Ülkemizde çiniciliğin merkezleri nereleridir? - Sayfa 4

çinicilik Kütahya izmir bursa ve iznikte yaygındır

Çini sanatının başlangıcı çanak- çömleklerin yapıldığı ve toprağın işlenmeye başladığı en eski çağlara kadar gider. Bu sanat her uygarlığın mevcut teknik bilgi,deneyim ve becerileri ile gelişme göstermiştir.Tarihin en eski çanak çömlekleri,günümüzden yaklaşık 9 bin yıl öncesine dayanan ve Anadolu’da, Çatalhöyük’te bulunan seramik örnekleri kabul edilir. İznik’te çiniciliğin başlaması 15. yüzyılın ortalarına dayandığı varsayılır. Özellikle 16. yüzyılın ortalarında en parlak dönemine ulaşmıştır. Günümüzde çok nadir olarak Avrupa ve Amerika’daki müzayedelerde ortaya çıkan İznik Çinileri oldukça yüksek değerlerle el değiştiriyor. İznik’te üretilen tabak,vazo, kase,gözyaşı,kandil gibi obje çinilerin az bir kısmı, bugün Türkiye’de bulunmakla birlikte, büyük bir bölümü dünyanın çeşitli müzelerinde ve özel koleksiyonlarda yer alıyor.

Yine aynı şekilde dünyanın dört bir yanında bulunan İznik karoları da parça parça bulunmakla birlikte bir bütün dekorasyon örnekleri günümüz Türkiye’sinin birçok bölgesinde tarihi mekanlarda muhteşem güzelliklerini korumaya ve dimdik ayakta kalmaya devam etmektedir.İznik karoları genellikle Osmanlı saray, cami,çeşme ve türbelerinde duvar süslemeciliğinde kullanılmıştır. Günümüzde en güzel örnekler başta Topkapı Sarayı olmak üzere,Rüstem Paşa Cami, Süleymaniye Cami, Kanuni ve Eyüp Sultan türbelerinde Bursa’da Yeşil Cami Türbe ve Edirne Muradiye Camisi’nde görülür.

Çinilerde genellikle bitki, hayvan, bina, kalyon motifleri ve doğaüstü simgeler kullanılmıştır. Bu Osmanlı çiniciliğine, genel anlamda yeni ve Çin porselenlerinden -özellikle mavi-beyaz renklere artı olarak,diğer çini renklerinin kullanılması- farklı bir nitelik kazandırmıştır. Osmanlı çinilerini paha biçilmez kılan onların asırlara meydan okuyan mukavemetleri, solmayan şeffaf, renkli ve stilize çiçek motiflerinin ve hayvan figürlerinin kendi kültürüne özgü kullanımıdır. Osmanlı İmparatorluğunun gerilemeye başlamasıyla birlikte,daha çok saray destekli siparişe çalışılan İznik çiniciliği de parlak dönemini yitirmiş hatta üretim tamamen durmuştur.17. yüzyıl sonlarında önemini yitirmeye başlayan İznik çiniciliğinin yerini, 18. yüzyıl başlarından itibaren daha çok halka yönelik çanak- çömlek üretimi yapılan Kütahya çiniciliğine bırakmıştır. Anadolu’da bilinen en eski yerleşim birimlerinden biri olan Kütahya‘da çanak-çömlek işçiliği,Friglerden,Romalılara,Bizans’dan Selçuklulara ve Osmanlı’dan Günümüz Türkiyesi ’ne kadar süregelmiştir. Her uygarlığa bağlı olarak zaman zaman farklı ürünler de olsa temel de toprağı işlemeye yönelik süreç bu gün de devam etmektedir. Kütahya’da çinicilik 18.yy.’ın başından itibaren İznik çiniciliğinin eksikliğini doldurmaya başlamıştır. Kütahya ve İznik çinilerindeki en önemli ayrım;İznik çiniciliğinde altyapıda yüksek kuvars ve kalın sır kullanırken,Kütahya çiniciliğinde daha düşük kuvars ve daha ince sır kullanılmıştır.Günümüzde hem İznik’te hem de Kütahya’da çinicilik yeniden canlanmış çok güzel eserler ortaya çıkmaya başlamıştır.İznik’te hem klasik Osmanlı çini altyapısı(yüksek kuvars) hem de Kütahya altyapısı(düşük kuvars) kullanılarak çini üretilmektedir. Aynı şekilde Kütahya’da da hem klasik altyapılı, hem de Kütahya altyapılı çiniler üretilmektedir.