Oliver Cromwell

Oliver CROMWVELL (1599–1658)
MsXLabs.org & Temel Britannica

İngiliz tarihinin en önemli adlarından biri olan Oli­ver Cromwell, İç Savaş'ta Kral I. Charles'a karşı ayaklanan parlamento yanlılarının önderlerindendi. Kralın idam edilmesinden sonra ülkenin en yetkili yöneti­cisi oldu.

Cromwell Huntingdon'da doğdu ve Cambridge Üniversitesi'nde okudu. Bir süre dayı­sından miras kalan toprakları yönetti. 1628'de Huntingdon'dan, 1640'ta da Cambridge'den parlamento üyeliğine seçildi. Dine bağlı olan Cromwell koyu bir Püriten'di. Tanrının, isteklerini yeryüzünde ye­rine getirmek için kendisini seçtiğine, bu nedenle var gücüyle bunları gerçekleştirmek için çalışması gerektiğine inanıyordu. Öteki Püritenler gibi kilise ve parlamentoda reform yapılması görüşünü destekledi.
1642'de İngiliz İç Savaşı çıkınca bir asker olarak yetişmemiş olmasına karşın, Cromwell İngiltere'nin doğusundaki kontluklarda parla­mentoyu savunmak için savaşacak süvari bir­likleri kurdu. 1644'te, kralın yeğeni Prens Rupert'in bozguna uğratıldığı Marston Moor Savaşı'na korgeneral olarak katıldı ve yete­nekli bir askeri önder olduğunu gösterdi. Sonraki yıl kralın kuvvetleri Naseby'de yenil­diğinde, tüm parlamento ordularının komu­tan yardımcısı Cromwell'di. Parlamentonun kurulmasını kararlaştırdığı "Yeni Model Or­du"yu örgütlemeyi üstlenen Cromwell, asker­lerin erdemli, dürüst, dindar olmaları ve uğruna savaştıkları davaya inanmaları gerek­tiğini savunuyordu. Savaşın son çarpışmasın­da İskoçlar'ı Preston'da bozguna uğratan orduya komuta eden Cromwell, bundan bir­kaç ay sonra I. Charles'ı yargılayan Yüksek Adalet Divanı'nın 135 üyesi arasında yer aldı ve kendini savunmayı reddeden kralın ölüm kararını imzaladı.
Cromwell cumhuriyetin ilanından sonra kurulan Devlet Konseyi'nin ilk başkanı oldu. Cumhuriyetin ilk yılları İrlanda ve İskoçya' daki kral yanlılarıyla savaşarak geçti. Nisan 1649'dan başlayarak bir yıl boyunca başko­mutan olarak İrlanda'da bulunan Cromwell bu süre içinde İrlandalılar'ı boyun eğmeye zorladı. Drogheda ve Wexford kentlerini savunan İrlandalı askerlerin tümünü, teslim olmalarına karşın öldürttü. 1650 Eylül'ünde İskoçlar Dunbar Savaşı'nda bozguna uğradı­lar, ama İç Savaş ancak sonraki yılın eylül ayında, krallık ordusunun VVorcester'da ye­nilgiye uğratılmasıyla kesin olarak son buldu.
Cromwell yaşamının geri kalan bölümün­de, tasarladığı toplumsal reformları barış için­de gerçekleştirmeyi umuyordu. Ne var ki, parlamentoya güvenmiyor, ilk kez kralsız yönetilen İngiltere'de yeni siyasal çözümler arıyordu. 1653'te parlamentoyu dağıttı. Ken­disine danışmanlık yapacak bir meclis atadı, ama bu meclisle de anlaşmazlığa düştü ve ölümüne kadar beş yıl süreyle ülkeyi tek başına yönetti. Dış ilişkileri ustalıkla ele aldı. İngiliz ordusunu ve donanmasını geliştirdi. Onun döneminde İngiliz donanması Hollan­da ve İspanya donanmaları karşısında üstün­lük elde etti.
CromweH'in kişiliğine ilişkin farklı görüşler olmasına karşın, başarılı bir kumandan ve üstün yetenekli bir yönetici olduğunda birleşilir. Yalnızca Katolik Kilisesi'nin görüşlerini yasakladı. Yahudiler'in 200 yıllık bir yasakla­madan sonra İngiltere'ye geri dönmesine ise izin verdi.
3 Eylül 1658 günü ölen Cromwell Westminster Abbey'e gömüldü. Kral II. Charles tahta çıktıktan sonra, I. Charles'ın idamının yıldönümü olan 30 Ocak 1661'de, Cromwell' in mezardan çıkarılan cesedi suçluların idam edildiği Tyburn'de darağacına asıldı.

Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi & MsXLabs

Oliver Cromwell

(1599 Huntingdon-1658 Londra), 17. yüzyıl İngiliz burjuva devriminin önderlerinden ve devrimin üçüncü evresini oluşturan Cumhuriyet ve Protectorat döneminin yöneticisi. Bir parlamento üyesi olan Cromwell, I. Charles'a karşı gelişen Püriten muhalefeti içinde yer aldı. İç Savaş sırasında, strateji ve liderlik konularındaki yetkinliğiyle dikkat çekti. Doğudaki parlamento yanlısı güçleri örgütledi ve şövalyeleriyle birlikte Marston Moor Zaferi'ni kazandı (1644). Naseby yakınlarında Charles'ın ordusunu bozguna uğratan (1645) Yeni Ordu'yu kurdu. Preston'da da İskoçyalıları yendi (1648). Cromwell'in politik gücü, Presbiteryenlerin parlamentodan tasfiye edilmesiyle (1648) iyice arttı. I. Charles'ın yargılanmasına ve sonra da idam edilmesine de Cromwell karar verdi. Commonwealth'in kurulmasından sonra, İrlanda'yı etkisiz bir duruma getirdi, Dunbar'da krala bağlı güçleri bozguna uğrattı (1650) ve Worcester'da II. Charles'ın ordusunu yendi (1651). 16 Aralık 1653'te Protector seçildi. Döneminde, hukuk alanında ve diğer bazı alanlarda reformlar yapıldı, dinde ve toplumsal kurallarda Püritenlik ilkeleri benimsendi. Cromwell, ülkeyi emrindeki 12 general aracılığıyla parlamentosuz yönetti. 1657'de, kendisine önerilen krallık tacını reddetti. Hollandalılarla yaptığı barış, İsveç ve Danimarka krallıklarıyla sağladığı antlaşmalar sonucu, ticaret gelişti. Cromwell, Avrupa'da bir Protestan Ligası kurulmasını istiyordu. Buna karşın, İspanya'ya karşı, Katolik Fransa'yla anlaştı. 1655-1659 yılları arasındaki İspanya Savaşı sonucunda Cromwell'in amirallerinden Robert Blake büyük ün kazandı ve Jamaika ele geçirildi. 1658'de ölen Cromwell'in yerine oğlu Richard Cromwell geçti. Ancak Richard Cromwell de 1659'da görevden çekildi ve Protectorat Dönemi sona erdi.