Thomas Jefferson

Thomas JEFFERSON (1743–1826)
MsXLabs.org & Temel Britannica

Tho­mas Jefferson ABD'nin üçüncü başkanı ve Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'nin yazarı­dır. Özgürlük ve insan hakları savunucusu olarak tanınan Jefferson, yaşamı boyunca insanları adaletsiz yönetimlerin baskısından, bilgisizlikten, hoşgörüsüzlük ve önyargıdan kurtarmaya çalıştı. Uzun boyu ve geniş omuz-larıyla, Jefferson'ın güçlü bir görünümü var­dı. Yumuşak ses tonu, incelikli ve içten davranışlarıyla çok cana yakın bir insandı.
Jefferson, Virginia'daki Shadvvell'de doğ­du. Zengin bir çiftçi olan babası, öldüğünde oğluna birçok köleyle birlikte büyük bir çiftlik bıraktı. Jefferson, Williamsburg'daki William and Mary College'daki dil, felsefe ve mate­matik eğitiminden sonra, beş yıl hukuk eğiti­mi gördü ve avukat oldu. 1772'de varlıklı bir avukatın kızıyla evlendi.
Jefferson, mesleğinin daha ilk yıllarında siyaset ile ilgilenmeye başladı. Virginia Yasa­ma Meclisi'nde altı yıl üyelik yaptı ve bu sırada ingiliz egemenliğine son vermek iste­yen bir gruba katıldı. 1775'te İkinci Kıta Kongresi'ne Virginia delegelerinden biri ola­rak katılan Jefferson, bu kongrede İngilte­re'den kesinlikle ayrılmak gerektiğini savu­nan delegeler arasında yer aldı. Kongrenin kararı uyarınca 4 Temmuz 1776'da 13 Ameri­kan kolonisinin bağımsızlığını ilan eden Ame­rikan Bağımsızlık Bildirgesi büyük ölçüde Jefferson'ın kaleminden çıktı. Jefferson, yönetimin yönetilenlerce belirlenmesi ve onların istemlerine yanıt vermesi gerektiğini açıkça ve korkusuzca dile getirdikten sonra, İngiliz yönetiminin haksız davranışlarını sıralayarak, kolonilerin başkaldırmaktan başka seçenekle­ri kalmadığını belirtti.
Jefferson, Virginia Yasama Meclisi'ne top­rak ve eğitim reformları yanında, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması gibi önemli yenilikler içeren yasa tasarıları sundu. Din özgürlüğü yasası ancak 1786'da kabul edilebildi. 1779'da Virginia valiliğine seçildi. 1784-89 arasında Avrupa ülkeleriyle ticaret anlaşmaları yapmak için Avrupa'da kaldı. 1790'da Başkan Washington, Jefferson'ı dışiş­leri bakanlığına atadı. Demokrasiyi savunan Cumhuriyetçiler'in önderi durumundaki Jef­ferson, Hazine Bakanı Alexander Hamilton yönetimindeki Federalistler gibi düşünmüyor­du. Federalistler, yönetimde varlıklı kimsele­rin olmasını savunuyor, eğitimin tüccarların ve bankacıların gereksinimlerine hizmet et­mesi gerektiğini ileri sürüyorlardı.
Jefferson 1796'da Federalist John Adams' ın rakibi olarak başkanlığa aday oldu. Adams küçük bir farkla seçimi kazandı. Jefferson ise başkan yardımcısı seçildi.
Federalist Parti'de ortaya çıkan bir bölün­me sonucu, 1800 seçimlerinde Cumhuriyetçi adaylar, Jefferson ve Aaron Burr, aynı sayıda oy alarak kesin bir zafer kazandılar. Bunun üzerine Temsilciler Meclisi Jefferson'ı baş­kanlığa seçti. Jefferson başkanlık yemini et­meye giderken altı atlı saltanat arabasına binmedi; gösterişsiz siyah bir giysi içinde, yürüyerek gitti.
Yöneticiliğinin ilk döneminde büyük bir başarı gösteren Jefferson, devlet harcamaları­nı ve kamu borçlarını azalttı, halkın hoşnut olmadığı bazı vergileri kaldırdı. Daha adaletli bir yargı sistemi için yeni düzenlemeler yaptı. En önemli başarılarından biri 1803'te Fran­sa'dan Louisiana'yı satın alması oldu. Jeffer­son, Mississippi vadisinin tam denetimi ve Fransızlar'ın kıtadan çıkartılmaları için bunun gerekli olduğunu düşünüyordu.
Jefferson 1804 seçimlerinde, Federalist ra­kibine verilen 14 oya karşı, 162 oy alarak başkanlığa yeniden seçildi. İkinci dönem baş­kanlığı sırasında büyük sorunlarla karşılaştı ve bazı başarısızlıklara uğradı. İspanya'dan Florida'yı alma girişimi sonuç vermedi. O yıllarda İngiltere ve Fransa'nın koyduğu am­bargolar yüzünden ABD gemileri Avrupa limanlarına giremiyordu. Jefferson 1807'de bu iki ülkeyle denizaşırı ticareti yasaklayan Ambargo Yasası'nı çıkardı. Ne var ki, bu yasa, ABD'li çiftçi, tüccar ve denizcileri de zarara soktuğu için 1809'da kaldırıldı. Bu dönemde çıkan bir başka sorun da Aaron Burr'ün batıdaki eyaletleri Meksika ile birleş­tirip, kendisinin yöneteceği büyük bir impara­torluk kurmaya kalkışması oldu. Jefferson, Burr'ün yurduna ihanet suçuyla yargılanması­nı istedi. Jefferson'ın siyasal karşıtlarından başyargıç John Marshall ise Burr'ün serbest bırakılmasına karar verdi.
1809'da başkanlıktan ayrılan Jefferson, sonraki yıllarını çiftliğinde okuyarak ve yaza­rak geçirdi. İlgi alanları son derece çeşitliydi; bu sırada Virginia Üniversitesi'ni kurdu.

Thomas Jefferson

(1743 Shadwell/Virginia-1826 Montecello/Virginia), Amerika Birleşik Devletleri'nin üçüncü cumhurbaşkanı. Büyük toprak sahibi Peter Jefferson'un en büyük oğludur. Önce evde, sonra da College of William and Mary'de eğitim gördü. 1767'de baroya alındı. Bir süre sonra oldukça varlıklı bir kişi durumuna geldi. "Virginia House Of Burgesses"e (Virginia Meclisi) üye seçildi (1769) "Kurtuluş Savaşı"nı hazırlayanlar arasına katıldı. 1775 yılı içinde yapılan "Continental Congress"e katılan Virginia delegeleri için yazdığı "A Summary View of the Rights of Amerika" adlı küçük kitabı (1774) onu devrimin en aşırı öncüleri arasına kattı. İngiltere'de Jefferson adı, tutuklanacaklar listesinin başına geçti. Arkadaşları "Declaration of İndependence"i (Bağımsızlık Bildirisi) yazmak ödevini ona verdiler (1774). Bir süre sonra "Congress" üyeliğinden çekilen Thomas Jefferson, Virginia'nın yasalarını hazırladı. 1779'da Virginia valisi seçildi. 1783'te yeniden "Congress" üyeliğine seçilerek İngiltere ile barış koşullarını kararlaştıracak heyetin başına getirildi. Ertesi yıl yeni Amerikan Hükümeti'nin elçisi olarak Fransa'ya gönderildi. Orada büyük başarılar sağladı. George Washington hükümetine dışişleri bakanı oldu (1790). Fransız devrimine yakınlık duyduğu ve her eyaletin bağımsızlığını korumak istediği için Washington ile anlaşmazlığa düştü. Ondan ayrılarak antifederalist Cumhuriyetçi Parti'yi kurdu (1794). Başkan seçimlerinde federalist John Adams'a az farkla yenildi. 1800 yılındaki seçimi kazanarak iki dönem (1801-1809) başkanlık etti. Yeni başkent Washington'un açılış töreninde bulundu. Kamuoyunun baskısıyla Louisiana eyaletini Fransa'dan para ile satın aldı (1803). Kasım 1804'te yine başkan seçildi. Üçüncü kez başkan seçilmek istemedi. Görevden ayrılınca gene doğduğu yere döndü. Hayatının son yıllarını Virginia Üniversitesi'ni kurmakla geçirdi. Jefferson, Amerika'da eski İngiliz sömürge üslûbuna son veren yeni bir mimarî anlayışının oluşmasında büyük rol oynadı.

MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi