Schindler's List'in muziklerini yapan inanılmaz keman ustası Itzhak Perlman, 1945 yılının 31 Ağustos'unda, Tel Aviv'de, Doğu Avrupa göçmeni Musevi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Üç yaşında kemana başlayan Perlman, dört yaşındayken yakalandığı çocuk felci yüzünden tekerlekli iskemleye mahkûm kalmasına rağmen kemanını bırakmaz ve Rus kemancı Rivka Golardt ile çalışmalarına devam eder.
13 yaşında, ünlü şovmen Ed Sullivan tarafından keşfedilen Perlman, bu kişinin önayak olmasıyla Amerika'ya gelir ve Sullivan'ın televizyon şovuna katılmasıyla birlikte 'harika çocuk' unvanıyla bir gecede ün kazanır. Anne babasının da New York'a yerleşmelerinin ardından Juilliard Müzik Okulu'na giren Perlman, burada ünlü pedagoglar Ivan Galamyan ve Dorothy deLay ile çalışır.
1963'te New York'ta sahne alan, bir yıl sonra ünlü Leventritt Yarışması'nı kazanan ve New York Filarmoni eşliğinde ilk kez çalan Perlman'ın kapısını sonunda RCA firması çalar. Firma, 1965 yılında, Red Seal markası için genç dehayla bir resital kaydı yapmak ister. Piyanist David Garvey ayarlanır. Plana göre, Perlman kayda bir barok dönem sonatıyla başlayıp, bir 20. yüzyıl sonatına yer verecek ve birkaç küçük virtüoz eserle kaydı bitirecektir.
Kayıt bu minval üzere tamamlanır ama Perlman hayranları çok iyi bilirler ki, sanatçının doldurduğu bu eserler aslında onun piyasaya sunulmuş ilk kaydında yer almamışlardır. Neden mi? Yapılan kayıtlarda Perlman'ın yaşına göre sergilediği olağanüstü ustalıktan çok etkilenen RCA yetkilileri, genç kemancının muazzam bir potansiyel taşıdığını fark etmiş ve onu böylesine küçük eserlerden oluşan bir programla tüm dünyaya lanse etmenin doğru olmayacağını düşünmüşler. Bu yüzden Perlman'ın ilk RCA kaydı, Erich Leinsdorf yönetimindeki Boston Senfoni Orkestrası eşliğinde 1967'de doldurduğu ve Türkiye'de de uzun müddet RCA firmasının ünlü Kelebek serisinden satışa sunulan Çaykovski ve Prokofyev'in (2) keman konçertolarının yer aldığı meşhur kayıt olmuştur.
Erken ve geç romantik dönemlere ait kilit eserlerin hemen tümünün referans kayıtlarının altına imza atmış olan Perlman artık ne eskisi kadar sahneye çıkıyor ne de kayıt stüdyosuna giriyor. Bir ara, dostu kemancı Pinchas Zukerman gibi o da aldı orkestra değneğini eline ama podyumu Zukerman kadar benimsemedi. Şimdilerde eğitmenliğe ağırlık vermiş gözüken Perlman'ın birkaç yıl önce İstanbul Müzik Festivali'nde verdiği Aya İrini resitali, festivalin unutulmazları arasında.
Şarkı söylercesine çalıyor
Keman yorumculuğunda 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın ilk yarısında yerleşip kökleşen Elman-Szigeti-Milstein-Kreisler-Heifetz-Menuhin-Oistrakh geleneğinin, geçen yüzyılın son çeyreğine damgasını vurmuş tek gerçek temsilcisidir Perlman. Saydığımız büyük ustaların alameti farikası sayılan her şey onda da bulunabilir: Kadife yumuşaklığında, sımsıcak ve hiç kimselerinkine benzemeyen son derece özgün bir tını, geniş ve hacimli sonorite, inanılmaz teknik ustalık, cantabile (şarkı söylercesine) çalış...
'Perlman Rediscovered', sadece Perlman hayranlarının değil her keman severin edinmesi gereken bir albüm.
Itzhak Perlman Rediscovered/Itzhak Perlman/RCA Red Seal
________________________________________
Berlin Filarmoni'nin tahtına aday
Almanya'nın en iyi orkestrasının Berlin Filarmoni olduğunu mu düşünüyorsunuz? Herbert Blomstedt'in Beethoven'in dokuz senfonisinde yönettiği Staatskapelle Dresden topluluğunu dinledikten sonra dilerseniz bir daha konuşalım. Yıllarca Doğu Almanya sınırları içinde muhteşem geleneğiyle baş başa sanatını sessiz sedasız icra eden Dresden Orkestrası duvar yıkıldıktan sonra yavaş yavaş hak ettiği itibara kavuşuyor. Süper ucuz fiyat kategorisindeki kayıtlarıyla tanınan Brilliant Classics firmasının bugüne dek yaptığı en iyi işlerden biri, Blomstedt'in Dresden'le yaptığı Beethoven setini yayımlamak oldu. Beethoven'in senfonilerinin tümünün bunlardan daha görkemli, daha mükemmel tınlayan, daha 'Alman' icralarına -üstelik de bu fiyata- rastlamak mümkün değil. Kayıtlar, 1970'lerin sonuyla 1980'lerin başında Dresden'deki Lukaskirche'de yapılmış. Çalgı grupları dengeli, özellikle nefesliler çok güzel tınlıyor. Tüm haşmetiyle, Dresden kornoları, Beethoven'in 'kahramansı' stilini pek güzel vurguluyorlar.
Beethoven: Senfoniler No. 1-9 / Staatskapelle Dresden, Herbert Blomstedt / Brilliant Classics
Itzhak Perlman’ın, New York'ta, Lincoln Center'daki Avery Fisher Salonu'ndaki konseri
18 Kasım 1995 günü keman sanatçısı Itzhak Perlman, New York'ta, Lincoln Center'daki Avery Fisher Salonu'nda bir konser vermek üzre sahneye çıktı. Eğer herhangi bir Perlman konserinde bulunmuşsanız bilirsiniz ki onun için "sahneye çıkmak" hiç de küçümsenecek bir başarı değildir.
Geçirdiği çocuk felciyüzünden Perlman'ın her iki bacağında da destekleyici ateller vardır ve ancak kol değneği yardımıyla yürüyebilmektedir. Onu sahne üzerinde her defasında sadece bir adım atabilmek suretiyle, acı içinde ve yavaş yavaş yürürken görmek unutulmayacak bir görüntüdür. Ağrılar içinde ama ihtişamla yürümektedir, sandalyesine erişinceye kadar. Sonra oturur; yavaşça koltuk değneklerini yere koyar, bacaklarındaki atellerin klipslerini açar, bir ayağını geriye iter, ötekini öne uzatır. Daha sonra yere eğilerek kemanını alır, çenesinin altına koyar, orkestra şefine başıyla işaret verir ve çalmaya başlar.
Şu zamana değin, izleyicileri bu ritüele alışmışlardır. O, sahnenin bir ucundan sandalyesine doğru ilerlerken sessizce otururlar. Bacaklarındaki klipsleri açarken inanılmaz bir sessizlikle beklerler. Perlman çalmaya hazır olana dek seyirci sabırlı ve suskundur.
Ancak o konserde bir şeyler ters gitti. Daha ilk bir kaç satırı çalmıştı ki kemanın tellerinden bir tanesi koptu. Telin kopma sesini duyabilmek mümkündü, salonun bir ucuna tabancadan fırlayan kurşun gibi gitmişti ses. O sesin ne anlama geldiği konusunda yanılmak imkânsızdı. Ve bunun akabinde ne yapılması gerektiği konusunda da...
O gece orda olan insanlar kendi kendilerine şöyle düşündüler: "Anlamıştık ki, yeniden ayağa kalkması, atelleri yeniden takması, koltuk değneklerini alması, yavaş yavaş sahne arkasına gitmesi ve ya yeni bir keman bulması ya da yeni bir tel takması gerekecekti..."
Ama o öyle yapmadı. Bunun yerine bir dakika kadar bekledi, gözlerini kapadı ve sonra şefe yeniden başlaması için işaret verdi. Orkestra başladı ve o kaldığı yerden devam etti. Ve daha evvel hiç görülmemiş bir tutku, güç ve saflıkla çaldı. Elbette herkes bilmektedir ki senfonik bir eseri sadece 3 telle çalmak imkânsızdır. Bunu ben de bilirim, sen de bilirsin, herkes bilir...
Ama o gece Itzhak Perlman bilmeyi reddetmişti. Onu parçayı kafasında molüde ederken, değiştirirken ve yeniden bestelerken görebilirdiniz. Bir noktada, telleri nerdeyse yeniden tonlamışçasına sesler çıkarmaktaydı kemandan, daha evvel hiç vermedikleri sesleri vermelerini sağlamak için...
Bitirdiğinde salonu olağanüstü bir sessizlik kapladı. Akabinde seyircilerin tamamı ayağa kalktı ve tezahürata başladılar. Oditoryumun her yanından inanılmaz bir alkış patladı. Hepimiz ayaktaydık bağırıyor, ıslık çalıyor, alkışlıyor, yaptığını ne kadar takdir ettiğimizi, beğendiğimizi anlatacak her türlü hareketi yapıyorduk Gülümsedi, yüzünden akan terleri sildi, yayını kaldırarak bizi susturdu ve böbürlenerek değil ama sessiz, güçlü, dingin bir tonla şöyle dedi :
"Bilirsiniz, bazen de sanatçının görevidir, elinde kalanlarla ne kadar daha müzik yapabileceğini bulmak..."
Bu ne güçlü bir cümledir. Duyduğumdan beri aklımdan çıkmıyor. Ve kim bilir? Belki de bu bir yaşam tarzıdır; sadece sanatçılar için değil hepimiz için.
Burada, tüm yaşamını bir kemanın 4 teli ile müzik yapmak üstüne kuran ve birden bire, bir konserin ortasında kendini sadece 3 tel ile bulan bir adam vardır. O da 3 tel ile müzik yapmayı seçer ve o gece yaptığı, sadece 3 telle yaptığı müzik, daha evvel yaptığı, 4 teli varken yaptığı her şeyden daha güzel, daha kutsal, daha unutulmazdı...
O zaman belki de bizim görevimiz, yaşadığımız bu sallantılı, hızla değişen, ürkütücü dünyada kendi müziğimizi yapmaktır; önce elimizde olan her şeyle; ve daha sonra bu artık imkânsız olduğunda, sadece elimizde kalanlarla...
Eserleri
EMI firmasının Classics Serisi'nden 2003 yılında çıkmış 15 CD’lik Itzhak Perlman Özel Koleksiyonu'nu tanıtmak istiyorum. Klasik müzik, keman ve bilhassa Itzhak Perlman sevenlere itina ve ısrarla tavsiye olunur. CD'lerin içindeki eserlerin dökümü aşağıdadır:
CD 1 – Beethoven Piano Trios
‘Archduke’ Trio – ‘Ghost’ Trio – Trio in e flat
CD 2 – Bruch
Violin Concerto no.2 & Scottish Fantasy
CD 3 – Sibelius, Sinding & Korngold
Sibelius: Violin Concerto; Sinding: Suite; Korngold: Violin Concerto
CD 4 – Tchaikovsky & Mendelssohn
Tchaikovsky: Violin Concerto & Sérénade Mélancolique; Mendelssohn: Violin Concerto
CD 5 – Prokofiev
Violin Concerto & Sonata for Two Violins
CD 6 – Shostakovich & Glazunov
Shostakovich: Violin Concerto no.1 & Three Violin Duets; Glazunov: Violin Concerto
CD 7 – Paganini & Sarasate
Paganini: Violin Concerto no.1; Sarasate: Carmen Fantasy
CD 8 – Dvorak
Violin Concerto & Romance in f minor
CD 9 – Encores
Novacek; Ben-Haim; Debussy; Sarasate; Ponce; Moszkowski; Chopin; Poulenc, Saint-Saens; Paradisi; Elgar; Foster; Vieuxtemps; Paradis & Raff
CD 10 – Tradition
Familiar Jewish melodies arranged by Dov Seltzer
CD 11 – Brahms
Violin Concerto, Sonatensatz & 4 Hungarian Dances
CD 12 – The French Album
Saint-Saens; Chausson; Massenet; Ravel
CD 13 – The American Album
Bernstein; Barber; Foss
CD 14 – The Kreisler Album
Original works and transcriptions: Dvorak; Gluck; Granados; Chopin; Chaminade; Léhar; Grainger; Albéniz & Schumann
CD 15 – Bach
Violin Concertos, Double Violin Concerto, Concerto for Violin & Oboe
İtzhak Perlman kimdir?
