdır. Bu teoriye göre devletler karşılıklı olarak işbirliğinden faydalanırlar ve savaş yıkıcılığından ötürü tamamen faydasızdır. Woodrow Wilson teorinin ilk destekçilerindendir.
Neorealizm
Neorealizmin kurucusu kuşkusuz olarak Kenneth Waltz'di r. Neorealizm, Klasik ve Neoklasik realizmin bazı noktalarını kabul eder - örnek olarak egemen devletlerin uluslararası anarşi içinde varolduklarını ve işlediklerini - fakat asıl ayrılma noktası insan doğası ve devlet yönetiminin ahlaki boyutunu reddederek daha bilimsel bir açıklama getirmeye çalışmasında yatmaktadır. Devletlerin dışişlerinde uyguladıkları yıkıcı ve çıkarcı tavrın sebebinin uluslararası anarşi olduğunu ve devletin iç politikalarıyla uluslararası arenadaki tavrının açıklanamayacağını, çünkü devletlerin diğer devletlerle ilişkilerini göreceli kazanç ve güç odaklarına karşı denge sağlama amacıyla sürdürdüğünü belirtir.
Neoliberalizm
Neoliberalizm, neorealist bir öneri olan uluslararası ilişkilerde anahtar oyuncuların devletler olduğunu kabul ederek liberalizmi güncelleştirmeyi amaçlar fakat Uluslararası Örgütlerin ve devlet dışı aktörlerin önemini de vurgular. Teori, neoliberal ekonomik teoriden etkilenmiştir. Soğuk Savaş süresince artan devletlerarası bağımlılık teorinin şekillenmesinde etkili olmuş ve bu yüzden liberal kurumsalcılık olarak da adlandırılmıştır. Teorinin öncüleri Robert O. Keohane ve Joseph S. Nye olarak kabul edilir.
Küresel Yönetişim
Küresel Yönetişim dünya hükümeti anlamına gelmemektedir. Uluslararası İlişkilerdeki artan resmi kurumsallaşmaya ve bu kuruluşlar aracılığıyla artan devletler arası bağımlılığa dikkati çekmektedir. Mülteciler, çevre sorunları, kalkınma, suç şebekeleri, küresel terörizm gibi konuların gittikçe karmaşıklaştığını ve sadece devletler arası resmi işbirliği ile çözülebileceğini belirtir.
Uluslararası Toplum Teorisi
Uluslararası toplum teorisi, devletlerin ortak değer ve ilkelerini ve bunların uluslararası ilişkilere etkilerini inceler. Bu ilkelerin örnekleri diplomasi, düzen ve uluslararası hukuku içerir. Neorealizmin aksine pozitivist değildir ve daha çok İngiltere'de kabul gören bir yaklaşım olduğundan İngiliz okulu olarak da adlandırılır. Teori, insani müdahale kavramı üzerine yoğunlaşmıştır ve teorisyenler bu konuda ikiye bölünür. Dayanışmacılar, insani müdahaleyi savunurken, çoğulcular ülkelerin egemenliğine ve uluslararası düzene daha çok önem verirler. Teorinin önde gelen isimleri çoğulcu Hedley Bull ve dayanışmacı Nicholas Wheeler'dir.
Kritik Teori (Eleştirel teori)
Kritik teori, doğası gereği pek çok sosyal bilimi kapsar ve sadece bir uluslararası ilişkileri teorisi değildir. Devlet merkezli bir teoridir ve diğer uluslararası ilişkiler teorilerine eleştirel bir bakış açısıyla yaklaşır. Bütün uluslararası ilişkiler teorilerinin belirli siyasi amaçları haklı çıkarmak veya desteklemek amacıyla oluşturulduğunu savunur. İnsanların daha serbest bırakılması gerektiğini ve devletlerin görevlerinin azaltılarak hizmetlerin ve bireylerin güvenliğinin sağlanmasıyla sınırlı kalması gerektiğini savunur.
*Güç kavramı, uluslararası ilişkilerde, kaynaklara (askeri ve ekonomik) erişim, kabiliyet, devletlerarası sisteme etkinin büyüklüğü olarak tanımlanır ve bunlar aracılığıyla ölçülür. Genellikle katı güç (ing. hard power) ve hafif güç (ing. soft power) olarak ikiye ayrılır. Katı güç askeri kabiliyeti tanımlarken, hafif güç ise ekonomi, diplomasi ve kültürel etkiyi tanımlar.
*Kutuplaşma kavramı, uluslararası sistem içindeki güç düzenine işaret eder. Kavram özellikle Soğuk savaş döneminde iki süpergücün çekişme halinde bulunduğu iki kutuplu düzenle ortaya çıkmıştır. Bu kavram çerçevesinde 1945 öncesi sistem gücün büyük devletler tarafından paylaşılması sebebiyle çok kutuplu olarak isimlendirilir. Benzer biçimde SSCB'nin 1991'de dağılmasıyla ABD'nin tek süpergüç kalmasıyla oluşan düzen de pek çok akademisyen tarfından tek kutuplu sistem olarak adlandırılır.
*Uluslararası bağımlılık, yani karşılıklı sorumluluk ve başkalarına bağımlı olma, çoğunluğun görüşüne göre uluslararası sistemin karakteridir. Bu görüşün savunucuları küreselleşmeye, özellikle ekonomik ilişkilere işaret ederek, Uluslararası örgütlerin rolünün ve uluslararası ilişkilerde giderek artan belirli ilkelerin kabul edilmesinin uluslararası sistemin ana ilkesinin uluslararası bağımlılık olduğunu belirtmektedirler.
*Bağımlılık, uluslararası bağımlılıktan farklı bir şekilde, marksizimle yakından ilişkili bir teori olan bağımlılık teorisini belirtir. Bu teoriye göre gelişmiş merkezdevletler, kendi refahları için, zayıf çevre devletleri sömürürler.
Uluslararası İlişkilerin Araçları
Birleşmiş Milletler (BM), kendini "adalet ve güvenliği, ekonomik kalkınma ve sosyal eşitliği uluslararasında tüm ülkelere sağlamayı amaç edinmiş global bir kuruluş" olarak tanımlayan, günümüzün en önemli uluslararası kuruluşudur.
Uluslararası Yargı Organları
Tüm dünyada ve Türkiye'de birçok üniversitede bu isim altında, ayrıca "Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler, Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler, vb." isimleri altında bölümler bulunmaktadır.
Türkiye'nin Uluslararası İlişkiler bölümüne sahip bazı üniversiteler:
Bu alanda faaliyet gösteren düşünce araştırma kuruluşları da belirtmeye değerdir. Ülkemizde TURKSAM, TESEV, USAK, TASAM, SETA, TUSAM ve ASAM, AGAM, [SAAF] gibi düşünce-araştırma kuruluşları bulunmaktadır. Ayrıca Dışişleri Bakanlığı'na bağlı SAM ve Genelkurmay'a bağlı SAREM de resmi düşünce kuruluşları arasındadır.
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sponsorlu Bağlantılar
Siyasi Bilimlerin bir dalıdır ve Uluslararası Sistem içindeki aktörlerin, özellikle de uluslararası ilişkilerin temel aktörü olarak kabul edilen devletlerin, diğer devletlerle, uluslararası/bölgesel/hükümetlerarası örgütler, çok uluslu şirketler, uluslararası normlar ve uluslararası toplumla olan ilişkilerini inceleyen disiplinlerarası bir disiplindir.
Disiplinlerarası bir disiplin olması sebebiyle Siyaset Bilimi, İktisat (Uluslararası İktisat, Uluslararası Politik Ekonomi), Tarih (Siyasi Tarih), Hukuk (Anayasa Hukuku,Yönetim Hukuku ve özellikle Uluslararası Hukuk), Felsefe (Siyaset Felsefesi ve Etik), Sosyoloji, Psikoloji, Coğrafya, Antropoloji gibi pek çok farklı disiplinden faydalanır.
Uluslararası İlişkilerin çalışma alanı oldukça geniştir.Küreselleşme ve bu olgunun uluslararası topluma ve devlet egemenliğine etkisi, Sürdürülebilir kalkınma, Nükleer yayılma, Terörizm, Organize suç, Milliyetçilik, İnsan hakları, Çevre sorunları, Güvenlik ve İnsan kaçakçılığına kadar pek çok konuyu uluslararası düzeyde inceler.
Bu disiplinin alt dalları şu şekilde sıralanabilir:
- Diplomasi
- Siyasi Tarih
- Uluslararası İlişkiler
- Uluslararası Hukuk
- Uluslararası İktisat
- Uluslararası Örgütler
- Uluslararası Güvenlik (Savaş-Barış Çalışmaları)
- Uluslararası Politik Ekonomi
- Uluslararası Politika
TarihUluslararası Sistem
Uluslararası ilişkiler tarihinin başlangıcı çoğu akademisyen tarafından 1648 tarihli Westphalia Barışı devlet sisteminin oluşturulması, egemenlik kavramının kabul edilmesi, ve eski ortaçağ Avrupası'nın din dayanaklı sisteminin terkedilmesidir. Westphalia Barışı ile birlikte devlet yöneticilerinin sınırları içinde tek egemen oldukları ve devletleri dışında bir merciye bağlı olmadıkları belirtilmiş, ayrıca ulus devlet kavramının oluşturulmasına destek ve yükselmesine olanak sağlanmıştır. Bu gelişmeler sayesinde devletler bürokratik, diplomatik ve askeri kurumsallaşmaya yönelmiştir. Avrupa kökenli bu sistem kolonileşme süreciyle tüm dünyaya yayılmış ve medeniyetin şartları olarak gösterilerek, çoğu zaman zorla, benimsetilmiştir. Günümüz uluslararası sistemine geçiş ise Soğuk Savaş ve bu süreçte gerçekleşen kolonilerden çekilme ve eski sömürgelerin bağımsızlıklarını ilan ederek çoğunlukla ulus devletler örneğinde kurulmalarıyla gerçekleşmiştir.
TeorilerRealizm
Realizme göre tüm devletlerin ortak özelliği hepsinin idealler veya etik değerler yerine çoğunlukla ekonomik ve askeri güç peşinde olmasıdır. Realizm, temelde devletlerin birbiriyle işbirliği yapmaya yanaşmayacağını, işbirliği halinde dahi öncelikli olarak kendi çıkarlarını gözeteceğini belirtir.Bu bağlamda realist teoriler güç dengesi,çıkar optimizasyonu gibi konularla yakından ilişkilidir. Bu teoriye göre devletler arasındaki işbirlikleri kısa süreli ve rastlantısaldır. II. Dünya Savaşı ile yükselişe geçen realizmin kurucuları Thucydides, Morgenthau, Machiavelli ve Thomas Hobbes olarak kabul edilir.
Liberalizm/İdealizm
Liberalizm, tartışmalı da olsa, Uluslararası İlişkilerin ilk teorisidir. I. Dünya Savaşı sonrasında, devletlerin birbirleriyle olan ilişkilerinde savaşı engelleyememeleri ve kontrol edememelerine bir tepki olarak yükselişe geçmiştir. Liberalizme göre devletler sadece siyasi değil, ekonomik ilişkilerle de birbirlerine bağlıdır. Bu teoriye göre devletler karşılıklı olarak işbirliğinden faydalanırlar ve savaş yıkıcılığından ötürü tamamen faydasızdır. Woodrow Wilson teorinin ilk destekçilerindendir.
Neorealizm
Neorealizmin kurucusu kuşkusuz olarak Kenneth Waltz'di r. Neorealizm, Klasik ve Neoklasik realizmin bazı noktalarını kabul eder - örnek olarak egemen devletlerin uluslararası anarşi içinde varolduklarını ve işlediklerini - fakat asıl ayrılma noktası insan doğası ve devlet yönetiminin ahlaki boyutunu reddederek daha bilimsel bir açıklama getirmeye çalışmasında yatmaktadır. Devletlerin dışişlerinde uyguladıkları yıkıcı ve çıkarcı tavrın sebebinin uluslararası anarşi olduğunu ve devletin iç politikalarıyla uluslararası arenadaki tavrının açıklanamayacağını, çünkü devletlerin diğer devletlerle ilişkilerini göreceli kazanç ve güç odaklarına karşı denge sağlama amacıyla sürdürdüğünü belirtir.
Neoliberalizm
Neoliberalizm, neorealist bir öneri olan uluslararası ilişkilerde anahtar oyuncuların devletler olduğunu kabul ederek liberalizmi güncelleştirmeyi amaçlar fakat Uluslararası Örgütlerin ve devlet dışı aktörlerin önemini de vurgular. Teori, neoliberal ekonomik teoriden etkilenmiştir. Soğuk Savaş süresince artan devletlerarası bağımlılık teorinin şekillenmesinde etkili olmuş ve bu yüzden liberal kurumsalcılık olarak da adlandırılmıştır. Teorinin öncüleri Robert O. Keohane ve Joseph S. Nye olarak kabul edilir.
Küresel Yönetişim
Küresel Yönetişim dünya hükümeti anlamına gelmemektedir. Uluslararası İlişkilerdeki artan resmi kurumsallaşmaya ve bu kuruluşlar aracılığıyla artan devletler arası bağımlılığa dikkati çekmektedir. Mülteciler, çevre sorunları, kalkınma, suç şebekeleri, küresel terörizm gibi konuların gittikçe karmaşıklaştığını ve sadece devletler arası resmi işbirliği ile çözülebileceğini belirtir.
Uluslararası Toplum Teorisi
Uluslararası toplum teorisi, devletlerin ortak değer ve ilkelerini ve bunların uluslararası ilişkilere etkilerini inceler. Bu ilkelerin örnekleri diplomasi, düzen ve uluslararası hukuku içerir. Neorealizmin aksine pozitivist değildir ve daha çok İngiltere'de kabul gören bir yaklaşım olduğundan İngiliz okulu olarak da adlandırılır. Teori, insani müdahale kavramı üzerine yoğunlaşmıştır ve teorisyenler bu konuda ikiye bölünür. Dayanışmacılar, insani müdahaleyi savunurken, çoğulcular ülkelerin egemenliğine ve uluslararası düzene daha çok önem verirler. Teorinin önde gelen isimleri çoğulcu Hedley Bull ve dayanışmacı Nicholas Wheeler'dir.
Kritik Teori (Eleştirel teori)
Kritik teori, doğası gereği pek çok sosyal bilimi kapsar ve sadece bir uluslararası ilişkileri teorisi değildir. Devlet merkezli bir teoridir ve diğer uluslararası ilişkiler teorilerine eleştirel bir bakış açısıyla yaklaşır. Bütün uluslararası ilişkiler teorilerinin belirli siyasi amaçları haklı çıkarmak veya desteklemek amacıyla oluşturulduğunu savunur. İnsanların daha serbest bırakılması gerektiğini ve devletlerin görevlerinin azaltılarak hizmetlerin ve bireylerin güvenliğinin sağlanmasıyla sınırlı kalması gerektiğini savunur.
KavramlarTemel Kavramlar
*Güç kavramı, uluslararası ilişkilerde, kaynaklara (askeri ve ekonomik) erişim, kabiliyet, devletlerarası sisteme etkinin büyüklüğü olarak tanımlanır ve bunlar aracılığıyla ölçülür. Genellikle katı güç (ing. hard power) ve hafif güç (ing. soft power) olarak ikiye ayrılır. Katı güç askeri kabiliyeti tanımlarken, hafif güç ise ekonomi, diplomasi ve kültürel etkiyi tanımlar.
*Kutuplaşma kavramı, uluslararası sistem içindeki güç düzenine işaret eder. Kavram özellikle Soğuk savaş döneminde iki süpergücün çekişme halinde bulunduğu iki kutuplu düzenle ortaya çıkmıştır. Bu kavram çerçevesinde 1945 öncesi sistem gücün büyük devletler tarafından paylaşılması sebebiyle çok kutuplu olarak isimlendirilir. Benzer biçimde SSCB'nin 1991'de dağılmasıyla ABD'nin tek süpergüç kalmasıyla oluşan düzen de pek çok akademisyen tarfından tek kutuplu sistem olarak adlandırılır.
*Uluslararası bağımlılık, yani karşılıklı sorumluluk ve başkalarına bağımlı olma, çoğunluğun görüşüne göre uluslararası sistemin karakteridir. Bu görüşün savunucuları küreselleşmeye, özellikle ekonomik ilişkilere işaret ederek, Uluslararası örgütlerin rolünün ve uluslararası ilişkilerde giderek artan belirli ilkelerin kabul edilmesinin uluslararası sistemin ana ilkesinin uluslararası bağımlılık olduğunu belirtmektedirler.
*Bağımlılık, uluslararası bağımlılıktan farklı bir şekilde, marksizimle yakından ilişkili bir teori olan bağımlılık teorisini belirtir. Bu teoriye göre gelişmiş merkezdevletler, kendi refahları için, zayıf çevre devletleri sömürürler.
Uluslararası İlişkilerin Araçları
- Diplomasi, devletler arasındaki müzakerelerin, temsilciler vasıtasıyla yürütülmesidir. Bir bakıma, uluslararası ilişkilerin tüm diğer araçları diplomasinin başarısızlığı sonucu kullanılırlar.
- Yaptırım, diplomasi başarısızlığa uğradığında başvurulan ilk yöntem ve devletleri anlaşmalara zorlamanın ana yollarından biridir. Yaptırımlar, diplomatik ve ekonomik şekillerde olabilir, ve diplomatik ilişkilerin kesilmesi, ekonomik bariyerler ve ambargoları da içerir.
- Savaş, ya da güç kullanımı, uluslararası ilişkilerde son çare olarak kabul edilir. Çağımızda savaş sadece devletler arasında yapılmamaktadır. Uluslararası ilişkilerde "Savaş çalışmaları" ve "Stratejik çalışmalar" disiplinlerinde incelenir.
- Uluslararası bilgilendirme de uluslararası ilişkilerin bir aracı olarak düşünülebilir. Bir ülkenin işlediği suçların uluslararası düzeyde kamuoyuna açıklanarak devletlerin haysiyetlerinin alçaltılaması yoludur. BM'nin İnsan Hakları Komisyonu'nun 1235nci prosedürüyle insan hakkı ihlalinde bulunan ülkeleri teşhir etmesi buna bir örnektir.
KuruluşlarBirleşmiş Milletler
Birleşmiş Milletler (BM), kendini "adalet ve güvenliği, ekonomik kalkınma ve sosyal eşitliği uluslararasında tüm ülkelere sağlamayı amaç edinmiş global bir kuruluş" olarak tanımlayan, günümüzün en önemli uluslararası kuruluşudur.
Uluslararası Yargı Organları
Yargı
- Uluslararası Adalet Divanı
- Avrupa Adalet Divanı
- Afrika Adalet Divanı
İnsan Hakları
- Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi
- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
Bölgesel Güvenlik Örgütleri
- NATO
- ASEAN
- Arap birliği
İktisadi Kuruluşlar
- WTO
- Dünya bankası
- IMF
Tüm dünyada ve Türkiye'de birçok üniversitede bu isim altında, ayrıca "Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler, Avrupa Birliği ve Uluslararası İlişkiler, vb." isimleri altında bölümler bulunmaktadır.
Türkiye'nin Uluslararası İlişkiler bölümüne sahip bazı üniversiteler:
- Adnan Menderes Üniversitesi
- Ankara Üniversitesi
- Atılım Üniversitesi
- Başkent Üniversitesi
- Boğaziçi Üniversitesi
- Bilgi Üniversitesi
- Bilkent Üniversitesi
- Çağ Üniversitesi
- Çankaya Üniversitesi
- Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
- Doğuş üniversitesi
- Dokuz Eylül Üniversitesi
- Ege Üniversitesi
- Galatasaray Üniversitesi
- Gazi Üniversitesi
- Hacettepe Üniversitesi
- İstanbul Ticaret Üniversitesi
- İstanbul Üniversitesi
- İzmir Ekonomi Üniversitesi
- Kadir Has Üniversitesi
- Karadeniz Teknik Üniversitesi
- Kırıkkale Üniversitesi
- Kocaeli Üniversitesi
- Koç Üniversitesi
- Marmara Üniversitesi
- ODTÜ
- Sabancı Üniversitesi
- Sakarya Üniversitesi
- Selçuk Üniversitesi.
- Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
- Yeditepe Üniversitesi
- Yıldız Teknik Üniversitesi
- Uludağ Üniversitesi
- Yakın Doğu Üniversitesi
Bu alanda faaliyet gösteren düşünce araştırma kuruluşları da belirtmeye değerdir. Ülkemizde TURKSAM, TESEV, USAK, TASAM, SETA, TUSAM ve ASAM, AGAM, [SAAF] gibi düşünce-araştırma kuruluşları bulunmaktadır. Ayrıca Dışişleri Bakanlığı'na bağlı SAM ve Genelkurmay'a bağlı SAREM de resmi düşünce kuruluşları arasındadır.
Tanrı varsa eğer, ruhumu kutsasın... Ruhum varsa eğer!
