Altan Han

Altan Han

ANDA olarak da bilinir (ö. 1583, Moğolistan), 16. yüzyıl boyunca Çin’e dehşet salan Moğol hanı.
Moğolları, Tibet Budacılığının yeniden düzenlenen Dgelugs-pa (Sarı Şapka) mezhebine soktu. 1543’te Doğu Moğolların hanı olduktan sonra Ming hanedanının (1368-1644) egemenliği altındaki Çin’in kuzey sınırları için sürekli bir tehdit oluşturdu. 1550’de ordularıyla Çin’in kuzeybatı sınırını belirleyen Çin Seddi’ni aşarak, başkent Pekin’in dış kesimlerini yağmaladı. Ama, birkaç gün sonra Moğolistan’a geri çekilmek zorunda kaldı.

Altan kısa bir süre sonra anayurdunda istikrarlı bir hükümet sistemi oluşturma çabalarına girişti. Çinli asker kaçaklarından yararlanarak Çin tarzında bir bürokratik yönetim geliştirdi ve Çin Seddi’nin hemen arkasında, başkenti Kuku-khoto’yu (Mavi Kent) kurdu. 1571’de Çinlilerle barış antlaşması imzaladı; bu antlaşmaya göre Altan, at karşılığında dokuma ürünleri alabilecekti. Ayrıca Çinliler tarafından Shun-yi Wang (itaatkâr ve Adil Prens) unvanıyla onurlandırıldı.

1580’de Altan, Dge-lugs-pa mezhebinin önderini ülkesinde ağırladı. Bu mezhep Altan hükümdarlığının resmî dini oldu ve mezhebin önderine, ruhani üstünlüğü ifade eden “Dalay Lama” sanı verildi. Dge-lugspa’nın önderi ölünce Altan’ın torunu yeni Dalay Lama oldu. Daha sonraki Dalay Lama’lar, Tibet’te Dge-lugs-pa’ya göre çok daha fazla kurumlaşmış olan Karma-pa (Kızıl ya da Siyah Şapka) mezhebini Moğolların askeri yardımıyla yıkarak, ülkenin önce dinsel, sonra da dindışı yöneticileri oldular.

ALTAN HAN

Moğolistan'ın moğol hükümdarı
(1543-1583).
Doğu moğol boylarının büyük bölümünü birleştirerek Çin'e (Pekin kuşatması, 1550) ve Tibet’e seferler yaptı. Tibet'ten dönerken yanında getirdiği buddha rahipleri onalibet buddhacılık anlayışını benimsetip moğol kilisesinin temellerini attılar (1576). Böylece manevi güçlerini, hükümdarın gücüyle birleştirdiler, Altan Han'ın hükümdarlığı, Cengiz Han imparatorluğunu diriltmeyi amaçlayan son bir girişimdi.